ارکستر سمفونیک تهران رهبر متخصص نداشته است

 منوچهر صهبایی دکترا در رشته موزیکولو‍‍ژی، و دارای مدرک دکترای رشته تاریخ،تئوری و تجربی هنرها است.تحقیق و تحصیل در رشته های موسیقی شناسی، جامعه شناسی، هنر شناسی، فلسفه و زبان، ارائه رساله های مختلف از جمله رساله ای درباره موسیقی چند صدائی ( سمفونیک) ایران به دانشکده علوم انسانی دانشگاه استراسبورگ در فرانسه و دریافت بالاترین درجه دکترا  (آخرین تز در سال 2000 میلادی)، دریافت تیتر پروفسورا از کشور اتریش (در سال 1980 میلادی)، دریافت مهمترین لوح هنری کشور تایوان (در سال1987 میلادی)، برنده جایزه اول مسابقه تکنوازی ابوا در شهر بزانسون فرانسه  (در سال 1979 میلادی)، برنده جایزه اول و مدال طلای مسابقه رهبری ارکستر از کشور بلژیک  (در سال 1987 میلادی)، سولیست ابوا و رهبر میهمان ارکستر سمفونیک شهر سنت گالن در سوئیس به مدت 12 سال  (از سال1979 تا 1991 میلادی)، رهبر ارکستر زهی شهر آمریس ویل در سوئیس به مدت 14 سال  (از سال 1982 تا 1996 میلادی) و...از جمله سوابق دکتر صهبایی است.
 

* خبرگزاری مهر-گروه موسیقی : ارزیابی شما از مجموع فعالیتهای این ارکستر در بعد از انقلاب چیست ؟

- منوچهر صهبایی : یکی از مشکلات اساسی ارکستر سمفونیک تهران در طول تاریخ فعالیت های خود این بوده که در اکثر اوقات به دست کسانی اداره می شده که در زمینه رهبری ارکستر  تخصص و تجربه کافی نداشتند.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با رفتن نوازندگان اروپائی و فرهاد مشکات که در آن دوران رهبری ارکستر را به عهده داشت ارکستر سمفونیک تهران  از هم پاشید و پس از وقفه ای حشمت سنجری برای بار سوم رهبری ارکستر را بعهده گرفت اما به علت کهولت سن و مریضی نمی توانست به طور مرتب در ارکستر حاضر باشد و پس از آن هرفردی که موقعیتی پیدا می کرد چوب رهبری را بدست میگرفت.  مثلا فریدون ناصری رهبر ارکستر نبود اودر گذشته ی دور  نوازنده سازهای کوبه ای در ارکستر فارابی و بعدها در ارکستر سمفونیک بود. در آن زمان از او دعوت شد که به مناسبت سالروز فوت حنانه ارکستر را برای اجرای یک کنسرت رهبری کند اما بعد از اجرا ماندگار شد و 15 سال مانع پیشرفت کار ارکستر شد؛ این اتفاق  به ارکستر لطمه جبران ناپذیری وارد کرد و متاسفانه این موضوع یک واقعیت تاریخی است که باید گفت. به عقیده من فردی می تواند عهده دار رهبری ارکستر سمفونیک تهران (که از مهمترین نمادهای موسیقی علمی جهانی در ایران است) باشد که تحصیلات رهبری ارکستر دارد وکاملا با تکنیکهای این کار و مسئولیت بسیار سنگین مدیریت و اداره ارکستر آشنایی داشته باشد.
 

* با این همه مشکلات چه انگیزه ای باعث شد که رهبری دائم ارکستر را پذیرفتید؟

 -- بیست و هشت سال در اروپا با ارکسترهای مختلف کار کردم و با عنوان استاد در آکادمی موسیقی استخدام رسمی وزارت فرهنگ اتریش و سوئیس بودم . در تمامی این سالها عشق به موسیقی و پیشرفت آن در مرزو بوم سرزمین مادری ام همواره ذهن مرا مشغول می ساخت.  شاید این عشق مهمترین عاملی بود که من را با تمام مشکلاتی که ازهر لحاظ در اروپا بود وادار به انتشار آثار فراموش شده ی موسیقی سمفونیک ایران با هزینه شخصی خودم کرد.در واقع همیشه خدمت به موسیقی این سرزمین مهمترین هدف من در زندگی هنری ام بوده است.
 

 *چطور شد که به عنوان رهبر ثابت ارکستر انتخاب شدید؟

- من اولین رهبر مقیم خارج از کشور بودم که بعد از انقلاب برای همکاری با ارکستر سمفونیک تهران به ایران امدم وآن در سال 71 13 بود .این جریان بارها تکرار شد تا آبان ماه 86 که برای آخرین بار بعنوان رهبر مهمان به ایران امدم . پس از آن اجراهای موفقیت امیز ازطرف دفتر موسیقی جلسه ای با حضور اعضای شورای نظارت ارکستر برگزار شد. در آن جلسه صحبت ازمشکلات بزرگ ارکسترمان و اینکه ادامه کاربه این صورت غیر ممکن شده بود پیش آمد.یکی از پیشنهادات این بود که ارکستر را منحل کنند و هر وقت مراسم و یا کنسرتی داشتند یک ارکستر از کشورهای همسایه شمال ایران بیاورند و کنسرتی برگزار کنند و بعد برود ، من در آن جلسه شرکت داشتم و زمانی که دلیل به فکر افتادن منحل کردن آن را دانستم با خود گفتم که حیف است که ارکستر سمفونیک تهران بابیش از 80 سال قدمت که به نوعی سمبل موسیقی علمی جهانی در ایران است از بین برود. به همین دلیل در همان جلسه مخالفت خودم را اعلام کردم و گفتم که ارکستر نباید منحل شود و اعضای شورای نظارت دلایلی آوردند و گفتند که رهبرثابت نداریم و هرکس به عنوان رهبر می آید مدتی کار می کند و بعد هم می رود و پس از آن به من پیشنهاد شد که اگر موافق باشم این مسئولیت بزرگ را به عهده بگیرم .من هم 2 ماهی وقت خواستم که هم در این مورد فکر کنم و هم به اروپا رفته کارهایم را مرتب کرده و جواب دهم .
 

* زمانی که به عنوان رهبر ثابت فعالیت خود را آغاز کردید وضعیت ارکسترسمفونیک چگونه بود؟

-ارکستر در بی نظمی محض به سرمی برد و در آن دوران فقط 49 نوازنده استخدامی داشتیم اما با پافشاری من و همکاری دفتر موسیقی تعداد نوازنده های استخدامی را به 83 نفر رساندیم و در حال حاضر ارکستر سمفونیک در تاریخ حیات خود از نظر کمیت بزرگترین ارکستر است البته برنامه ای دارم که تعداد نوازنده ها را از 83 نفر به 96 نوازنده که استاندارد یک ارکستر سمفونیک بزرگ است برسانم.حقوق نوازندگان از زمان قبل از من به مراتب بیشتر شده و همه ی آنها از بیمه ی درمانی و بازنشستگی برخوردارند.کار من تنها به بازسازی ارکستر ،ایجاد نظم در آن و رفاه بیشتر نوازندگان آن  خلاصه نشد و زمانی که کار خود را آغاز کردم طبقه ی سوم در تالار رودکی یک ویرانه بود که با مساعدت و همکاری مدیران به مکانی قابل استفاده تبدیل شد.در طول این مدت همواره معاونت هنری، دفتر موسیقی،بنیاد رودکی  و انجمن موسیقی همکاری خوبی دارند و خیلی از مشکلات را که به عنوان رهبر ارکستر مطرح می کنم به خوبی رسیدگی می شود.

 

*در سال های اخیر موسیقیدان هایی مانند علی رهبری ارکستر سمفونیک تهران را رهبری کرده اند .نظر شما در این مورد چیست؟

- علی رهبری آدم حرفه ای و با سابقه ای است.ایشان 2 بار در سال 84 با ارکسترمان به عنوان رهبر مهمان کار کرده بودند ولی همه جا شایعه شده بود که ایشان رهبری دائمی ارکستر را بعهده گرفتند که البته این موضوع حقیقت نداشت.
 

 

* برخورد قهری و یا ضربتی خیلی خوش آیند نوازنده های ارکستر نبوده است.شما فکر نمی کنید که اینگونه رفتار کرده اید؟

- در جلسه ای که درآبان ماه 86 با شورای نظارت بر ارکستر داشتم صحبت از انحلال ارکستر و گرفتن آزمون از نوازنده ها برای تشکیل ارکستر جدیدی هم شده بود.حتی یکی از اعضای شورا پیشنهاد کرده بود که در غیاب من و قبل از اینکه شروع بکار کنم از نوازندگان ازمون بگیرند.  یکی دیگر از اعضا گفته بود برای انتخاب نوازنده ها رهبر ارکستر هم باید در آن آزمون حضور داشته باشد و مسئله آزمون که اعتراضات نوازندگان را در پی داشت در ابتدا از پیشنهادات من نبود اصولا آزمون گرفتن از نوازنده های قدیمی که چندین سال در ارکستر فعالیت می کنند کار درستی نیست .در نتیجه من پیشنهاد دادم وقت بگذاریم و تغییر وتحولات را در طول کار ایجاد کنیم ولی در عین حال از نوازنده های جدید آزمون بگیرم.ولی ماجرا به همین جا ختم نشد و در طول کار احساس کردم که برخی نوازنده ها دل به کار نمی دهند به عنوان مثال در بعضی مواقع از نوازنده ها می خواستم که برای اجرای برخی قطعات تمرین بیشتری کنند تا بهتر بزنند و می گفتم که در خانه تمرین کنند ولی جواب می دادند که وقت نداریم، کلاس دارند و یا جای دیگری فعالیت می کنیم و همین مسائل تنش به وجود آورد و سوءتفاهم هایی را ایجاد کرد و البته هنوز هم معتقدم نوازنده ای که وقت کافی برای تمرینات انفرادی ندارد و سر جلسات تمرین ارکستر هم مرتب حاضر نمیشود وجودش برای ارکستر بیشتر مضر است تا مفید و جایی در ارکستر ندارد.
 

* برای پیشرفت کار ارکستر به چه چیزهایی نیاز است؟

- غیر از مسائلی که مطرح شد برای اداره ی ارکستری با این حجم معمولا حدود 10 نفر کادر اداری لازم است به عنوان مثال یک منشی یک ناظر صحنه یک دستیار در مورد هماهنگیها یک مسئول کتابخانه که به تمام پارتهای ارکستر رسیدگی و نقایص آنها را برطرف کند و چند نفر دیگر با مسئولیت های مختلف... اما من در اینجا هیچ کس را ندارم فقط یک نفر است که هم مدیر داخلی ارکستر و هم مدیر داخلی کر است و هر دوی این امور را انجام می دهد . بعنوان مثال این وظیفه ی رهبر ارکستر نیست که قبل از شروع تمرین به نور سالن به گرما و یا سرمای داخل سالن، به صندلی که میخ دارد و یا ناراحت است ،و یا پارت های ارکستر که پاره و فرسوده هستند و ...رسیدگی کند. یا اینکه با نزدیک شدن به زمان برنامه دائما رهبر ارکستر به دنبال بروشور ،پوستر باشد که آیا چاپ شده یا نه ! آیا حقوق نوازندگان سر ماه پرداخت شده یا نه! و غیره.... اینها همه از وظایف کادری است که باید در اختیار رهبر ارکستر قرار گیرد تا کارها را پیگیری کند.
 

* وضعیت سازهای ارکستر سمفونیک تهران چگونه است؟

-- به طور معمول در دنیا غیر از سازهای کوبه ای و کنترباس ها سازها را خود نوازنده ها تهیه می کنند ولی حقوق نوازنده ها به اندازه ای است که می توانند هر چند سال یکبار یک ساز نو برای خودشان بخردند ولی متاسفانه در حال حاضر به دلیل مشکلاتی که وجود دارد و گرانی ارز این امکان برای نوازنده های ما وجود ندارد که ساز تهیه کنند ؛ از زمانی که من آمدم پی گیر این مسئله هستم که سازهای فرسوده ارکسترکه عمر برخی از آنها به بیش از 50 سال پیش برمی گردد را دوباره خریداری کنیم البته سازهای زهی هرچه قدیمی تر باشند صدای بهتری دارند و آنها مشکلی ندارد اما سازهای بادی بعد از چند سال کار مستعمل می شوند؛ از وقتی که من آمدم با شرکت های مختلف برای خرید ساز تماس گرفتم از همین رو در سفری که به اروپا داشتم اولین اقدامی که انجام دادم این بود که با یک سازنده ی ساز هورن خیلی معروف صحبت کردم. این ساز در الویت سازهای فرسوده ی ارکستر ما است . من با این شخص که بهترین سازنده ساز هورن در جهان است تماس گرفتم و او یک روزه از آلمان به ژنو محل اقامت ارکستر آمد و یک نمونه ساز آورد و نوازنده های ما آن را امتحان کردند و ما خوشبختانه با حمایت نماینده معاونت هنری آقای آیت پیمان که همراه ارکستر بودند با این سازنده قرارداد بستیم و قرار شد  6 عدد ساز هورن برای ارکستر بسازد و این اقدام در تاریخ ارکسترسمفونیک تهران بی سابقه است و امیدوارم نوازنده ها هم به گونه ای عمل کنند که بتوانند از امکانات این سازهای درجه ی یک برای بهبود بخشیدن به صدادهی ارکستراستفاده کنند .
 

*سازها چه زمانی آماده می شود؟

- قرار است فروردین ماه دو ساز را تحویل دهد و 4 تای باقی مانده اردیبهشت ماه آماده می شود. من امیدوارم در قدم های بعدی بتوانیم سازهای دیگر مسی مثل ترومبون، ترومپت را نیز خریداری کنیم و همچنین سازهای کوبه ای را تعمیر کنیم و پس از آن سراغ سازهای چوبی مثل ابوا، فلوت، کلارینت و فاگوت برویم.البته این اقدامات به زمان زیادی نیازمند است و ما برای ساماندهی به ارکستر سمفونیک مان راه درازی را در پیش داریم. در نهایت تمام وظایفی را که در چندین دهه گذشته نسبت به آنها کوتاهی شده است را به دوش داریم.