رشیدی در گفتگو با مهر: شخصیتهای "منهای دو" پر از شور و امید هستند

* خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ و هنر: پیش از این در مقام کارگردان نمایشهایی چون "ریچارد سوم" و "هنر" را به صحنه بردید. البته چندین سال وقفه بین فعالیتهای شما در مقام کارگردان تئاتر وجود داشت. حال به سراغ متنی از "بنشتریت " رفتید که برای اولین بار در ایران ترجمه و اجرا می‌شود. چرا با فاصله زمانی زیاد  آثار را به صحنه می‌برید زیاد است؟

 

- داوود رشیدی: این را باید از مسئولین و مدیران تئاتر پرسید. مکان مناسب برای اجرای تئاتر کم است. مجموعه تئاتر شهر هم رها شده است و شاید 10 سال دیگر تنها یک مخروبه باشد. به لحاظ امکانات نور،‌ صدا و صحنه هم از همان امکانات 40 سال پیش بهره می‌برد. هیچکدام امکانات مناسب اجرای تئاتر و همچنین نمایشنامه مناسب برای اجرا طی سالهای گذشته فراهم نشده بود. قرار بود سال گذشته نمایش "منهای دو" را به صحنه ببرم ولی به دلیل شرایط  جامعه کسی رغبت تماشای تئاتر و فعالیتهای اینگونه را نداشت. از این رو اجرای آن را به سال جاری موکول کردم.

 

 * این اثر حال و هوایی کمدی دارد و با آثاری که پیش از به صحنه بردید متفاوت است. آیا فضای طنز و کمدی  "بنشتریت" برای شما جذاب بود یا نوع نگاه نویسنده به زندگی انسانها.

 

- وقتی کارگردانی تئاتر کار می‌کند باید احساس کند که اثرش مختص جامعه و مردم امروز است و در نمایشنامه نکاتی را بیابد که احساس کند باید در جامعه او گفته شوند. پیش از "ریچارد سوم" نمایش "پیروزی در شیکاگو" را به صحنه بردم که به نوعی آغازگر تئاتر حرفه‌ای بعد از انقلاب بود. تمام آثاری که به صحنه بردم متناسب با شرایط و جامعه ایران بود. هر نمایشنامه‌ای انتخاب می‌شود  باید از نظر کارگردان مناسب امروز ایران باشد. معتقدم تماشاگر به تئاتر نمی‌آید تا درس بگیرد و چیزهای جدیدی کشف کند. بلکه تماشاگر برای گذراندن لحظاتی خوب، لحظاتی که شگفت زده شود، بخندد یا گریه کند و تزکیه نفس به تئاتر می‌آید. البته هر نمایش مناسب جامعه نکته‌ای دارد که تماشاگر بعد از اتمام اجرا به آن فکر می‌کند. سینما، تئاتر و تلویزیون باید این قابلیت را داشته باشد که تماشاگر را شگفت زده کند. وقتی نمایشنامه "منهای دو" را مطالعه کردم برایم خیلی جذاب بود و از این رو تصمیم به اجرای آن گرفتم.

 

* آیا نمایشنامه "منهای دو" را از زبان اصلی مطالعه کردید و سپس پیشنهاد ترجمه آن را به خانم حائری دادید یا نه در آن زمان ترجمه شده بود؟

 

- نه از زبان اصلی نمایشنامه را خواندم. غالبا نمایشنامه‌ها را خودم ترجمه می‌کردم ولی سال گذشته درگیر بازی در دو مجموعه تلویزیونی بودم و وقتم را زیاد می‌گرفت. خانم حائری هم از مترجمان خوب تئاتر و یکی از بستگان نزدیک من است به همین خاطر پیشنهاد دادم نمایشنامه را ترجمه کند که ترجمه خوبی هم شد. این نمایشنامه منتشر هم شد. البته اجرای ما کمی متفاوت با ترجمه نمایشنامه است.

 

* جنس طنز نمایشنامه "منهای دو" روشنفکرانه است. یکی از معضلات تئاتر در سالهای اخیر کمبود چنین متون طنزی است و از این رو شاهد تولید نمایشهای طنز سخیفی هستیم که در طول سال در مکانهای مختلف اجرا می‌شوند.
 
- در سینما هم این اتفاق افتاده است

.

* بله دقیقا. نمایشهای طنز روشنفکرانه‌ای مثل  "منهای دو" کمتر اجرا می‌شوند. به نظر شما آیا این نمایش فضایی را در تئاتر ما برای بروز و ظهور چنین آثاری باز می‌کند یا نه؟

 

- باید ببینیم که این نمایش چه اثری روی کارگردانها و نمایشنامه نویسان می‌گذارد. چیزی که من احساس می‌کنم این است که "منهای دو" روی تماشاگران تأثیر می‌گذارد و از این رو ظرفیت سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر هر شب تکمیل است. فکر می‌کنم آرزوی هر کارگردانی است که اثری را به صحنه ببرد که هر شب با استقبال خوب تماشاگران همراه باشد.

اینکه نمایش "منهای دو" در جریان بروز و ظهور آثار طنز متفاوتی در تئاتر تأثیرگذار است یا نه قاعدتا می‌تواند باشد. زیرا این سبک جدیدی است که در تئاتر پیدا شده و مانند تئاتر کلاسیک، حماسی یا ابزورد و گونه‌های دیگر نیست. این سبک با یاسمینا رضا و اریک امانوئل اشمیت در فرانسه آغاز شد و در انگلستان، آلمان و آمریکا هم گسترده شده است.

 

سبک این نمایش مانند سبک نمایشنامه‌های "دیوید ممت" است یعنی حرف و اتفاق در آن زیاد است با این تفاوت که "ممت" کمی خشن‌تر و بدبین‌تر است اما "بنشتریت" خیلی خوش‌ بین‌تر است. در "منهای دو" که دومین نمایشنامه‌ای که "بنشتریت" نوشته و به صحنه برده است پرسوناژها هر یک دردی دارند که با آن می‌سازند و گله نمی‌کنند و پر از شور و امید هستند. جایی نقدی درباره نمایش "منهای دو" خواندم که گفته شده بود که پیرمردی که سرطان کلیه دارد نمی‌تواند تا این حد سرحال باشد.

 

* یعنی منظور این بوده که چرا واکنش بیرونی نسبت به بیماری خود ندارند؟

 

- بله. فراموش نکنیم که داستان "منهای دو" در یک شب اتفاق می‌افتد. در ضمن این تئاتر است و اگر ما بازیگران را روی صحنه نحیف نشان می‌دادیم و در نهایت از درد روی زمین می‌افتادند نمی‌توانست برای تماشاگر خوشایند باشد. اتفاقات نمایش طی یک شب رخ می‌دهد و این دو پیرمرد به دنبال رویاهای خود هستند. این سبک جدیدی در تئاتر است که شروع شده البته هنوز مطرح نشده ولی چند نمایشنامه نویس هستند که این کار را دنبال می‌کنند و تماشاگران هم از آثارشان استقبال می‌کنند.

 

ادامه دارد

 

 - - - - - -- -

گفتگو : فریبرز دارایی، مازیار فکری ارشاد