دعواهای صنفی سینما را تعطیل می کند/ سینمای ایران باید فرامرزی شود

 * وضعیت سینمای ایران  را در شرایط فعلی چگونه می‌بینید؟

 

- در وضعیت فعلی سینمای ایران از طرفی سازمانهای سینمایی، اقتصاد و از طرف دیگر فیلمهای تولیدی دخیل هستند. البته قضاوت ما روی فیلمهایی است که تولید می‌شود. متاسفانه بخش اصلی سینما یعنی تولید دچار مشکلات زیادی است. اولین مشکل این حوزه نداشتن مکان مناسبی برای اکران فیلمهای کوتاه و بلند است. آثار کوتاه که به طور کل امکانی برای نمایش ندارند. اگر شخصی بخواهد چنین آثاری را ببیند حتما باید به خارج سفر کند. من این مطالب را به عنوان شوخی و اعتراض به شخص خاصی نمی‌گویم. درباره وضع موجود صحبت می‌کنم. در شرایط فعلی باید مخاطب چنین آثاری پای تلویزیونهای خارجی بنشیند و فیلمهای ایرانی ببیند!

 

* در بخشی از صحبت درباره سازمانها و تشکلهای سینمایی گفتید. نهادهای مربوط به سینما چقدر در شرایط فعلی دخالت دارند؟

 

- سالها پیش ما کوشش کردیم و نتیجه آن منجر به تشکیل خانه سینما شد. اما در سالهای اخیر عده‌ای کبریت کشیدند و این لانه پرنده را هم آتش می‌زنند. رقابت بین افرادی که مسئولیتهای دولتی می‌پذیرند با کسانی که ظاهرا مسئولیت غیردولتی در خانه سینما دارند وجود دارد. نمی‌دانم این افراد چرا خود را از دو خانواده می‌دانند. کسانی که مدیریت سینما را در وزارت ارشاد بر عهده گرفته‌اند زمانی خودشان فیلم می‌ساختند و تولید کننده بودند. دعواهای صنفی تعطیلی سینما را در پی خواهد داشت. هر چه این سینما را دولتی‌تر کنند حاصل کار بدتر می‌شود. به عقیده من دولت اکه ز طریق وزارت ارشاد نظارت خود را به تولید آثار دارد لزومی ندارد برای تولید فیلمی هزینه کند. این هم یک تجارت ریسک دار است اما چون دولت این کار را انجام می‌دهد مدام  فیلم بد ساخته می‌شود و برای همین دولت ضرر می‌کند. افرادی که مسئولیتهای سینما را برعهده می‌گیرند ابتدا با رویاهایی می‌روند که مشکلات را حل کنند ولی در عمل به آنجا می‌رسند که فقط چند روزی نوبت آنهاست. این افراد با اعتبار خود سینما را دولتی‌تر کرده و فراموش می‌کنند که وقتی نوبت آنها به پایان می‌رسد و دوباره کار فیلمسازی را دنبال می‌کنند چه شرایطی را به وجود آورده‌اند! من نمی‌دانم چرا هیچکدام از گروهها هوشیارانه به این موضوع نگاه نمی‌کنند. آنها اگر به سینما علاقمند هستند زمانی که در مقام اجرایی و تولیدکننده فعالیت می‌کنند مشکلات را رفع کنند و قدرت بیشتری به جریان مستقل دهند.

 

* شما با عنوان فردی که سالهاست در این عرصه حضور داشتید برای رفع این مشکلات در سازمانهای سینمایی چه پیشنهادی دارید؟

 

- فکر می‌کنم کسانی که از بدنه سینما وارد کار دولتی می‌شوند باید به فکر حل مشکل باشند و دامن زدن به مشکلات را فراموش کنند. امیدوارم به این حرف من به عنوان کسی که 50 سال در سینما است توجه کنند و این پستهای دولتی را دائمی ندانند و بچه‌های سینما هم خود را به عنوان بیگانه ندانند. باید این مسئله حل شود تا زمانی که سینما با درآمد خودش بر روی پا بایستد. سینما راه نجاتی به غیر از این ندارد. این سینما به سرمایه بیشتری احتیاج دارد.

 

* متاسفانه نبود فیلمسازان برجسته و از طرفی تولید آثار سخیف باعث شده که مخاطب نیز تغییر ذائقه دهد.

 

 - من سینما را از وجه عمومی نگاه می‌کنم. زمانی من فیلم می‌ساختم مثل تمام افرادی که هم نسل من بودند و هنوز کار می‌کنند. هر شخصی  سلایق و شیوه خود را دارد. من توفیقی در فیلمهایی که آقایان فکر می‌کنند موفق است نمی‌بینم. شما به چند برابر شدن قیمت بلیت سینما توجه کنید. زمانی که من فیلم می‌ساختم بلیت 20 تومان بود و حالا چهار هزار تومان است. البته تولید فیلم هم بالاتر رفته است. وقتی بحران اقتصادی وارد کشوری می‌شود بر روی همه چیز تاثیر می‌گذارد. من نمی دانم کجای این موضوع سودآور است؟ اگر می‌بینید هر چند سالی فیلمی فروش فوق العاده می‌کند یک شانس و اتفاق است که دلیلی هم ندارد. اکثر فیلمهای پرفروش سینمای ایران نازل بودند. این اتفاق هر 10 سال یکبار می‌افتد. اگر دقت کنیم و واقع بین باشیم متوجه می‌شویم فیلمهای فرهنگی و یا آثاری که فیلمسازان آگاهتر می‌سازند اگر در شرایط مناسبی اکران شوند فروش بهتری در سال نسبت به فیلمهایی که برای تجارت ساخته می‌شود دارند. سینمای ما برای اینکه اقتصادی شود باید از مرزهای ایران خارج شود. ما قابلیتها و توانایی زیادی در این زمینه داریم. به طور نمونه همین آثار کوتاه موفق را کسانی می‌سازند که برای آنها هیچکدام از این فیلمها منبع درآمدی ندارند و بلکه با پول جیب خود دست به تولید اثر می‌زنند. با همین فیلمهای کوتاه می‌توان منطقه و کشورهای فارسی زبان و عربی را اشباع کرد. تا زمانی که بازار فرامرزی برای سینمای ایران تولید نشود این سینما سودآور نخواهد شد. ما به میلیاردها دلار سرمایه گذاری در سینما نیاز داریم که باید برای خرید ابزارهای فنی، تجهیز سالنهای سینما و... هزینه شود.

* نباید منتظر ساخت فیلمی از طرف شما باشیم؟

 

- هر آدمی شخصیت و سلیقه خود را دارد. اگر من نتوانم فیلم خودم را بسازم این کار را نمی‌کنم. من از ادبیات به سینما آمده‌ام چون داستانی که می خواستم بنویسم ممیزی می‌شد. من به زندگی خودم جور دیگری نگاه می‌کنم. یکی از افتخارات من در سینما این است که فیلم بد نساختم. عده‌ای می‌گویند کم کار کردم می‌خواهم بدانم آنهایی که پرکار بودند چه کردند؟ من شیوه زندگی خودم را به شخص خاصی توصیه نمی‌کنم چون زندگی به آنها سخت می‌گذرد.

 

 

* اما طی این سالها از جریان سینمای ایران دور نبودید؟

 

- من از فیلمهای معروف به فیلم سینمایی که عنوان کردیم دور هستم. اصلا اینگونه آثار را نمی‌بینم. بیشتر با کارهای کوتاه در تماس هستم. در جشنواره‌های فیلم بلند هرگز داوری نمی‌کنم. اما اگر فرصت کنم در جریان نمایش مستند و کوتاه مشارکت می‌کنم. این آثار به صورت پراکنده ساخته می‌شوند و تجمیع آنها در یک مکان باعث می‌شود اینگونه فیلمها دیده شوند. دیدن فیلم کوتاه  یک معیار است تا بدانیم نسل جدید ما چگونه هستند و چه برنامه‌ای دارند.

 

*شما با فیلمسازان کوتاه در ارتباط هستید یا به آنها مشاوره می‌دهید؟

 

- تعدادی از همین فیلمسازان کوتاه که در جشن خانه سینما نامزد دریافت جایزه شدند شاگرد من بودند. امسال از سالهایی بود که من را خیلی امیدوار کرد. از زمانی که ابزار دیجیتال وارد عکاسی و سینما شد مانند تمام دنیا چون ساده و سهل الوصول بود مورد استقبال زیادی قرار گرفت. با این شرایط هر شخصی می‌تواند با یک دوربین فیلم بسازد. این موضوع باعث شده یک مقدار آموزشها و بحث سهل الوصول بودن توهم فیلم سینمایی برای آنها ایجاد کند. فیلمسازان جوان هر نوع بازیگوشی را برای نوآوری با این ابزار انجام داده‌اند.

 

در جشن سینمای ایران اگرهر سال  50 فیلم انتخاب می‌شد من حدود چهار یا پنج فیلم خوب می‌دیدم. اما امسال حیرت آور بود. من در میان 40 فیلم 20 اثر خوب و 10 فیلم فوق‌العاده خوب دیدم. در هیچ دوره‌ این تعداد فیلم خوب ندیده بودم. در شرایط فعلی تمام تجربه‌های ابتدایی بازیگوشی با امکانات دیجیتال برای فیلمسازان تمام شده و آنها به طور جدی به این ابزار نگاه می‌کنند. فیلمها در این دوره در عین مدرن بودن ساختار کلاسیک بسیار خوب داشتند. ممکن است در بخشهایی ضعف داستانی داشته باشند اما این ضعفی است که همیشه سینمای ما در ارتباط با ادبیات داشته است. نسل جوان همیشه دیدن را به خواندن ترجیح می‌دهند. مخصوصا با مشکلاتی چون ممیزی که در ادبیات داریم.

 

زمانی مردم به خواندن کتاب علاقمند می‌شوند که کتاب مورد علاقه خود را پیدا کنند. اگر این شرایط نباشد از آن دور می‌شوند. حالا دوره‌ای رسیده که زمان تجربه‌گری با سینمای دیجیتال تمام شده، فیلمسازان بازیگوشیهای خود را انجام داده‌اند و حالا به آن به عنوان ابزار واقعی نگاه می‌کنند. این موضوع باعث شده هزینه‌ها پائین‌تر بیاید و فیلمسازان با سرمایه‌های خصوصی فیلم بسازند و ایده‌های خود را اجرا کنند. البته من درباره فیلم کوتاه صحبت می‌کنم. امسال در حوزه فیلم کوتاه برای من سال بسیار امیدوارکننده‌ای بود.

 

* چه پیشنهاد و یا توصیه‌ای برای نسل جوان فیلمساز دارید؟

 

- این نسل بدانند که این تجربه‌ها باید حاصلی داشته باشد که خلاقیت به همراه بیاورد. من در حال حاضر فیلمسازان جوان خود را در این مرحله می‌بینم. به لحاظ ساختاری امسال فیلمهای خوبی دیدم. اما به لحاظ موضوعی به دلیل رابطه کمی که نسل جدید با ادبیات و روایت دارند در این بخش اشکالاتی دیده می‌شد. 10 فیلم کوتاه که از 40 فیلم در خانه سینما دیدم، را به تمام دوران گذشته ترجیح می‌دهم.

 

* پس معتقدید این آثار کوتاه به لحاظ ساختاری در جایگاه خوبی هستند و بیشتر ضعف آنها مربوط به فاصله‌ای است که بین سینما و ادبیات موجود است. به طور نمونه به چند اثر موفق در این دوره جشن اشاره می‌کنید؟

 

- آنها باید روایت را از داستان دریافت کنند. دیدن فیلم تکنیک را جلو می‌برد و قرار نیست قدرت داستان پردازی را هم رشد دهد. فیلم "گردش" حامد رجبی فیلم فوق‌العاده و بدون عیب است. "قیقوله" نیما جاویدی فیلم خوب با موضوع بکر و تازه است و یا "رادیولوژی یک پرتره" امیر توده روستا نیز فیلمی بسیار ایده آل است. نقی نعمتی نیز فیلم قابل قبولی ارائه کرده و البته امیر مداح پیش از این دستیار من بوده در این حوزه پیشرفت داشته است و یا ...

 

* آیا در طی این سالها فیلم بلند سینمایی دیده‌اید که مورد توجه شما قرار بگیرد؟

 

- با فیلم بلند ارتباطی ندارم و درباره آن صحبت نمی‌کنم. سینمای ایران می‌بایست در زمینه سینمای بلند رشد بیشتری کرده باشد اما به نوعی پسرفت داشته است.

 

*به طور نمونه "درباره الی" را هم ندیده‌اید؟

 

- اصغر فرهادی را دوست دارم. خودش روزی خاطره‌ای را برای من یادآوری کرد. فرهادی وقتی جوان بود من در جشنواره‌ای جایزه‌ای برای فیلم اولش به او اهدا کردم و عنوان کردم تو فیلمساز بزرگی خواهی شد و می‌بینم اینگونه می‌شود. فیلمهای اول هر فیلمسازی ممکن است ایرادهای زیادی داشته باشند اما یک نکته را یادآوری می‌کند که فرد می‌تواند فیلمساز شود و یا  نمی‌تواند. درباره فرهادی این موضوع مشخص بود. این را درباره این فیلمسازان کوتاه که عنوان کردم پیش بینی می‌کنم. کسی که به برداشت درستی از ساختار برسد با هرموضوع خوبی می‌تواند فیلم مناسب بسازد. امیدوارم رشد آنها ادامه پیدا کند. هر چقدر نسل بعد ما موفق‌تر باشد ما خوشحالتر خواهیم بود.

-------------------

 

گفتگو: بیتا موسوی