روستاییان و عشایر همچنان محروم از چتر حمایتی بیمه

در قوانین مربوط به خدمات بیمه ای در برنامه چهارم توسعه کشور که مصوب سال 83 مجلس شورای اسلامی است، دولت می بایست با توجه به استقرار سازمان نظام جامع تأمین اجتماعی در برنامه چهارم توسعه نسبت به افزایش پوشش بیمه‌های اجتماعی با توجه خاص به روستائیان، عشایر و شاغلین شهری که تا کنون تحت پوشش نبوده‌اند، از سال دوم برنامه چهارم اقدام کند.

در تعاریفی که به عنوان بیمه روستاییان و عشایر در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است، برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، از کارافتادگی، بی سرپرستی، در راه ماندگی، حوادث و سوانح و نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت پزشکی به صورت بیمه و غیره به عنوان یک حق همگانی لحاظ و دولت مکلف شده است که طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمد حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایتهای مالی فوق را برای یک یک افراد کشور در روستاها و مناطق عشایری تأمین کند.

بررسیها نشان می دهد با وجود آنکه در بخش بازنشستگی میزان پوشش بیمه ای حدود 65 درصد جمعیت کشور را شامل می شود اما روستاییان و عشایر که در صف مقدم تولید حیاتی ترین نیازهای کشور قرار داشته و بار اصلی خودکفائی در محصولات کشاورزی و دامی را بطور مستقیم و در بسیاری از کالاهای مورد نیاز جامعه بطور غیرمستقیم بر دوش می کشند تا کنون از حق بیمه های اجتماعی که حق قانونی آنهاست و چه بسا به دلیل شرایط خاص زندگی محق تر از بقیه اند به طور کامل برخوردار نبوده اند. برای کارشناسان این حوزه نیز این سوال مطرح است که چگونه محق ترین قشر جامعه که باید زیر پرچم حمایتی دولت باشند بدون برخورداری از این حق همچنان بی منت کار می کنند.

تنها 25 درصد جمعیت روستایی و عشایر تحت پوشش بیمه اند

صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر فعالیت خود را از اول شهریورماه ۱۳۸۴ شروع کرد. بر اساس آمار در ۳۰ استان کشور در مجموع پنج میلیون و ۶۷هزار و ۸۱۵ خانوار روستایی و عشایری وجود دارد که از این تعداد سه میلیون و ۱۴۷هزار و ۱۰۶ خانوار شرایط عضویت در صندوق بیمه اجتماعی روستایی و عشایری را دارند.

به گفته مدیر‌عامل صندوق بیمه روستائیان و عشایر کشور با گذشت پنج سال از تصویب این قانون تنها 25 درصد از آنها تحت پوشش قرار گرفته اند در حالی که تصویب چنین قانونی 27 سال نادیده گرفته شد. سید مجید موسویان چندی پیش با  انتقاد از این وضعیت گفت: اکنون با گذشت چهار سال از عمر این صندوق تنها 25 درصد از روستائیان و عشایر کشور بیمه شده و از خدمات این صندوق استفاده می‌کنند.

وی تصریح‌ کرد: متأسفانه با وجود تمام زحمات و سختی‌هایی که در کارها و مشاغل روستاییان همچون دامداری و کشاورزی وجود دارد بیمه اجتماعی برای عشایر و روستائیان با 27 سال تأخیر توانست وارد میدان حمایت از این قشر زحمتکش شود.

صادق محصولی وزیر رفاه نیز چندی پیش اعلام کرده که بیش از دو میلیون نفر تحت پوشش بیمه‌های اجتماعی روستاییان قرار گرفته اند و در حال حاضر این بیمه به صورت جهشی در کشور در حال اجراست.

بیمه روستایی باید اجباری همراه با مشوق های انگیزاننده باشد 

عباس اورنگ مدیرعامل انجمن رفاه و تامین اجتماعی در گفتگو با مهر در مورد دلایل تاثیر گذار در موفق نشدن این طرح در میان روستائیان و عشایر گفت: یکی از دلایل ساختار صندوق بیمه تامین اجتماعی است و دلیل دیگر محدودیتهای قانونی است که در چارچوب آیین نامه وضع شده اند. در طرحهای اختیاری مادامی که دولت مشوقهای عامه پسندی در این زمینه ها ارائه نکند توفیق حاصل نمی شود، خصوصا بیمه های اجتماعی به دلیل اینکه به صورت بلند مدت در نظر گرفته می شوند.

وی با اشاره به لزوم ایجاد مکانیزمهای اجرایی کردن بیمه اجباری در کشور اظهار داشت: درست است که در ساختار بیمه روستائیان و عشایر یافتن مکانیزمهای اجباری کردن بسیار سخت است، ولی اینکار شدنی است و ما باید سعی کنیم برای این موضوع مکانیزم های منطقه ای و بخشی پیدا کنیم. مثلا برای آن دسته از روستاییانی که زندگی شان برپایه کار کشاورزی انجام می شود امتیازات کشاورزی در نظر گرفته شود. همچنین باید برای روستاییانی که برپایه شیلات، باغداری و یا دامپروری زندگی خود را می گذرانند نیز این مشوقها را پیش بینی کرد.

من اعتقاد دارم پیدا کردن جغرافیای بیمه اجتماعی در کشور ما با وجود اینکه کار سختی است ولی شدنی است. اگر ما مدام اصرار به نبود مشکل داشته باشیم مسلما مشکلی حل نخواهد شد.

روستاییان از مزایای طرح بیمه عشایر بی اطلاع اند

با گذشت بیش از پنج سال از ابلاغ و اجرای طرح بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر هنوز هم هستند روستاییانی که نسبت به این طرح  و مزایا و تسهیلات آن شناخت و آگاهی کافی ندارند چنانچه مدیرعامل صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر نیز در گفتگو با مهر آن را تائید کرده و می گوید: هنوز 75درصد روستاییان برای نام نویسی در بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر مراجعه نکرده اند که یکی از دلایل آن ناآگاهی نسبت به این بیمه ها است ضمن اینکه مراجعه فردی به جای نام نویسی جمعی امکان استفاده از مزایای بیمه های اجتماعی در دراز مدت و همچنین نگرانی مردم از تحقق وعده های داده شده از دیگر دلایل استقبال کم آنها است.

غفلت از بیمه روستاییان و عشایر در برنامه پنجم

برنامه پنج ساله و پنجم توسعه اقتصادی کشور در حالی در دست بررسی است که عدم تحقق کامل برخی از طرحهای دولت در برنامه پیشین به تایید مسئولان رسمی کشور رسیده و بر لزوم توجه این برنامه ها در برنامه جدید تاکید شده است. اگرچه تحقق اهداف دولت در طرح بیمه روستاییان وعشایر در برنامه چهارم توسعه با مشکل مواجه شد و مورد انتقاد نیز قرار گرفت اما چشم انداز برنامه پنجم توسعه در طرح بیمه روستاییان حاکی از آن است که نمی توان به اجرای برنامه های مدونی در این زمینه امیدوار بود چنانچه یکی از اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی معتقد است تدوین برنامه ای مدون برای بیمه روستائیان و عشایر در برنامه پنجم فراموش شده است.
به گفته نصرالله ترابی مطالعه برنامه تدوینی دولت در برنامه پنجم توسعه نشان می دهد در حالی که دولت باید نسبت به بیمه عشایر و روستاییان توجه ویژه ای می کرد این موضوع مورد غفلت قرار گرفته است.

نماینده مردم شهرکرد با تاکید بر اینکه دولت باید برنامه عملی خود را برای اجرایی کردن بیمه عشایر و روستاییان اعلام کند، افزود: در قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی یکی از موضوعات مهم مورد بحث بیمه عشایر و روستاییان بود.

ضروت تشکیل کمیته بررسی مشکلات طرح بیمه روستائیان و عشایر

با وجود تاکید نمایندگان مجلس و حتی مدیرعامل صندوق بیمه روستائیان و عشایر بر تحقق این وعده قانونی از سوی دولت، مدیرعامل انجمن رفاه و تامین اجتماعی نیز پیرامون موفق نشدن طرح بیمه روستائیان و عشایر در کشور و اعمال سیاستهای کلان که نقش منفعل کننده و بازدارنده ای برای این طرح به همراه داشت انتقادهای جدی دارد.

اورنگ می گوید: به نظر من مسئولان وزارت رفاه باید یک بار دیگر با تشکیل کمیته پیگیری به بررسی مشکلات بیمه ای روستائیان و عشایر پرداخته و به چرایی این موضوع بپردازند که بیمه روستائیان و عشایر به چه دلیل نتوانسته در مدت مقرر آن توسط قانونگذار کاملا اجرا شود. به طور قطع عدم کارایی این طرح ناشی از ساختار صندوق بیمه روستایی نیست، بلکه ناشی از ضوابط و مقرراتی است که بر اختیاری بودن آن تاکید کرده است. در صورتی که می شد با اجباری کردن آن و ارائه مشوقها و ملموس کردن این خدمات برای مردم موفقیت این طرح را تضمین کرد. 

وی افزود: اگر حق بیمه روستاییان به جای سالیانه، ماهیانه و یا هر سه ماه یکبار دریافت شود آنها رغبت بیشتری به استفاده از این بیمه پیدا می کنند. مسلما رقم 120 هزار تومان در بازه زمانی یک سال حق بیمه برای یک روستایی رقم درشتی است اما اگر این حق بیمه ماهیانه دریافت شود به دلیل اینکه رقم قابل توجهی نیست پرداخت آن برای مردم راحت تر است و حتی اگر مبلغ آن افزایش یابد بازهم چندان مسئله ساز نیست.

ابهاماتی که مجلس خواستار پاسخگویی به آنهاست

بیمه کردن همه روستائیان و عشایر از قوانین مادر و کلی در کنار قانون بیمه همگانی نظام جمهور اسلامی ایران است که اجرایی کردن آن سالهای درازی را معطل خود کرده است.
از جمله مزایایی این طرح برای روستاییان و عشایر برخورداری بازماندگان تحت تکفل بیمه شده متوفی از مستمری از کار افتادگی ناشی از کار، درمان و ... است. برخورداری از هرکدام از این مزایا می تواند عاملی باشد که هریک از روستاییان و عشایر این حق را برای خود محفوظ بدانند حال آنکه شاید بیش از نیمی از جمعیتی که شرایط تحت پوشش قرار گرفتن را دارند از اینکه چنین امکانی برایشان فراهم شده آگاه نباشند و یا اشکالات و موانع ناشی از آن رغبت پیوستن به این نوع بیمه را در آنان از بین برده است. ابهام در وضعیت کنونی این صندوق نیز یکی از مواردی است که نمایندگان مجلس را برآن داشت تا با طرح ایراداتی ده گانه به تحقیق و تفحص در صندوق تامین اجتماعی و به تبع آن صندوق بیمه روستاییان وعشایر بپردازند. در آینده ای نزدیک مدیرعامل صندوق تامین اجتماعی به همراه مدیرعامل صندوق بیمه روستاییان وعشایر باید به مجلس بروند و درباره وضعیت و ابهامات عملکرد این دو صندوق پاسخگو باشند....