بی تردید اقلیت ها در کشورهای عربی مشکلات سیاسی و فرهنگی خاص به خویش را دارند ، با نگاهی به اکثر کشورهای عربی به جز لبنان، شاهد محو شدن حضور اقلیت ها در ساختار تصمیم گیری هستیم ، به گونه ای که نه تنها اقلیت ها حضوری در این ساختارها ندارند، بلکه هر نوع تلاش از سوی آنها نیز به مثابه تلاش برای تغییر ساختار حکومتی تلقی شده و به شدت سرکوب می شود.
در ساختار جدید عراق قانونگذار سعی کرده است تا به اقلیت ها هر یک با توجه به وزن جمعیتی اش، جایگاهی را در پارلمان عراق به عنوان مهمترین ساختار تصمیم گیرنده برای آینده این کشور واگذار کند، گرچه این نوع تقسیم بندی هم مورد اعتراض بسیاری از جریان های عراقی قرار دارد.
با نگاهی به ساختار جمعتی عراق شاهد آن هستیم که اقلیت ها در عراق هم قومیتی هستند وهم دینی و مذهبی، از یک سو در تعریف قومیتی می توان کُردها را بزرگترین اقلیت در عراق دانست، اما با توجه به قبضه شدن برخی از مراکز مهم دولت توسط کُردها تعبیر اقلیت برای توصیف آنها چندان کارایی نخواهد داشت.
به هر شکل در میان اقلیتهای قومی باید به ترکمن های عراقی اشاره کرد که مسئله کرکوک آنها اکنون به یکی از بغرنج ترین مسائل حقوقی، سیاسی ، قومیتی و جمعیتی در عراق تبدیل شده است.
در بعد مذهبی ـ دینی نیز به غیر از شیعیان و اهل تسنن، مسیحیان ، صائبی ها و ایزدی ها از جمله مهمترین طوایف دینی عراق هستند؛ این در حالی است که جریانهای یهودی نیز با حمایت رژیم صهیونیستی سعی در نقش آفرینی علنی در صحنه سیاسی عراق دارند.
ظاهرا عراق با وجود تمام تلاشهایش، قادر به خروج از پوسته مذهبی ـ طایفه ای خویش نیست؛ در مقابل، اقلیتها نیز از بحرانهای جامعه عراق مستثنی نیستند و احزاب و جریانهای آنها نیز از چند دستگی رنج می برند.
به طور مثال، کارشناسان درباره اقلیت کلدانی و آشوری های عراق می گوین ، آنها با وجود آمادگی برای شرکت گسترده در انتخابات از چند دستگی به وجود آمده در جریانهای وابسته به این مذهب شکوه دارند.
شخصیتها و جریان های مسیحی با وجود تمامی تلاشهای صورت گرفته برای همسویی نتوانستند به حداقل بستر توافق دست یافته ودر دور لیست جداگانه در این انتخابات شرکت می کنند.
این چند دستگی به حدی است که از چارچوب اختلاف نظر و رقابت فراتر رفته و به مرز تنش بین جریان های مختلف و به ویژه، فهرست رافدین و فهرست نهرین رسیده است.
در حالی که برخی از شخصیتها داعیه حمایت از کلدانی ها را دارند، فهرست نهرین پرچم آشوری های اصیل را برافراشته است این در حالی است که رهبر سریانی ها حاضر نیست هویت آشوری را به رسمیت بشناسند.
به هر شکل امروز نه تنها قومیت ها ومذاهب مختلف عراق با وجود تاکید بر وحدت به گونه ای سعی در کاهش دامنه نفوذ دیگر مذاهب و قومیتها در صحنه این کشور را دارند، بلکه ادیان، طوایف و قومیتهای مختلف هم در درون خود هم شاهد تنشها و انشقاقات زیادی است به حدی که انتخابات پیش رو نشان می دهد که دستهایی در کارند تا بعد از تفرقه و دسته بندی قومی ـ مذهبی عراق حتی جزء های شکل گرفته در این چارچوب را هم تجزیه کنند.
این مسئله سبب شده است تا در اوج فعالیتهای انتخاباتی نیز برخی از صاحبنظران با انتقاد از تقسیم بندی های قومی ـ مذهبی کرسی های پارلمان، راهکارهایی را برای پایان دادن به این معضل بزرگ در جامعه عراق ارائه دهند.
در بعد قومی هم شرایط به همین شکل است، اما با توجه به اینکه پرداختن به مسائل قومیت ها و مذاهب موجود در پازل جمعیتی عراق مجالی بسیار بیشتر از این مقال را نیاز دارد سعی خواهیم کرد تنها به این موضوع در چارچوب این بحث بپردازیم.
ترکمان ها هم یکی از مهمترین اقلیتهای قومی عراقی به شمار می روند این ساختار طایفه ای نیز طیف بزرگی از گرایش ها را در خود جای داده است :
از فهرستهای مذهبی همچون ملی عراق (شیعی) گرفته تا احزاب چپ گرا و کمونیست نیز شاهد حضور شخصیت هایی از ترکمانها هستیم.
بی تردید یکی از بزرگترین خواستگاه های احزاب و شخصیت های ترکمان، مسئله کرکوک است ، کرکوک را باید عراق کوچک نامید که تمام ساختارهای تشکیل دهنده جامعه عراق چه در بعد مذهبی و چه در بعد قومیتی را در آن می توان مشاهده کرد.
وجود منافع نفتی در این شهر نیز مزید بر علت شده است تا منازعه بر سر سرنوشت این شهر بیش از پیش حساس شود.
امروز تمام طیفهای بزرگ عراقی از عرب ها ، کردها و ترکمن ها و نیز شیعیان و اهل تسنن به نوعی تسلط بر این شهر را حق مسلم خویش می داند .
از نکات قابل تامل در رویاروهایی حاکم بر این شهر این است که هیچ یک از طرف ها به دنبال همزیستی با طرف دیگر نیست بلکه همگی مرکز ثقل فعالیت خود را برای نفی و قطع ارتباط بقیه قومیت ها از این شهر قرار داده اند.
در حالی که احزاب کرد ادعا می کنند بسیاری از کردها در زمان حکومت صدام دیکتاتور معدوم از این شهر اخراج شده اند، عرب ها و به ویژه عرب های اهل تسنن تاکید دارند که کرکوک بخشی از خاک عراق است و کردها حق اخراج عرب ها را از این منطقه ندارند، در این میان ترکمان ها هم این شهر را منطقه و مرکز تاریخی خود می دانند، از این رو دقیقا تمام احزاب ، جریانها و شخصیتهای ترکمن عراقی، حفظ ویژگی ترکمانی شهر کرکوک را در راس دستورکار فعالیت های انتخاباتی خود قرار داده اند.
به جز درباره این مسئله جریان های ترکامن در رابطه با مسائل دیگر با یکدیگر اختلاف نظر دارند.
ترکمانها با توجه به جایگاه نه چندان قدرتمندشان در صحنه عراق سعی دارند با قرار گرفتن در داخل فهرستهای قدرتمند عراقی از جمله ائتلاف ملی عراق، ائتلاف دولت قانون و ائتلاف عراق از حمایت این ائتلاف ها در زمینه رسیدن به خواستگاهشان سود ببرند و چشم به نتایج انتخاباتی دارند که می تواند در صورت تغییر در معادلات قدرت سرنوشت شهر کرکوک را رقم بزند.
نظر شما