پرسش محوری در این بحث این است که آیا هنجارهایی برای کنترل عادتهایی که به باور شکل می‌دهند یا آنها را حفظ می‌کنند و یا آنها را به کنار می‌نهند وجود دارند یا نه؟
آیا به لحاظ اخلاقی همیشه (یا هرگز) نادرست (یا از جنبه معرفتشناختی غیر عقلانی یا بی‌تدبیری) است که باورهایمان را بر پایه شواهد ناکافی قرار دهیم؟
آیا به لحاظ اخلاقی همیشه (یا هرگز) درست (یا از جنبه معرفت شناختی عقلانی یا از سر تدبیر) است که باورهایمان را بر اساس شواهد و دلایل کافی قرار دهیم؟
آیا همیشه (یا هرگز) الزامی است که که تمام شواهد معرفتی موجود و در دسترس برای یک باور مورد جستجو و کاوش قرار گیرد؟ آیا راهها و شیوه‌هایی برای اخذ شواهد وجود دارند که خود این شیوه‌ها غیر اخلاقی و از سر نادرایتی باشند؟
پرسشهای مشابهی را نیز می‌توان مرتبط با ساختار هنجارها در نظر گرفت. آیا هنجارهای ابزاری مبتنی بر اهداف مشروط که ما برای خود لحاظ می‌کنیم، وجود دارند؟
در پایان فرض کنیم که هنجارهایی برای کنترل شکل‌گیری باورها وجود داشته باشند. در این صورت چه چیزی به ماهیت باورها دلالت دارد؟ به عبارت دیگر چه چیزی متضمن باورها به شمار می‌رود؟ آیا این دلالت، متضمن این است که شکل‌گیری باورها امری اختیاری است یا تحت کنترل ما قرار دارد؟ اگر چنین است چه اقسامی از کنترل وجود دارند؟
اگر چنین نیست چگونه اخلاق باور امکان‌پذیر و قابل تصور است؟
هر کار و فعالیت انسانی از جمله تفکر نیازمند هنجارها و اخلاقیات خاص خود است. در کشور ما بحث اخلاق تفکر یا اخلاق باور چندان مورد توجه قرار نگرفته است. به رغم وجود دیدگاه‌های متفاوت در این حوزه، می‌توان صحبت از اصول مشترک در این حوزه کرد.
سخن اصلی اخلاق باور آن است که تفکر کردن نیز مانند هر حرفه و کاری واجد اخلاقیات و کدهای ارزشی است که همۀ کسانی که به کار تفکر و اندیشیدن مبادرت می‌ورزند باید آنها را رعایت کنند.
یعنی همانطور که یک پزشک یا یک مهندس و یک کارمند باید کدهای اخلاقی را مورد توجه قرار دهند یک متفکر هم ضمن اندیشه‌ورزی و پس از آن ناگزیر از اجرای پاره‌ای ارزشهای اخلاقی است. اندیشه‌ورزی با صداقت کامل و تمام، از جمله این کدها به شمار می‌رود و شخص متفکر، نباید به خاطر امری جز تفکر به تفکر مشغول شود.
موضوع اخلاق باور، ریشه‌ها، تاریخچه و ....بحثی است که گروه دین و اندیشه خبرگزاری مهر در شماره‌های بعدی مورد توجه قرار خواهد داد.
.......................
منبع: دائره المعارف فلسفه استنفورد (Stanford Encyclopedia of Philosophy)
نظر شما