استقبال از کتابهای مرجع نشانه پویایی جامعه است

این مترجم و محقق عنوان کرد: مجموعه "پژوهشگران معاصر ایران" حاصل 25 سال کار مداوم و پیگرانه آقای اتحاد است که خوشبختانه برخلاف بسیاری از کارهای بزرگ به سرانجام رسیده‌است.
 

فانی افزود: یکی از رویدادهای مهم فرهنگی در دهه‌های اخیر رونق و شکوفایی کتابهای مرجع است؛ این امر نشان می‌دهد که جامعه ما جامعه‌ای پرسشگر و پویاست.
 

این فرهنگ نویس در ادامه ضمن شرح مختصری از انواع کتابهای مرجع و منابع زندگینامه‌ای گفت: مجموعه "پژوهشگران معاصر ایران" ساختاری کم نظیر در بین کتابهایی از این دست که در کشورمان چاپ شده دارد.
 

فانی توضیح داد: اگر چه اتحاد در این مجموعه نشان داد که عادت به مقدمه نویسی ندارد و به جای شرح شیوه کارش تنها به ارائه نتیجه‌اش اکتفا می‌کند اما با مطالعه این کتابها می‌توان متوجه شد که وی چه شیوه‌ای را در پیش گرفته‌است؛ منظور از "پژوهشگران" در این کتاب تنها پژوهشگران ادبی و تا حدی هم پژوهشگران تاریخی بوده‌است.
 

عضو شورای عالی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی ادامه داد: به نظر من انتخاب آقای اتحاد در این مجموعه به درستی انجام گرفته و خصوصاً معتقدم شروع این کار با علامه قزوینی و پایانش با دکتر تفضلی کاری صحیح و شایسته بوده‌است.
 

فانی گفت: چون مولف ذوق ادبی داشته به پژوهشگران اغلب به چشم "انسان پژوهشگر" نگاه کرده‌است تا "پژوهشگران انسان" و بیشتر به جنبه‌های شخصیتی و زندگی آنها توجه نشان داده‌است تا شیوه‌های تحقیقی آنها و اینکه چه نقشی در تحقیقات ادبی ایران داشته‌اند؛ از این رو هر کدام از بخشهای کتاب به داستان- زندگینامه نزدیک شده‌است که البته نثر شیرین او هم به این کار کمک کرده و باعث شده‌است تا این کتابها را با لذت بخوانیم.
 

لزوم روشمندی در کار تحقیقی

مجتبی بشر دوست استاد دانشگاه نیز در بخش دیگری از این نشست به بیان دیدگاه‌های خود درباره مجموعه "پژوهشگران معاصر ایران" پرداخت.
 

وی در ابتدا با تقسیم‌بندی کلی اهل مطالعه به گروه‌های حرفه‌ای، متوسط و عامه پسند عنوان کرد: هر کتابی پاسخ به نیازی است صادق یا کاذب؛ از این‌رو این مجموعه نیز پاسخی است به نیازهای مخاطبان اما پیش از هر چیز باید ببینیم که مخاطب این کتابها چه کسانی هستند.
 

بشر دوست ضمن برشمردن نکات مثبت مجموعه "پژوهشگران معاصر ایران" افزود: با وجود اینکه به نظر می‌رسد مخاطبان این مجموعه به احتمال زیاد خوانندگان کتابهای عامه‌پسند نیستند اما وجود برخی مطالب بدیهی باعث خستگی مخاطبان دو گروه دیگر می‌شود و این نشان از آن دارد که مولف متد و روش چندان روشنی در ارائه مطالب کتاب نداشته‌است در حالی که کار تحقیقی نیازمند روشمندی است.
 

وی ادامه داد: در این مجموعه، اقوال پشت سرهم می‌آید بدون اینکه فرضیه‌ای پشت این کار باشد و معلوم باشد که مولف به دنبال چه ایده‌ و روشی برای کار خود بوده‌است. شاید اگر ویراستار خوبی در کنار نویسنده اثر وجود داشت با سختگیری و گزینش، بخشهایی از این کتاب حذف  و نتیجه بهتری ارائه می‌شد.
 

عشق دستمایه کار تالیف این کتاب بود

در بخشی دیگر از این نشست هوشنگ اتحاد درباره انگیزه و شیوه کارش برای حضاران سخن گفت.
 

وی عنوان کرد: اوایل دهه شصت مقاله‌ای از سعید نفیسی درباره اقبال آشتیانی خواندم که به قدری با جملات زیبا وی را وصف کرده‌بود که مرا ابتدا بر آن داشت درباره این شخصیت بیشتر تحقیق کنم و بعد همین امر این ایده را که زندگی پژوهشگران را به صورت کتاب دربیاورم در من به وجود آورد.
 

اتحاد افزود: اول در زمینه تذکره‌هایی که پیش از این وجود داشت تحقیق کردم و متوجه شدم به آن شیوه‌ای  که می‌خواهم کار کنم اثر مشابه‌ای یافت نمی‌شود. برای مشورت گرفتن نزد مرحوم سعیدی سیرجانی رفتم که ایشان لازمه نوشتن چنین کتابی را سه چیز عنوان کرد؛ ذوق، حوصله و سواد.
 

مولف مجموعه "پژوهشگران معاصر ایران" ادامه داد: من گفتم به قول سپهری سر سوزن ذوقی دارم، حوصله‌ هم تا دلتان بخواهد، اما سوادش را ندارم که باید کسب کنم. در ضمن گفتم عیب کار این است که من تحصیلات آکادمیک ادبیات ندارم و مهندس هستم. ایشان گفتند: "اتفاقاً این حسن است نه عیب؛ چون حساب و کتاب سرت می‌شود و می‌دانی باید قبای هر کس را به اندازه قامتش بدوزی" و در ضمن سفارش کرد که به دنبال نوشتن زندگینامه پژوهشگران زنده نروم که این کار دردسرهای زیادی دارد.
 

وی افزود: در ابتدا دیدم که اگر بخواهم روی همه پژوهشگران کار کنم عمرم کفاف نمی‌دهد از این رو سعی کردم در یک چارچوب کار کنم و تنها به پژوهشگرانی بپردازم که روی متون قدیمی کار کرده‌اند.
 

اتحاد تاکید کرد: در نوشتن این کتاب سعی کردم پیرو شیوه تحقیق دکتر معین باشم؛ یعنی مدارک و سندها را مستقیماً به خوانندگان ارائه دهم و منابع را به صورت بکر در اختیار آنها قرار دهم. در این مجموعه از خودم صحبتی به میان نیاورده‌ام مگر به ضرورت.
 

وی توضیح داد: طی این سالها بزرگترین محرک و دستمایه‌ام در خلق این مجموعه 13 جلدی عشق بوده و همین امر باعث شده که من در طول این سالها با این کار زندگی کنم و خیلی از خاطراتم مربوط به همین دوران باشد.
 

اتحاد در پایان سخنانش از گردانندگان موسسه انتشاراتی فرهنگ معاصر به خاطر ارائه و خلق ساختار فیزیکی مناسب کتاب تشکر کرد.

از دیگر حاضران این نشست که با بیان چند جمله‌ای کار مولف و ناشر را در انتشار این مجموعه ستودند و به برخی انتقادات پاسخ دادند می‌توان به احمد سمیعی گیلانی، محمدعلی سپانلو و سید فرید قاسمی اشاره کرد.
 

مجموعه پژوهشگران معاصر ایران شامل 13 جلد (بعلاوه یک جلد فهرست اعلام)  است که  از سوی  انتشارات فرهنگ معاصر  منتشر شده‌ و در آن به زندگی 34 تن از پژوهشگران معاصر پرداخته شده‌است که برخی از آنها به تنهایی یک کتاب را دربر گرفته و تعدادی به صورت گروهی در کتابی به چاپ رسیده‌است.
 

 اسامی این پژوهشگران عبارتند از محمد قزوینی، محمدعلی فروغی، سید حسن تقی‌زاده، عبدالعظیم قریب، علی‌اکبر دهخدا، احمد بهمنیار، ابراهیم پورداوود، محمد تقی بهار، ذبیح بهروز، علی اصغر حکمت، قاسم غنی، صادق زاده شفق، غلامرضا رشید یاسمی،‌ احمد کسروی، سعید نفیسی، عباس اقبال آشتیانی، بدیع‌الزمان فروزانفر، صادق هدایت، علی دشتی، نصرت‌الله فلسفی، حبیب یغمایی،‌ جلال‌الدین همایی، مجتبی مینوی، غلامحسین مصاحب، محمد تقی دانش‌پژوه، ذبیح الله صفا، عباس زریاب خویی ، محمد معین، پرویز ناتل خانلری، عبدالحسین زرین‌کوب،‌ محمد جعفر محجوب، غلامحسین یوسفی، مهرداد بهار و احمد تفضلی.