کسب جوهر اخلاق در مسیر زندگی

به گزارش خبرگزاری مهر، همایون اسعدیان در چرخش  و رشدی آشکار نسبت به آخرین ساخته اش (ده رقمی) و در فضایی کاملا متفاوت با این اثر سراغ مضمونی ظاهرا ساده اما به شدت حساس و پیچیده رفته که یکبار پیش از او نیز رضا میرکریمی در "زیر نور ماه" باز هم به تهیه کنندگی منوچهر محمدی با آن دست و پنجه نرم کرده بود.

داستان فیلم حکایت طلبه جوانی به نام سیدرضا است که برای فیض بردن از درس اخلاق استادی به نام و مشهور همراه خانواده‌اش از نیشابور عازم تهران می شود اما به ناگاه با آشکار شدن بیماری همسرش به "ام اس" همه چیز به هم ریخته و آرامش خانواده دستخوش تغییر می‌شود. کم کم با از کار افتادن عضلات و اعضای بدن زهراسادات کارهای منزل به دوش طلبه جوان می‌افتد و این موجب می‌شود تا سیدرضا از تحصیل عقب افتاده و سر کلاسهای درس استادش حاضر نشود.

سیدرضا چندان در قید وبند زندگی روزمره نبوده و نمی‌داند که دختر بزرگش چگونه هر روز به مدرسه می رود، بچه کوچکش چقدر باید شیر بخورد و چگونه غذاهایی با سلیقه فرزندانش بپزد. همه این کارها را زهرا سادات انجام می‌داده که اکنون به خاطر بیماری لاعلاجش باید در بیمارستان بستری و تحت نظر باشد. سیدرضا در غیاب همسرش چاره ای ندارد جز تن دادن به مناسبات روزمره زندگی. در حالی که در مسیر همین دشواریهای روزمره زندگی رفته رفته به کسب جوهر اخلاق نایل می‌شود.

وقت معمول سیدرضا همواره در کنج کتابخانه با مطالعه کتاب و درس گذشته اما درس زندگی است که در هیچ کتاب و درسی آن را یاد نمی دهند. سیدرضا چشمش به روی زندگی باز شده و می داند خانه و خانواده همان رکن اصلی درسی است که استاد اخلاق دارد برای شاگردانش می گوید. طلبه جوان می بیند که پیچیدگیهای زندگی هزاران بار بیشتر از آن چیزی است که خیال می‌کرد و می‌فهمد که در زندگی تجربیات گرانبهایی هست که تجربه کردنشان گاه آموزنده تر از مطالعه چندین و چند کتاب است. تجربه‌هایی که با پوست و گوشت آدم لمس و ماندگار می‌شود.

سیدرضا در بدو امر تهذیب رفتاری‌اش اگر چه صادقانه اما آمیخته به خامی است اما با بروز بیماری همسرش از فضای تئوریزه به زمین عینیت می‌آید.

فیلم به خوبی تمایز بین دو دنیای متفاوت را تبیین می کند. دینداری در فضایی انتزاعی و دینداری در فضای زندگی روزمره . دوربین اسعدیان وارد فضا و حریم خصوصی طلبه هم می شود و برای اولین بار می بینیم که او هم مانند هر ادم دیگری دچار وسوسه، عصبانیت و تردید می‌شود.

این است که اصل زندگی او می شود تمام آن چیزهایی که پیشتر از آن غافل بوده و پرداختن به آن را برای شخصیت خود کوچک می‌شمارده است. رساندن دختر بزرگش به مدرسه، خواباندن نوزاد، پختن غذا، شستن لباس و ظرفها و بافتن فرش که همگام با تکامل شخصیتی سیدرضا به پایان می رسد. این است که سیدرضا چاره ای جز رسیدگی به امور روزمره و تعطیل کردن درس و مشقی که به خاطرش راهی تهران شده است ندارد.

اما "طلا و مس" روایتی منطقی و باورپذیر از یک تحول اخلاقی است. اسعدیان در "طلا ومس" این شعار را در شکلی زیباشناسانه دراماتیزه می کند و بدون اینکه به ورطه سطحی نگری بیفتد تجربه‌ای اخلاقی و انسانی را با تکیه بر قدرت داستان پردازی و پایبندی به مولفه های سینما به گونه ای تاثیرگذار روایت می کند. 

امتیاز ویژه "طلا و مس" این است که هسته و جوهر اصلی دین را مورد نظر قرار داده و تاویلی انسانی و اخلاقی از دین ارائه می دهد. بازنمایی دین درتجربه انسانی- اخلاقی مهمترین دستاورد معنایی "طلا و مس" است که همین موضوع فیلم را به اثری ارزشمند در سینمای ایران بدل می کند.

طلا و مس" در ترسیم کاراکتر روحانی فیلم نیز به زیبایی عمل می کند و با پرهیز از تصویری اسطوره ای، نمایی زمینی و ملموس از روحانی قصه خود به تصویر می کشد. قهرمان داستان زمانی به خودشکوفایی و تکامل اخلاقی دست می یابد که چگونه زیستن را درجریان زندگی و در عمل تجربه کرده و می آموزد.

حس و حال و فضای "طلا و مس" ،"زیر نور ماه" رضامیرکریمی را تداعی می کند. اگر در آنجا شیخ حسن در پذیرش کسوت روحانیت دچار چالش می‌شد و به دنبال توجیه اخلاقی برای هویت حرفه‌ای خود می گشت در اینجا سید رضا میان رسالت روحانی و وظایف خانوادگی اش در نوسان است. هردو طلبه‌های جوانی هستند که در نسبت با زندگی شخصی و فردیت خود دچار بحران می شوند. در "زیر نور ماه" چهره روحانیان بیشتر جنبه اجتماعی داشت اما اینجا حال و هوای شخصی دارد.

هر چند فیلم ایرادهایی به لحاظ ضرباهنگ داشته و گاه دچار ایده های گل درشتی هم می‌شود اما ظرافتهایی که در زمینه رفتارشناسی فردی روحانیان دارد کار را قابل تامل ساخته است. اینگونه است که "طلا و مس" خودش را فریاد نمی‌زند، فضایی صمیمی و ساده دارد و سعی می کند تا حد زیادی باورپذیر باشد. فیلم فارغ از هرگونه یکسونگری تصویری عاشقانه و دلنشین از دین، معنویت و اخلاق خلق می کند.

------------------------

عرفان جلالی