هشدار نسبت به انقراض گیاهان / فرسایش خاک ایران چهار برابر جهان است

به گزارش خبرنگار مهر، ناصر مقدسی در نشست خبرنگاران محیط زیست و منابع طبیعی کشور در شهر اهواز که در محاصره کانونهای بحرانی گرد و غبار قرار دارد، با تاکید بر پژوهشهای انجام شده بر روی زعفران ایرانی افزود: پژوهشها نشان می دهد که به دلیل تخریب گسترده خاک و تغییرات اقلیمی و آب و هوایی زعفران از منطقه جنوب خراسان به سمت شمال خراسان هجرت می کند.

این کارشناس مسائل بیابان اضافه کرد: هر چه دخالت انسان در طبیعت بیشتر باشد، ریسک بالاتری نیز بوجود می آید و شدت تخریب بالاتر می رود. جاده سازی، سد سازی و تغییر کاربری اراضی می تواند به فرسایش و تخریب شدیدتر خاک کمک کند.

وی تاکید کرد: ارزیابی زیست محیطی به این دلیل در پروژه های عمرانی که از اراضی طبیعی و زیستگاههای دارای اهمیت می گذرد، مهم است که می تواند عواقب تخریبی چند سال بعد این فعالیتها را کاهش و یا مشخص کند و از تخریب گسترده تا حدودی جلوگیری کند.

مقدسی به فعالیت راشهای جنگلهای شمال اشاره کرد و گفت: راشهای جنگلی تا سال 2030 برای فرار از خشک شدن، مناطق پایین دست جنگل را به سمت مناطق با ارتفاع بالاتر ترک و در این مسیر گونه های بالای جنگل را نابود می کنند و خود را به ارتفاعات بالاتر می رسانند و در نهایت ساختار جنگلی را از بین می برند.

معاون مناطق خشک و نیمه خشک سازمان منابع طبیعی کل کشور با اشاره به ضرورت توازن در توسعه کشور افزود: در توازن توسعه ایران دچار مشکلات زیادی هستیم و در همین زمینه و با توجه به رشد جمعیت، برداشت بی رویه از سطح جنگلهای کشور نیز شدت یافت و همین عدم توازن مراتع ایران و جنگلها را به شدت تخریب کرده است. قرار بود در افق 1404 چشم انداز بیست ساله توسعه، کشور سرآمد خاورمیانه باشد اما آیا شاخصهای زیست محیطی پروژه ها این مسئله را نشان می دهد؟ اگر می خواهیم اقتصاد ملی داشته باشیم باید منابع طبیعی محفوظ بماند.

مقدسی اظهار داشت: کارهایی در طول برنامه چهارم طراحی و اجرا شد که ما را به سمت شاخصهای مطلوب زیست محیطی هدایت کرد اما میزان منابع مالی در این برنامه نامشخص و بلاتکلیف بود. با این حال در برنامه پنجم حرکت به سمت منابع جدید انرژی امیدوار کننده است.

20 میلیون هکتار از خاک کشور در تهدید فرسایش بادی است

در این نشست مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی کل کشور با اشاره به 32 و نیم میلیون هکتار اراضی بیابان در کل هیجده استان کشور گفت: 183 نقطه بحران در 83 شهرستان کشور قرار دارند.

عباس عبدی نژاد تاکید کرد: مطالعه و شناخت کانونهای بحرانی در اولویت کار دفتر امور بیابان قرار دارد که اقدامات اجرایی برای این موضوع برنامه ریزی شده است، با این حال 20 میلیون هکتار از خاک کشور در تهدید فرسایش بادی است که در این بین 6.4 میلیون هکتار خاک کشور به عنوان کانونهای بحران فرسایش بادی مطرح است که سیاست کاری ما در این مناطق بر شیوه های مختلف بیولوژیکی شامل کنترل و احیا استوار است.

این کارشناس مهار بیابانزایی با بیان اینکه مالچ پاشی آخرین گزینه مهار بیابانهای کشور است افزود: کار احیا در اولویت است و تا کنون دو میلیون و دویست هزار هکتار جنگل دست کاشت در کشور و در کانونهای بحرانی تولید گرد و غبار و در خطر فرسایش کاشته شده است.

عبدی نژاد به چهار استان کشور که هنوز عملیات مالچ پاشی در آنها انجام می شود اشاره کرد و گفت: بیابان و مناطق بحرانی چهار استان کرمان، سیستان وبلوچستان، هرمزگان و خوزستان مالچ پاشی می شود. همچنین طوفان شن و گرد و غبار 40 درصد خسارت به بخش کشاورزی ایران وارد می کند که با اقدامات بازدارنده می توانیم آن را کنترل کنیم.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی کل کشور تاکید کرد: به طور کلی 10 درصد اراضی کشاورزی از عواقب خطرات فرسایش کانونهای بحرانی در امان نیستند اما 40 درصد خسارت بخش کشاورزی از همین 10 درصد است که می توان با طرحهایی که مشارکت مردم را در پی دارد، بر این مسئله غلبه کرد.

بارش کم، تبخیر بالا، سد سازی فعال

همچنین در این نشست مدیرکل اداره کل منابع طبیعی استان خوزستان از مالچ پاشی 90 هزار هکتار از ارضی بیابانی خوزستان در برنامه چهارم توسعه خبر داد و گفت: فعالیتهای انسانی مهمترین عامل بیابانزایی در خوزستان است.

علیرضا صابرپور با تاکید بر مشکل تبخیر بالا و بارش کم در خوزستان به فعالیت 10 سد در استان خوزستان اشاره کرد وافزود: حوزه های بالا دست این سدها یک و نیم میلون هکتار است در حالی که بارندگی در خوزستان کمتر از متوسط کشوری است و رقمی معادل 25 میلمتر را نشان می دهد.

این کارشناس مسئول ادراه منابع طبیعی خوزستان به افزایش جمعیت به عنوان یک عامل انسانی در فرسایش خاک اشاره و تاکید کرد: افت سطح آبهای زیر سطحی و شوری و آلودگی آبهای زیر زمینی، شیوه های نامناسب آبیاری و عوامل متعدد دیگر توانسته به افزایش بحران در مناطق فرسوده بیابانی کمک کند.

صابری شدت فرسایش بادی خاک در خوزستان را بسیار بالا دانست و اظهار کرد: به دلیل جابجایی خاک ریشه درختان بیرون می زند، تعداد و زمان استفاده دام و مرتع تعادل ندارد و بوته کنی و تخریب جنگل با تجدید و احیای جنگل هماهنگ نیست، لذا با توجه به شدت تخریب و خطر نابودی خاک خوزستان نیاز به مرکزی علمی، اجرایی و آموزشی برای مهار بیابان در خوزستان ضروری به نظر می رسد.

مدیرکل اداره کل منابع طبیعی استان خوزستان با اشاره به همجواری این استان با کشورعراق به عنوان کانون اصلی آلودگی گرد و غبار گفت: با تامین اعتبار و ایجاد ارتباط متقابل با عراقی ها می توان در مهار بیابانهای با منشا آلودگی گسترده گامهایی برداشت.

این نشست با پرسشهای خبرنگاران پیرامون وضعیت فرسایش خاک، آهنگ سدسازی و همچنین منشاء ریزگردها ادامه یافت که مقدسی معاون امور بیابان سازمان جنگلها منشاء ریزگردها را به استناد نظر کارشناسان کانونهای بحرانی خارج از مرزهای ایران دانست.

همچنین صابرپور تاکید کرد: مطالعات ما نشان می دهد منشاء ریزگرد و غبار اگرچه متاثر از تخریب تالابها به خصوص هور العظیم است اما از مرزهای غربی ایران وارد می شود.

مدیرکل منابع طبیعی خوزستان با اعلام اینکه هور العظیم در سالهای پیش از خشک شدن، 770 هکتار وسعت داشت و امروز اکنون تنها 225 هکتار است، گفت: در 30 سال گذشته خشک شدن تالاب هوز العظیم توانسته منشاء بخششی از ریزگردهای آلاینده آسمان ایران و عراق شود.

این کارشناس مسئول منابع طبیعی به ساخت سد در ترکیه بر روی رودخانه های دجله و فرات اشاره کرد و افزود: البته سد سازی در ایران نیز محیط زیست را مورد هجوم قرار داده و می توان گفت ساخت سد کرخه در ایران نیز در شکل گیری این وضعیت در عراق بی تاثیر نبوده است.

همچنین مقدسی در پاسخ به این پرسش که طبق چه اصولی ایران در عراق تعهدات مالی برای مالچ پاشی و عملیات تثبیت شن را انجام می دهد، اضافه کرد: ما هیچ تعهدی در قبال عراقی ها نداریم و هیچ هزینه ای را تقبل نکرده ایم، ما عراقی ها را به مناطقی که در ایران عملیات تثبیت و مهار انجام شده بود آوردیم، آنها هم مشتاق شده اند که به شیوه های ما در عراق عمل کنند. آنها عملیاتهای انجام شده در بیابانهای کاشان را دیده اند و از ما فرمول مالچ پاشی را درخواست کرده اند.

همچنین عبدی نژاد مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگلها گفت: ما اعلام آمادگی کرده ایم این تعهدات را انجام دهیم اما ماجرای ریزگردها و مهار کانونهای بحران برای عراقی ها در اولویت نیست و ما داریم از این جا آسیب می بینیم، با اینکه وزیر محیط زیست عراق گفته که 47 هزار میلیون دلار در این زمینه هزینه می کنند.

در ادامه صابرپور مدیرکل اداره محیط زیست خوزستان متوسط فرسایش خاک در خوزستان را 25 تن در سال در هر هکتار عنوان کرد و اظهار داشت: برای انتقاد از سد سازی باید برگردیم به مباحث قبل از ساخت مانند ارزیابیهای زیست محیطی و الان نمی توان در مورد سدی که 40 سال پیش ساخته شده حرف زد.

با این حال خبرنگاران منتقد پروژه های سد سازی مدیران و مسئولان منابع طبیعی را مورد انتقاد قرار دادند که در این بین مقدسی معاون امور بیابان سازمان جنگلها تاکید کرد: نباید در اکوسیستم های پایدار سازه های سنگین ساخته شود ولی به هر حال در مناطق خشک که بارندگی تنها در سه ماه از سال انجام می شود باید راههایی برای مهار آب پیدا کرد.

مقدسی اضافه کرد: اشکال به وزارت نیرو وارد است که در ساخت سدها حلقه های حیاتی برای حفظ منابع طبیعی و محیط زیست را در نظر نمی گیرد و اغلب سدها پایین دست را به شدت متاثر می کند و در کمتر زمانی از رسوبات پر می شوند.

وی گفت: تپه های شنی در سال 10 تا 15 متر حرکت می کند و با سرعت کمی جابجا می شوند و البته عمر تپه های شنی مشخص نیست. برای حفظ ارزشهای زیست محیطی باید شاخصهای مختلف در کنار هم قرار گیرند تا بتوان با حفظ گونه های بومی در ایران به اقتصاد بومی زیست محیطی کمک کرد.

از دیگر سو عبدی نژاد مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگلها گفت: شدت بیابانزایی در ایران را مهار کرده ایم اما مساله تغییرات اقلیمی و آب و هوایی مسئله ای جهانی است.