خبرگزاری مهر - گروه سیاسی: در این کتاب متن کامل سخنان محمود احمدی نژاد، میرحسین موسوی، مهدی کروبی و محسن رضایی چهار نامزد انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری منتشر شده است.
در ایران مناظره های انتخابات ریاست جمهوری از دوره هفتم به سبک بسیار ساده ای شروع شد اما مناظره های دوره دهم ریاست جمهوری در سال 88 پدیده ای نوظهور در تاریخ دموکراسی و انتخابات ایران و یک اقدام رسانه ای جسورانه از سوی صداوسیما بود که مشارکت حداکثری مردم و روشن شدن مواضع نامزدها را در پی داشت و بنا بر نظرسنجیهای علمی مخاطبان کم نظیری را به خود جلب کرد.
به استناد آمار منتشر شده پربیننده ترین برنامه تاریخ تلویزیون ایران مناظره نامزدهای دهمین انتخابات ریاست جمهوری است.
در کتاب مناظره ها آمده است: در مقوله انتخابات، وظیفه و رسالت رسانه ها و به ویژه تلویزیون انعکاس اخبار مربوط به این واقعه است و در تاریخ رسانه تلویزیون ایران، در این دوره، برای اولین بار، مناظرات تلویزیونی راه اندازی شد و آمار مخاطبین این برنامه تلویزیونی دال بر جذابیت و تحقق رسالت همگن سازی این نوع برنامه سازی است. بدون شک، تجارب این قبیل برنامه ها راه توشه خوبی برای افق برنامه سازی در آینه است. پخش مراسمی مانند مناظرات انتخاباتی نشاندهنده فرایندی است که در آن نماینده نسلی پس از نسلی دیگر انتخاب می شود.
رسانه ها باید بدانند آگاهی همه جانبه، آن طور که رهبری اشاره فرمودند (هر چند حاوی نکات انتقادی باشد)، سبب امید مردم به آینده و سرنوشت کشور می شود. از طرف دیگر، ندادن آگاهی عمیق در مورد مسائل اخلاقی و دینی به شکلی که مخاطب جوان امروزی بپسندد خود به خود باعث تهی شدن جامعه از ارزشها می گردد. بنابراین، رسانه ها بر اساس انتظارات رهبری هم در عرصه رویکرد باید متحول شود و هم در عرصه سبک، هم باید موضوعات عمده تغییر کند و با اهداف کلان نظام اسلامی هماهنگ شود و هم باید سبک ارائه این گونه مسائل هنرمندانه، حرفه ای و متناسب با نسل امروزی شود.
مناظره های تلویزیونی یکی از پرطرفدارترین و جذابترین قالب های تلویزیونی است. این قالب رسانه ای، به دلیل ارتباط با مسائل و موضوعات مبتلابه مردم و خصوصا به سبب ماهیت نقد و نفوذی که در درون خود دارد، می تواند میلیونها مخاطب را فعالانه و با انگیزه جدی پای برنامه های رادیویی و تلویزیونی بنشاند.
مناظره ها یکی از ارکان ملی فرایند رقابت انتخاباتی ریاست جمهوری به حساب می آیند. در مناظره های تلویزیونی، وقتی نامزدها به پرسش های از پیش تعیین نشده واکنش نشان می دهند، برای بینندگان مناظره های تلویزیونی، که اکثرات جزو جامعه رای دهنده به شمار می روند، جذاب و دیدنی می شود و بینندگان با تجزیه و تحلیل مباحث و پاسخ مناظره کنندگان به سئوالات ابهامات ذهنی خود را برطرف می کنند، چرا که در این مناظره ها نامزدها در موضوعاتی مانند سیاست خارجی، اقتصادی، اجتماعی، داخلی ، فرهنگی و ... افکار و اندیشه خود را در معرض افکار عمومی قرار می دهند.
از ویژگیهای پخش این گونه مراسم رسانه ای وجود قرارداد (مانیفست) است، چرا که ممکن است برخی رسانه ها را در اجرای خواسته هایشان تحت فشار قرار دهند یا برخی دست اندرکاران رسانه در پخش مراسم رسانه ای مشکل به وجود بیاورند. در نتیجه، بعضی از مراسم های تلویزیونی، قبل از پخش، نیازمند مذاکرات سازنده و فعال بین سازمان دهندگان، صاحبان رسانه ، و مخاطبان است.
تاریخچه مناظره
برگزاری نخستین مناظره تلویزیونی انتخاباتی ریاست جمهوری به سپتامبر 1960 در آمریکا باز می گردد. این مناظره 96 میلیون نفر را پای تلویزیون کشاند. مناظره جان اف کندی و ریچارد نیکسون در این برنامه بسیار جذاب و اثرگذار بود. این مناظره تلویزیونی، برخلاف نظرسنجیهای موسسه گالوپ، قاعده را شکست و به تعبیر صاحبنظران سیاسی و رسانه ای روشن شدن مواضع این دو نامزد موجب پیروزی شگفت انگیز کندی شد.
در این مناظره ریاست جمهوری در ایالات متحده، از کنگره درخواست شد قانون اختصاص وقت یکسان به طرفین مناظره را به تعلیق درآورد تا بدین ترتیب وقت آزاد (بدون ترس از شکایت سایر احزاب) به کاندیداهای دو حزب اصلی اختصاص یابد. به علاوه، این برنامه به توافق میان افراد رسانه و کاندیداها (کندی و نیکسون) بر سر قالب دقیق سئولات، زمان اختصاص یافته به هر کاندیدا، و تعداد و طول شات های طرف مقابل نیاز داشت.
مجمل کلام اینکه رسانه با اهمیت فوق العاده و تاثیرگذاری بسیار زیاد نیازمند رسمیت همگانی، حضور و مشارکت سازمان های مرتبط و احساس مسئولیت آنها و پذیرش تاثیر و عواقب احتمالی توسط آنها، و مشارکت بیش از پیش و متعامل خاطب است. باید برای موفقیت این واقعه همه همکاری می کردند. پس از این مناظره ، که از شبکه سی بی اس پخش شد، برنامه های مناظره ای به یک شیوه مرسوم رسانه ای بدل شد.
در سال 1976 هم بین جرالد فورد و جیمی کارتر مناظره برگزار شد و این رویه و رویکرد تلویزیونی ادامه داشت تا اینکه از سال 1976، در کنار مناظره نامزدهای ریاست جمهوری، بین معاونان آنها هم مناظره هایی برگزار شد. البته به مرور زمان مناظره ها به "ارائه نظر تقویتی و مکمل" کشیده شد؛ به این معنا که مناظره ها روند تکاملی یافت. مخاطب نیز در این برنامه نقش داشت و باید برای موفقیت این واقعه در آن حضور می یافت. در واقع، مخاطب نیز باید نقش تشریفاتی اش را بپذیرد، چه در یک مراسم تدفین، چه در بازی های انتخابات ریاست جمهوری از دوره هفتم به سبک بسیار ساده ای شروع شد، اما مناظره های دهمین دوره ریاست جمهوری در سال 1388 پدیده ای نوظهور در تاریخ دموکراسی و انتخابات ایران و یک اقدام رسانه ای جسورانه از سوی صدا و سیما بود که مشارکت حداکثری مردم و روشن شدن مواضع نامزدها را در پی داشت و بنا بر نظرسنجی های علمی مخاطبان کم نظری را به خود جذب و جذب کرد.
به استناد آمار منتشر شده، پربیننده ترین برنامه در تاریخ تلویزیون ایران مناظره نامزدهای دهمین انتخابات ریاست جمهوری است.
در این دوره مجموعا حدود چهار هزار دقیقه برنامه تبلیغی نامزدها از رسانه ملی پخش شد. شبکه سه سیما با پخش مناظره میان کاندیداها، به مدت جمعا 540 دقیقه، بیشترین زمان و البته بیشترین تعداد بیننده را به خود اختصاص داد. این مناظره ها طی دو هفته با اجرای دکتر رضا پورحسین (مدیر وقت شبکه چهار سیما)، که با حکم رئیس صدا و سیما برای این کار منصوب شده بود، برگزار شد.
تعداد پیامکهای ارسالی در ایام پخش مناظره ای تلویزیونی کاندیداهای ریاست جمهوری روزانه به حدود 90 میلیون رسید که نسبت به ایام عادی رشد 38 درصدی را نشان می دهد.
بدون شک توقع افکار عمومی از رسانه ای به عنوان صدا وسیما بیشتر شده و در این برهه زمانی رسالت دست اندرکاران فرهنگی- رسانه ای بیش از پیش خطیر و وزن است.
امید است این کار زمینه ساز طرح های پژوهشی عمیق تر و اثرگذارتر شود و بر روند تکاملی مناظره های تلویزیونی اثر بگذارد و مقدمه ای برای مناظره رسانه ای نامزدهای نمایندگان مجلس شورای اسلامی باشد.
مناظره های تلویزیونی در ایران؛ فرصتها و آسیبها
امروزه توسعه سیاسی از ضروریات اصلی جامعه ایران محسوب می شود. توسعه سیاسی روندی تدریجی، آرام و زمان بر است که برای نیل به آن باید زمینه ها و بسترهای اجتماعی و فرهنگی را مهیا کرد. یکی از بسترهای فرهنگی توسعه سیاسی و رقابت سالم سیاسی ایجاد آمادگی ذهنی و روانی جامعه برای روندهای توسعه است. رسانه ملی از جمله نهادهایی است که می تواند این بستر را هموار نماید. یکی از تکنیک های سازنده برای نیل به این هدف مناظره های تلویزیونی است. این مناظره ها در شرایط فعلی جامعه ایران که رفتارهای سیاسی افراطی و منازعه آمیز جایگزین رفتارهای عقلانی، منطقی و متعارف شده است، فرصت هایی برای آموزش تعامل و گفتگو بین نیروها و فعالان سیاسی، رشد و گسترش تحمل و تساهل سیاسی، آموزش مرام و تفکر جریان های اصلی سیاسی به ارمغان می آورد؛ اما از طرف دیگر آسیب هایی چون تقویت رقابت ناسالم سیاسی (هتک حرمت، توهین و ...) و سیاسی کردن جامعه از طریق تزریق اطلاعات حساس سیاسی را هم به دنبال دارد. اما، جدا از پیامدهای مثبت یا منفی سیاسی، این مناظره ها دستاورد بنیادینی برای رسانه ملی، از جمله کسب و گسترش اعتبار رسانه ای، به همراه داشته اند. از این رو لازم است رسانه ملی از این فرصت (مانند برنامه رو به فردا)، از طریق بازتحلیل و توجه به بازخورد این مناظرات، بتواند راهکارهای مفیدی برای مدیریت بحران و راه حلی برای رسیدن به اجماع بین نخبگان فراهم نماید.
راهکار های رسانه ای
1-انتخابات ریاست جمهوری نشان داد که مناظره در رسانه نیازمند تدوین چارچوبی منطقی و حساب شده است در نتیجه وظیفه ابتدایی رسانه، تعیین چارچوبی برای مناظره ها و سعی در نهادینه سازی آن است، مسئولان برنامه باید مهمانان را مکلف کنند که در چارچوب برنامه حرکت کنند مثلا اطلاعات غلط یا مخدوش ارائه ندهند.
2- در مناظره ها طرفین مجاز نیستند به افراد غایب توهین کنند.
3- در یک مناظره تلویزیونی زمان برنامه به دو بخش تقسیم می شود .
4- در بین دو بخش یک زمان استراحت به طرفین مناظره داده می شود.
5- طرفین در زمان استراحت مجازند با همراهان خود در مورد آنچه در بخش اول مناظره گذشت و همچنین مباحث بخش دوم مشورت کنند.
6- در مناظره تلویزیونی مجری موظف است برای خارج نشدن از موضوع بحث، افراد مناظره کننده را دعوت به بحث در چارچوب موضوع کند.
7- طرفین مکلف شوند در یک چارچوب اخلاقی با هم رفتار کنند فضای اتهام و تهمت و اطلاعات غیردقیق فضای گفتگو را از بین می برد.
8- برای هریک از این برنامه ها باید سناریو از قبل نوشته شود ...
9- مشارکت مردم در این برنامه ها بسیار مهم است.
10-مناظره ها نباید به موضوعات سیاسی منحصر شود.
11- جمع بندی در پایان برنامه بسیار مهم است.
12- مهمانان برنامه باید همزون باشند.
13-موضوع برنامه ها باید بر اساس اولویت ذهنی جامعه باشد.
14-...
در پایان کتاب نیز تعدادی از تصاویر پشت صحنه مناظره های تلویزیونی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال 88 منتشر شده است.
نظر شما