به گزارش خبرنگار مهر، کتاب "مقالاتی درباره دین" اثر جرج زیمل و ترجمه شهناز مسماپرست با حضور دکتر حسن محدثی عصر شنبه 28 فروردین در سرای اهل قلم مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
دکتر محدثی در ابتدا با مبهم ارزیابی کردن ترجمه کتاب" مقالاتی درباره دین" گفت: من با خواندن این کتاب نمی توانم به اندیشه زیمل پی ببرم. به علت دسترسی نداشتن به متن انگلیسی این کتاب نمی توانم در مورد اندیشه وی زیاد صحبت کنم ولی می دانم که این کتاب از فرانسه به فارسی توسط خانم سارا شریعتی و امیر رضایی ترجمه شده و در دست چاپ است.
بدون شناخت اندیشه متفکر ترجمه محال است
وی به ترجمه کتاب"مقالاتی درباره دین " نقدهای متعددی وارد کرد و گفت: متأسفانه در ایران به ویژه در علوم اجتماعی ترجمه ها قابل اعتماد نیستند و مترجمان بدون تسلط به زبان نظری بحث و بدون آشنایی با اندیشه متفکران مربوطه دست به ترجمه می زنند.
محدثی با تأکید بر عدم تسلط مترجم بر اندیشه زیمل از تشتت معادل گذاری در ترجمه این کتاب انتقاد کرد و افزود: زبان ترجمه این کتاب نامفهوم است به همین دلیل از مطالعه کتاب دلزده شدم چون خواندن این کتاب به مانند راه رفتن بر روی زمین سنگلاخ و ناهموار است. البته وقتی متن اصلی را می خوانیم متوجه می شویم با یک بحث نظری جدی سروکار داریم اما با این حال این ترجمه شوق مطالعه را برای خواننده ایجاد نمی کند.
وی بر ضرورت نگارش مقدمه توسط مترجم تأکید کرد و گفت: مترجم باید حداکثر در 20 صفحه چکیده اندیشه های متفکر را توضیح دهد تا خواننده بتواند پیچیدگی های متن را متوجه شود که متأسفانه در کتاب مورد بحث چنین چیزی را نمی بینیم.
وی با مقایسه اصل متن انگلیسی یکی از مقالات ترجمه شده در کتاب گفت: در بسیاری از بخشهای کتاب با ترجمه تحت اللفظی و با شتاب و بدون بازبینی و گاه با تحریف اندیشه زیمل توسط مترجم روبرو هستیم.
گرایش دینی مدرن در اندیشه زیمل است
وی با بیان اینکه زیمل فیلسوف و جامعه شناس آلمانی قرن 19 است، افزود: آثار متعددی از زیمل باقی مانده و بیشترین مقالات وی در حوزه دین مربوط به اواخر عمرش است.
محدثی خلاقیت، قطعه ای بودن و تضاد را سه ویژگی انسان در اندیشه زیمل برشمرد و گفت: در نگاه زیمل انسان موجودی خلاق و مملو از تضادها است. زیمل انسان را موجودی می بیند که دائم به دنبال فرافکنی (عینیت بخشی درونیات) است و از این طریق دنیای ممکن را می سازد.
وی با اشاره به بحث فرم و محتوا در اندیشه زیمل تأکید کرد: زیمل میان فرم و محتوا تمایز قائل است و فرم از نظر وی اصول ساختاربخش است که محتواهای گوناگون می یابند. وظیفه فرم یا شکل خلق روابط میان محتواهاست. مثل ازدواج که یک فرم است اما متناسب با جوامع مختلف محتواهای گوناگون می یابد. ضمن اینکه به نظر زیمل فرمها نیز تغییر کرده و گاه محو می شوند.
وی افزود: زیمل شخصیت انسان را بر اساس فرم و محتوا مورد بحث قرار می دهد و معتقد است که انسان امور را به شکل کلی تمام و کمال دریافت نمی کند و تنها بخشی از جهان را درک می کند.
دکتر محدثی جامعه شناسی زیمل را به ایجادگرایانی چون لاکمن و برگن نزدیکتر دانست و در خصوص آرای زیمل در باب دین گفت: زیمل با متفکران قرن 19 گفتگو می کند از یک سو زیمل می خواهد نگاه آنها که تغییرگرایانه است رد کند و از طرفی دین را به عنوان جهانی که مبتنی بر تجربه های ویژه انسانی است به تصویر کشد. زیمل خودسالاری قلمرو دینی را مورد تأکید قرار می دهد.
وی با بیان اینکه زیمل به نوعی سیالیت قائل است، افزود: زیمل معتقد است که تجربه های دینی، جهان دین را می سازد. جهان دین می تواند تغییر کند و زیمل نوعی به بازسازی بنیادین دینی پیشنهاد می دهد.
زیمل بر تفکیک دین و دینداری تأکید دارد
دکتر محدثی، تفکیک دینداری و دین را مهمترین بخش اندیشه زیمل برشمرد و گفت: از نظر او آنچه در دین زاینده است همان ایمان است. زیمل فقط یک جامعه شناس و دین پژوه صرف نیست و یک باوری به زندگی دینی در اندیشه زیمل وجود دارد.
وی افزود: زیمل معتقد است همانطور که انسان در مقابل خدا خاشعیت دارد می تواند این حالت در زندگی اجتماعی انسان سرریز کند.
زیمل دین را امری اصیل می داند
محدثی افکار زیمل را به کسانی چون دورکیم نزدیک دانست و گفت: اینها یک نوع به هم تافتگی بین دین و جامعه می بینند. اما در بحث خواستگاه دین از کسانی مثل دورکیم فاصله می گیرد چون این افراد دین را یک پدیده اصیل و مستقل نمی دانند بر خلاف زیمل که دین را مثل وبر امری اصیل می داند.
وی با بیان اینکه از نظر زیمل دین برای انسان دیندار وضعیتی از هستی است، تأکید کرد: از نظر زیمل دین هستی انسان دیندار است. همانطور که انسان هنرمند جهان را هنری تجربه می کند انسان دیندار نیز جهان را دینی می فهمد.
محدثی در پایان تأکید کرد: در نظر زیمل دین افقی فراهم می کند که ما جهان را به نحو ویژه و متفاوتی درک کنیم. در نظر زیمل دین مجموعه ای از اعتقادات نیست -چون اعتقادات دینی سیال هستند- بلکه دین شیوه ای از زندگی است.
نظر شما