طراح استراتژی جنگ انقلابی نظامیان بودند نه سیاسیون

در ابتدای این نشست دکتر حسین اردستانی به تشریح بخشهای مختلف این کتاب  پرداخت و گفت: در این کتاب استراتژی نظامی ایران از بتدای جنگ بررسی شده است ضمن اینکه از دیماه 59 تا شهریور60 دوره بسیار مهم جنگ است که مغفول مانده و نیازمند یک پژوهش جدید است.
 
وی افزود: دو دوره نیازمند پژوهش جدید در جنگ است یکی تجاوز عراق و مقاومتهای خودجوش مردمی و دیگری دوره دیماه 59 تا شهریور 60 که کشور درگیر بحران داخلی بود و جنگ در شرایطی اداره می شد که نیروهای مردمی و خودجوش به پا خاستند .  در این دوره حدود 25 عملیات محدود صورت می گیرد و در این زمان ایران به دوره آزاد سازی وارد می شود چون کادرها تربیت و ساماندهی می شود و بسیجی ها شکل می گیرند و تجربه و اعتماد نفس آغاز می شود.
 
رئیس مرکز اسناد دفاع مقدس با اشاره به بخش بررسی عملیات ثامن الائمه در کتاب، گفت: ما در این بخش این تحول را در گفتمانهای ایجاد شده و وحدت سیاسی، روشها در فرماندهی و سازماندهی بررسی کرده ایم و یک بخشی از استراتژی کشور را در این مقطع مورد کنکاش قرار داده ایم.
 

 

کتاب عملیات ثامن الائمه بیشتر نوعی روایت و تاریخ نگاری است
 
در ادامه این نشست دکتر حسین علایی هدف خود از نقد کتاب"عملیات ثامن الائمه؛ مبدأ تحول در استراتژی نظامی ایران " را بهره بیشتر از کتاب عنوان کرد و در عین حال گفت: در مقدمه کتاب از یکسری از افرادی که به نظر می رسد در نوشتن بخشی از مطالب کتاب همکاری داشته اند تشکر شده اما در متن کتاب مشخص نشده که این دوستان کجای مطلب را قلم زدند و یا چه اقدامی در محتوای کتاب انجام داده اند.
 
وی با بیان اینکه کل کتاب از یک قلم برخوردار نیست، افزود: ادبیات و نحوه نگارش فصول مختلف کتاب با هم متفاوت است گرچه همه یک سیر منطقی را طی می کنند اما یک شیوه نگارش در کتاب حاکم نیست. به همین دلیل برخی از بخشهای کتاب مقداری تکرار و همپوشانی دارد.
 
این فرمانده دوران دفاع مقددس عنوان "عملیات ثامن الائمه؛ مبدأ تحول در استراتژی نظامی ایران" را بر کتاب جالب خواند و در عین حال گفت: برداشتی که از موضوع می شود این است که باید تمرکز کتاب بر روی استراتژی نظامی ایران که باعث تحولی در جنگ شده، باشد، اما حجم عمده کتاب در واقع روایتی از ابتدای جنگ تا عملیات ثامن الائمه است؛ گرچه این روایت برای تبیین استراتژی ضروری است اما اینکه برگرفتگی عنوان کتاب بر روی "تحول" و "استراتژی" است اما متن بیشتر نوعی روایت و تاریخ نگاری است شاید عنوان را تحت تأثیر قرار می دهد.
 
سردار علایی با اشاره به متن کتاب این سؤال را مطرح کرد که آیا عملیات ثامن الائمه مبدأ تحول در راهبرد نظامی ایران بوده یا این عملیات نتیجه تحول در راهبرد نظامی است؟ افزود: متن کتاب عموما بر این مسئله تکیه دارد که حضور نیروهای مردمی و یک نوع جنگی که از آن به نان "جنگ انقلاب" نام برده شده، مبدأ تحول است در حالیکه این مقاومت قبل از عملیات ثامن الائمه اتفاق افتاد و در این عملیات با تکیه بر همین نیروها و برادران لشکر 77 ارتش توانستند یک عملیات نسبتا در آن زمان گسترده انجام دهند. درعملیاتهای دیگر چون طریق القدس، فتح المبین، بیت المقدس و ... نیزهمین راهبرد عملیات ثامن الائمه پیاده شد. بر این اساس شاید این عنوان "مبدأ تحول" مقداری با واقعیتی که اتفاق افتاد تفاوت داشته باشد.
 
وی به مشابهت این کتاب با سایر کتابهای منتشر شده از سوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ اشاره کرد و بر لزوم پرداختن به موضوعات دیگر در حوزه دفاع مقدس تأکید کرد.
 
دکتر علایی با بیان اینکه تکیه بر وقایع نگاری باعث شده  به مباحث تئوریک راجع به موضوع کمتر پرداخته شود، برخی از عناوین و اصطلاحات کتاب را برای عموم خوانندگان نیازمند توضیح دانست و گفت: این سؤال برای خواننده مطرح می شود که این راهبرد جدیدی که با تعبیر کتاب از "عملیات ثامن الائمه" آغاز شده امکان اجرای آن از روز اول جنگ بوده یا اینکه باید مقداری زمان می گذشت و با اندوخته تجربیات می توانستیم از آن استفاده کنیم.
 
مبدأ تحول در استراتژی نظامی ایران سیاسیون بودند یا نظامیان؟
 
در ادامه این نشست، دکتر امیر رزاق زاده نیز با تشکر از نویسندگان کتاب "عملیات ثامن الائمه؛ مبدأ تحول در استراتژی نظامی ایران" نقد خود بر این کتاب را به نقد شکلی و محتوایی تقسیم کرد و گفت: نام روی جلد کتاب با عطف کتاب و سربرگهای آن متفاوت است و باید مشخص شود که مبدأ تحول" استراتژی نظامی" اصل کتاب است یا "عملیات ثامن الائمه".
 
وی عدم همگونی در فصول، فقدان فهرست اعلام و اشخاص را از دیگر نواقص این کتاب عنوان کرد و افزود: اگر اطلاق مجموعه مقالات بر این کتاب زده می شد بهتر بود و با نظارت عالیه دو نویسنده این کتاب منتشر می شد.
 
این پژوهشگر حوزه دفاع مقدس، به نقد محتوایی خود بر کتاب"عملیات ثامن الائمه؛ مبدأ تحول در استراتژی نظامی ایران" اشاره کرد و افزود: این کتاب در صدد پاسخ به چه سؤالی است؟ و با توجه به اینکه هر مرکزی یک چشم اندازی دارد این کتاب کدام قطعه از پازل مرکز مطالعات تحقیقات سپاه را پر می کند و ناظر علمی کتاب چه کسی است؟

 

رزاق زاده به فصل اول کتاب اشاره کرد و گفت: در این بخش آمده که عراق به نمایندگی از نظام بین الملل وارد جنگ با ایران می شود که این ادعایی است که باید استناداتش وجود داشته باشد و اثبات شود. اگر سازمانهای بین المللی به ویژه شورای امنیت با عراق همراه بود به این خاطر بود که وزارت خارجه ایران در این زمینه پویا و کارآمد نبود و خود آنها هم معترفند که وزارت خارجه بیشتر در بحث قطعنامه فعال شد.
 
وی از عدم همخوانی برخی استنادات و ناهمگونی بین اصطلاحات کتاب انتقاد کرد و افزود: متن این کتاب بیشتر تفسیری-گزارشی و تبلیغی است. در این کتاب باید مشخص شود که مبدأ تحول در استراتژی نظامی ایران سیاسیون بودند یا نظامیان؟
 
روی آوردن به استراتژی جنگ انقلابی مبدئی در علملیات ثامن الائمه شد
 
در ادامه این نشست، دکتر رحیم صفوی ضمن تقدیر از نقد منصفانه منتقدان در پاسخ به سؤالات آنها گفت: اگر چه خود عنوان استراتژی بیش از 12 تعریف دارد اما در فارسی به راهبرد ترجمه شده است. عنوان این کتاب به این خاطر است که در شکستن حصر آبادان نیروها و فرماندهان نظامی سپاه و ارتش توانستند مجموعه عوامل سیاسی، اقتصادی، نظامی و توان ملی و نیروهای داوطلب کشور را در راستای یک استراتژی دقیق نظامی بسیج کنند و بعد از این عملیات هم فرماندهان نظامی می دانستند که قدم بعدی کجاست.
 
فرمانده پیشین سپاه پاسداران تأکید کرد: یک نقشه کلی در ذهن فرماندهان بود که قدمهای بعدی را تا بیرون کردن ارتش عراق از مرز ایران را طراحی کرده بودند. مبدأ این تحول استراتژی را نظامی ها تدوین کردند نه سیاسیون. این تحول در استراتژی از فکر برتر فرماندهان نظامی ایران نسبت به فرماندهان عراقی نشأت می گیرد به همین دلیل بود که ما پیروز شدیم و آنها شکست خوردند.
 
سردار سرلشکر صفوی افزود: با تغییر فرماندهان ارتش و سپاه در شهریور و مهر 60 و با وحدت سپاه و ارتش و نیز حضور تعیین کننده نیروهای مردمی در این زمان، یک تحول در جنگ ایجاد شد. خروج از تفکر کلاسیک و روی آوردن به یک استراتژی جنگ انقلابی یک مبدا برای عملیاتهای ثامن الائمه و دیگر عملیاتها شد.
 
وی مهمترین بخش مبدأ را تحول فکری در تنظیم استراتژی جنگ دانست و گفت: بیش از 10 عملیات را در آن زمان طراحی کردیم و می دانستیم قدم به قدم چگونه می خواهیم بجنگیم.
 
اگر ایران حدود کمی آمادگی نظامی داشت، جنگ آغاز نمی شد
 
در پایان این نشست دکتر اردستانی با اشاره به نقد منتقدان این جلسه درباره عنوان کتاب گفت: تا قبل از عملیات ثامن الائمه جبهه های جنگ ایران و عراق جز یک دوره انجام عملیات محدود هیچ پیشرفتی نداشت اما وقتی عملیات ثامن الائمه انجام می شود هنوز فرماندهان نمی دانند که نتیجه آن چه می شود اما وقتی در این عملیات پیروز می شویم در واقع اینجا یک نقطه ای است که اعتماد به نفس در رزمندگان به وجود می آید.
 
وی عملیات طریق القدس و خیبر را نیز مبدأ تحول جنگ استراتژی ایران خواند و گفت: با اینکه در خیبر نتایج صد در صد به دست نیاوردیم اما جنگ تا پس از کربلای 5 از خیبر ارتزاق می کند.
 
رئیس مرکز اسناد دفاع مقدس در پاسخ به نامفهوم بودن برخی از اصطلاحات کتاب نیز تأکید کرد: این متن برای فهم مخاطبان عام نیست بلکه برای نخبگان آشنا به مسئله تدوین شده است. کتاب از دایره زمانی مهر 59 و مهر 60 خارج نشده است. برای مشخص شدن این تحول باید قبل از این مقطع کاملا توضیح داده شود.
 
وی با اشاره به نقد منتقدان از شباهت این کتاب با کتاب "بازیافت ثبات"، گفت: رویکرد این کتاب با "بازیافت ثبات" متفاوت است. در این کتاب ثامن الائمه حدود 70 صفحه را به خود اختصاص داده اما در کتاب "بازیافت ثبات" چند صفحه در راستای بحث خود اشاره دارد شاید همپوشانی داشته باشند اما یکسان نیستند.
 
دکتر اردستانی در پاسخ به سؤال دکتر علایی که آیا راهبرد نظامی جدید از ابتدای جنگ ممکن بود یا خیر، گفت: اصلا اجرای این راهبرد جدید در آن زمان امکان نداشت و لازم بود که این دوره بگذرد تا استراتژی ایران شکل بگیرد. آمادگی نظامی و سیاست خارجی یک بحث اساسی در دولت است. اگر ایران حدود کمی آمادگی نظامی داشت به نظرم جنگ آغاز نمی شد برای همین وقتی عراق به ایران حمله کرد نیروهای پراکنده مردمی خودجوش بدون ساماندهی و تجهیزات نظامی در مقابل دشمن ایستادند.