به گزارش خبرنگار مهر، دکتر سید حسن حسینی استاد گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف که در همایش فلسفه رسانه، با عنوان "ماهیت رسانه، هویت دین: سازگاری یا ناسازگاری" سخنرانی می‌کرد، گفت: بحث من یک مطالعه نظری در مورد فلسفه تکنولوژی از یک‌سو و فلسفه دین از سوی دیگر است. یکی از خلاء‌هایی که در مطالعات رسانه و دین وجود دارد این است که مشخص نیست کدام ماهیت از رسانه و دین مدنظر است. در فلسفه تکنولوژی بحث اصلی روی رسانه‌ها است. تفکیک بین تکنولوژی و معرفت مقوله بسیار مهمی است. رسانه را از دو منظر ارزش‌ها و قدرت و کنترل انسانی می‌شود تقسیم کرد.
استاد گروه علم دانشگاه شریف افزود: رسانه‌ها یا دارای ارزش با خود نیستند یا ارزش‌بار هستند و بار ارزشی با خود حمل می‌کنند. رسانه یا خودمختار است و یا در کنترل انسان است. از ضرب این دو حالت چهار نظریه و حالت به وجود می‌آید. اگر رسانه بی‌طرف باشد و در کنترل انسان باشد نظریه ابزارگرایانه را داریم. اگر رسانه بی‌طرف باشد و خودمختار هم باشد این نظریه موسوم به دترمینیسم است. اگر رسانه ارزش‌بار باشد و خودمختار نیز باشد نظریه ذات‌گرایی را داریم. اگر رسانه ارزش‌بار باشد و در کنترل انسان نیز باشد نظریه‌های انتقادی را داریم.
حسینی تصریح کرد: رسانه‌ها هیچ هویت فرهنگی مستقل و ارزش ذاتی ندارند و هرگونه پیام را می‌شد از آن پخش کرد یعنی می‌توان معانی دینی و غیردینی را از طریق آن منعکس کرد. به طور کلی دترمینیسم نظریه‌ای است که معتقد است هرچیزی که حادث می‌شود متصل به اموری پیشینی است که بر این اساس تعیُن پیدا می‌کند. دترمینیسم تکنولوژیک معتقد است که ظهور تکنولوژی‌های مدرن همه تحولات انسانی و فرهنگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و انسان هیچ گونه دخالتی در این مسیر خودمختار نمی‌تواند داشته باشد.
حسینی معتقد است ذات‌گرایی دو قسم است؛ ذات گرایی فلسفی و ذات گرایی رسانه ای. در این رویکرد به هیچ عنوان تلقی ابزارگرایانه از رسانه نمی‌توان داشت و با این وجود باید برای تاثیرگذاری از رسانه تلاش کرد. اگر دترمینیست‌ها یک رویکرد ایجابی و مثبت به تغییرات تکنولوژی دارند، ولی اکثر ذات‌گرایان بیشتر جنبه سلبی تحولات تکنولوژیک را مورد توجه قرار می‌دهند. هایدگر می‌گوید الان در شرایطی هستیم که خدا می‌تواند انسان را نجات دهد که نشان از دیدگاه ذات گرایانه او است. در مطالعات انتقادی تلاش برای ایجاد یک تعامل بین مفاهیم انسانی و اقتضائات رسانه‌ای وجود دارد یعنی این دیدگاه می‌خواهد بین رسانه و مضامین انسانی و دینی رابطه ایجاد کند.
این استاد فلسفه دین افزود: در مورد دین نیز به لحاظ هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی می‌شود دست به تقسیم‌بندی زد. از جنبه هستی‌شناسی رئالیسم هستی‌شناسانه را داریم که معتقد است خدا وجود دارد و دارای صفاتی مستقل از ادراک انسانی است. یک دیدگاه دیگر هم دیدگاه غیررئالیستی است حال اگر در موضوع دین به لحاظ هستی‌شناسی رئالیست باشید و به لحاظ معرفت‌شناسی نیز رئالیست باشید طیف دیدگاههای سنت‌گرایی را به وجود می‌آورد. اگر از جنبه هستی‌شناسی ضد واقع‌گرا بود و به لحاظ معرفت‌شناسی امکان معرفت از خدا وجود داشته باشد، با تحویل گرایی مواجه هستیم اگر از لحاظ هستی‌شناسی رئالیست باشید و از لحاظ معرفت شناسی ضد رئالیست دیدگاه وحدت وجود را داریم اگر از لحاظ هستی شناسی ضد واقع‌گرا باشید و از لحاظ معرفت شناسی نیز ضد واقع‌گرا باشید دیدگاه پوزیتیویسم منطقی را داریم.
به نظر حسینی نسبت و سنجش میان این دیدگاه‌ها مهم است. نسبت میان دین و رسانه طیفی از سازگاری یا ناسازگاری را به وجود می‌آورد. به عنوان مثال اگر ابزارگرا باشید می‌توانید رسانه دینی داشته باشید که در این حالت می‌توانیم به سازگاری دین و رسانه حکم کنیم. در میان نظریات مذکور تحویل‌گرایی بیشترین سازگاری را با دین دارد.
نظر شما