امامزاده سید ابراهیم؛ قدیمی ترین بنای تاریخی مذهبی استان ایلام

به گزارش خبرنگار مهر در ایلام، قدیمی ‌ترین بنای استوار و بدون تخریب استان ایلام بنای امامزاده سیدابراهیم یکی از فرزندان امام محمدباقر است.

در بنای امامزاده قبور "بی بی زینب" خواهر ایشان و "سیدمحمد" پسر امامزاده سید ابراهیم بصورت دو بخش مجزا در اتاق های کنار قرار دارند. سه امامزاده‌ای که از یک نسل در کنار هم آرمیده‌ اند.

نزدیکترین بنای محل سکونت به این بنای تاریخی– مذهبی روستای "بردی" است که در یک کیلومتری غرب امامزاده قرار دارد. روستای "بردی" بزرگترین روستای بخش زرین آباد در شهرستان دهلران است.

بنای تاریخی مذهبی امامزاده سیدابراهیم دارای قدمتی 700ساله است. این بنا با پلانی مربع شکل به مساحت 625 متر در منتهی الیه بخش جنوبی حیاط ساخته شده است. ورودی این بنا چون اکثر بناهای مذهبی روبه شمال است.

ورودی گنبدخانه این بنا کوتاه بوده و بدلیل اینکه برای ورود، افراد به حالت احترام وارد گنبد خانه شوند این سبک معماری اجرا شده است. این نوع معماری، خاص اماکن مذهبی در دوره اسلامی است.

تعداد سه طاق هلالی کوچک در گنبدخانه این بنا دیده می‌شود ارتفاع گنبدخانه حدود پنج متر تا زیر جداره اول گنبد بوده که مزین به طاق نماهای بسیار ساده و گوشواره‌هایی در اضلاع آن است. در زیر گنبدخانه تعداد چهار دریچه بصورت طاق هلالی باز تعبیه شده که علاوه بر تامین نور گنبدخانه کار تهویه هوا را نیز انجام می‌دهد.

در درون حیاط و در کنار بنای اصلی و به همان سبک معماری در ابعاد بسیار کوچک مدفن "سیدمحمد" فرزند سیدابراهیم بصورت جداگانه و منفک از بنای اصلی قرار دارد این بنا بصورت یک اتاق با گنبد تک جداره‌ای از نوع "رک" است.

تفاوت دیگری که در بنا نسبت به سایر بناهای مشابه وجود دارد نحوه اجرای پشت بام آن است با اجرای طاق جناقی در بنای امامزاده پشت بام بایستی دارای پستی و بلندی‌هایی بوده تا پس از آن حدفاصل این طاق‌ها را با مصالحی سبک پر کرده و شیب‌بندی پشت بام اجرا شود اما پشت بام این بنا بدین صورت اجرا نشده است.

معماران پس از اجرای طاق بی سقف دیواره‌های اصلی را به ارتفاعی حدود یک متر بلندتر اجرا کرده‌اند. بدین صورت که بین طاق‌های هلالی که بر پیشانی دیوار تعبیه شده می‌توان به داخل آن راه یافت.

در فاصله 300 متری جنوب بنای امامزاده سیدابراهیم و در میان اراضی کشاورزی بقایای ساخت و سازهایی بصورت ویران شده و مدفون مشهود است که در یک آبادی کوچک است. احتمالاً این آبادی در گذشته مأمن و محل سکونت اولیه نوادگان امامزاده بوده که در کنار مقبره ایشان سکونت داشته‌اند جهت مشخص شدن دقیق دوره تاریخی آن نیاز است که در این محل کاوش های باستان‌شناسی صورت گیرد.

کارشناس مسائل میراث فرهنگی استان ایلام در این ارتباط گفت: در کنار ورودی امامزاده تعداد دو قطعه سنگ بزرگ مخروطی با سوراخ‌هایی چند دیده می شود که احتمالاً در گذشته جهت بستن حیوانات مسافران و زائران اقدام به ساخت و سوراخ کردن آنها کرده‌اند. طبق گفته اهالی محل تعداد زیادی از این سنگ‌ها وجود داشته‌اند که در حال حاضر فقط دو قطعه از آنها در درون حیاط دیده می‌شود.

محمد جواد خانزادی اظهار داشت: وی بیان دادر دل بنای اصلی و در خارج امامزاده، در بخش غربی بنا سه اتاقک نسبتاً کوچک وجود دارد که با درگاهی با طاق هلالی به حیاط ختم می‌شود یکی از این اتاقک‌ها به عنوان آشپزخانه و مابقی به عنوان زائرسرا ایجاد شده است.

وی بیان داشت: تفاوت این بنا با سایر امامزاده‌ها در سطح استان ایلام و منطقه در این است که در ایوان ورودی تعداد سه اتاق کوچک یکی در بخش غربی و دو اتاقک دیگر در بخش شرقی آن قرار دارد . در یکی از اتاقک‌ها بخش شرقی مقبره "بی بی زینب" خواهر امامزاده سیدابراهیم قرار دارد دو اتاقک دیگر جهت استفاده زائران و معتکفین در امامزاده تعبیه شده است.

این کارشناس افزود: در سه کیلومتری شرق بنای امامزاده برروی تپه ای که دو رودخانه کوچک "شاخ" و " دروه شور" از کنار آن می‌گذرد باروی بزرگترین قلعه تاریخی استان ایلام یعنی قلعه "شاخ " یا "شیاخ" وجود دارد.

خانزادی عنوان کرد: با توجه به معماری ، چگونگی ساخت ومواد فرهنگی بدست آمده از این قلعه و مقایسه آن با بناهای همگون و مطالعه شده‌ای چون تخت سلیمان آذربایجان ریال قلعه دختر فارس، محوطه تاریخی دره شهر و قلعه فیروزآباد کرمانشاه می‌توان گفت قلعه شاخ مربوط به دوران ساسانی و قرون اولیه اسلامی بوده با این تفاوت که این بنا از نظر وسعت بزرگتر است.

وجود آثار باستانی متعدد همچون قلعه شاخ، قلعه انجیر، قبرستان تاریخی "دم گر پرچینه " و " چم زنگی"، محوطه تاریخی "جر سه گلال" و قرار گرفتن مقبره امامزاده‌هایی چند از جمله فخرالدین،سیدناصرالدین، سیدحسنی،شاه امیرو ویژگیهای طبیعی و بی‌بدیل خداوندی نشان از این دارد که این منطقه بر سر راه اصلی و شاهراهی قرار داشته که محل تردد کاروانیان از غرب به شرق بوده وشهرها و آبادی های مهمی دراین منطقه وجود داشته است.

در بهار سال 88 اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی وگردشگری استان ایلام اقدام به تولید مستندی از این بنای مهم استان کرد که مورد استقبال گردشگران و علاقه مندان قرار گرفته است.

به منظور معرفی امامزاده های استان ایلام مستندی در خصوص امامزاده سید ابراهیم زرین آباد شهرستان دهلران استان ایلام تهیه شده است.

مدیر سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان ایلام در این ارتباط گفت: این فیلم طی ماه جاری به مدت 10 دقیقه ساخته و در قالب cd معرفی می شود.

مسعود اسکندری افزود: همچنین طی هماهنگی‌های صورت گرفته توسط روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری ایلام مقرر شده است این مستند از شبکه استانی پخش شود.

وی خاطرنشان کرد: تا کنون هیچ مستندی در خصوص امامزاده های استان ایلام تهیه نشده است و مستند امامزاده سید ابراهیم به عنوان نخستین مستند در این حوزه است.

مدیر سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان ایلام اضافه کرد: امامزاده سید ابراهیم متعلق به دوره سلجوقیان است و با توجه به اهمیت آن به لحاظ تاریخی درصدد تهیه این فیلم مستند برآمدیم.