بناهای کهن بندر تاریخی جاسک در معرض تخریب

به گزارش خبرنگار مهر در بندر جاسک، شهرستان جاسک با قدمت چندین هزار ساله به عنوان مرکز داد و ستد و بازرگانی و دریابانی در گذشته دور در منطقه بوده است، اما امروزه با محرومیتها و معضلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی روبرو است، تا جایی که هنوز فاقد یک دفتر نمایندگی میراث فرهنگی و گردشگری در جهت شناسایی، حفظ و نگهداری آثار تاریخی است و هر روزه شاهد تخریب این آثار در گوشه و کنار شهرستان جاسک هستیم.

دخمه و گورستان پیش از اسلام در 15 کیلومتری شمال خاوری شهر جاسک، در محلی به نام سعادتمند، کوه سیبا در میان شهرستان میناب و جاسک، آثار انگلیسیها و هلندیها، اتاقهای ساسانی آخر دماغه کوه مبارک، امامزاده امیر دیوان، دژ پرتغالیها در بندر جاسک، ساختمان پست و تلگراف  "1869 م" و ساختمان بنگله سرخ  "1294هـ . ق" برخی از مکانهای دیدنی و تاریخی شهرستان جاسک را تشکیل می‌دهند.

لزوم حفظ هویت تاریخی ایران در خلیج فارس

فراموشی و بی توجهی میراث فرهنگی به این آثار تاریخی هم اکنون موجب تخریب این بناها شده است در حالیکه احیای تاریخ جاسک موجب رونق گردشگری، ایجاد اشتغال برای جوانان و رونق اقتصاد در منطقه خواهد شد که تاثیر آن را می توان در زندگی مردم مشاهده کرد، اما تخریب این آثار به جز فرصت سوزی و از بین بردن فرصتهای سرمایه گذاری حاصلی نداشته است.

 مسئولان امر حتی نتوانسته اند توقع مردم کم توقع این دیار که همانا ایجاد یک دفتر نمایندگی برای حفاظت از آثار به جا مانده تاریخی است را برآورده کنند.

در حالی بناهای تاریخی جاسک در خلیج فارس در معرض تخریب قرار گرفته اند که حفظ هویت ایرانی خلیج فارس از ضروریات اجتماعی و سیاسی امروز است.

کشورهای حوزه خلیج فارس هر از گاهی با انجام اقداماتی مغرضانه اقدام به تغییر هویت این منطقه می کنند و این در حالی است که بناهای تاریخی ایران در خلیج فارس مهمترین سند در خصوص سابقه تاریخی ایران در خلیج فارس هستند.

تخریب ساختمان تلگراف خانه جاسک در منطقه نظامی
 
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی جاسک در گفتگو با خبرنگار مهر در جاسک بیان داشت: طبق کتب تاریخی یکی از مهمترین تلگراف خانه های ایران که ساختمان آن قدمت 400 ساله دارد در بندر جاسک واقع شده و هم اکنون در حصار منطقه نظامی نیروی هوایی ارتش در حال تخریب است.
 
عباس اشرافی افزود: سال 1901 میلادی یعنی 109 سال قبل تلگراف خانه جاسک مرکزیت ارتباط  کشورهای عمان، ایران و هند بوده و در آن زمان اهمیت ویژه ای داشته است.
 
وی گفت: این بنا در سال 1619 میلادی به عنوان اولین مرکز تجاری کمپانی هند شرقی در ایران در بندر جاسک ساخته شد که بعدها به تلگراف خانه تبدیل شد و به همین نام مشهور است.
 
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی جاسک در ادامه خواستار خارج کردن این بنای تاریخی از حیطه نظامی شد.  
 
وی خاطر نشان کرد: شناساندن تاریخ و گذشته این سرزمین به جوانان امروز از بدیهیات است که با توجه به اینکه تلگراف خانه جاسک با شماره 16269 از سال 85 به ثبت میراث فرهنگی نیز رسیده، جهت بازسازی و رسیدگی به امورات ابنیه تاریخی٬ خارج شدن آن از منطقه نظامی ضروری است.

برج سیاه و سفید جاسک از پایه در حال تخریب

اشرافی نبود نمایندگی میراث فرهنگی در جاسک را علت بی توجهی به ابنیه تاریخی این شهرستان عنوان کرد و افزود: یکی از بناهای تاریخی این شهرستان که در منطقه نظامی قرار ندارد برجهای فانوس با قدمت 400 ساله است که در زبان محلی به آنها برجهای سیاه و سفید می گویند.

 
وی اضافه کرد: این دو برج از سنگ ساروج ساخته شده و در دو طرف دماغه جاسک جهت راهنمایی کشتیها و لنجها  قرار داشته است. 

این مسئول فرهنگی تصریح کرد: متاسفانه یکی از آنها طی سالهای گذشته خراب شده و دیگر برج سیاه و سفید باقیمانده از پایه در حال ریزش است و هر لحظه امکان افتادن آن وجود دارد.
 
مدیر فرهنگ و ارشاد اسلامی جاسک به صنعت توریسم به عنوان یکی از سود آورترین صنایع جهان امروز اشاره کرد و گفت: در صورت بازسازی و رسیدگی به این بنای تاریخی مهم و ابنیه های تاریخی دیگر در این شهرستان، بندر جاسک در جذب توریست بسیار موفق خواهد بود. 
 
وی ساحل بکر و دست نخورده، جنگلهای انبوه "حرا"٬ آبهای گرم واقع در ساحل دریا با خاصیت درمانی بنام "پوراف" و "گل افشانهای" موجود در تپه ها را از دیگر جاذبه های گردشگری جاسک عنوان کرد. 

حفظ و نگهداری آثار تاریخی خواسته مردم شهرستان جاسک

یکی از محققان شهرستان جاسک  نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهارداشت: غارهای "سادرمن" جاسک متعلق به دوران پیش از اسلام و گورستان سه هزار ساله کوه مبارک جاسک با بی توجهی مسئولان میراث فرهنگی در حال خراب شدن است.

حیدر حیدری نژاد افزود: ایجاد یک دفتر نمایندگی برای حفاظت از آثار به جا مانده تاریخی این منطقه حداقل کاری است که سازمان میراث فرهنگی می تواند انجام دهد.
 
وی گفت: اینک بناهایی مانند "تلگراف خانه"٬ "برج سیاه و سفید"٬ مجموعه "قلعه های شیر آهن"٬ "گورستان سه هزار ساله"٬"اتاقهای ساسانی" و "غار سادرمن" از مهمترین بناهای تاریخی به جا مانده در این منطقه هستند که رو به تخریب می روند و باید هرچه زودتر به آنها رسیدگی شود.

غارهای تاریخی جاسک تخریب شده اند
 
وی به تخریب چهار غار بزرگ تاریخی در کوه های سادرمن جاسک اشاره کرد و گفت: غارهای سادرمن جاسک در بازدید 40 سال قبل شامل پنج غار بزرگ و سه غار کوچک بود که متاسفانه هم اکنون تنها یک غار بزرگ به علت وجود ستونهایی که در میان دارد پا برجا مانده است.

وی ادامه داد: وجود فرشی وسیع از تکه های سفال لعاب دار با نقش و نگارهای مخصوص در جلوی غار و آثار کوره های سفال پزی در پشت غار نشان می دهد مردمی اندیشمند و صنعت گرانی ماهر با حرفه سفالگری در این مکان می زیسته اند.
 
این محقق خاطر نشان کرد: این غارها در ارتفاع تقریبی دوهزار متری و فاصله 20 کیلومتری دریا در رشته کوه های کوتاه و بلند سادرمن قرار دارد در حالیکه وجود آثار و نشانه های دریا بر روی کوه های سادرمن بیانگر مجاورت دریا با این مکان بوده است.

وی اضافه کرد: از نوشته هایی که بر روی ستون اصلی غار حک شده چنین بر می آید که این مکان از 150 سال پیش توسط گردشگران بین المللی مورد بازدید قرار گرفته است.
 
حیدری نژاد به "گورستان سه هزار ساله" و "اتاقهای ساسانی" روستای کوه مبارک در فاصله 70 کیلومتری جاسک اشاره کرد و گفت: بعضی از محققان با استناد بر مستندات تاریخی همین گورستان قدمت این منطقه را از بین النحرین نیز بیشتر می دانند.

وی تصریح کرد: برای کنکاش در مورد گذشته مردم این سامان نیاز است علاقمندانی با داشتن دانش ویژه این بخش وارد عمل شوند تا از بقایای تاریخی این مرز و بوم حفاظت نمایند.

عاقبت قلعه پرتقالیها و گلخانه هلندیها در انتظار بناهای تاریخی

وی گفت: خاطره ناگوار تخریب قلعه استراتژیک پرتقالیها در بخش شمالی شهر جاسک که در واقع ترازنامه تاریخی 300 سال اخیر منطقه بود هیچ وقت از یادمان نمی رود.
 
حیدری نژاد افزود: متاسفانه این بنا طی سالهای گذشته توسط شرکت "سزای ترکش" به بهانه ساخت بندرگاه تخریب شد و مراجعه اینجانب به همراه تعدادی از مردم بومی منطقه به استانداری و دیگر نهادهای فعال آن زمان ثمری نداشت.
 
وی به تخریب دیگر ابنیه تاریخی جاسک اشاره کرد و گفت: "گلخانه هلندی ها" معروف به "بنگله سرخ" با قدمت 600 ساله نیز از دیگر ابنیه تاریخی جاسک بوده که در زمان قبل از انقلاب اسلامی به کلی تخریب شده است.

آثار تاریخی به جامانده در شهرستان جاسک نشان می دهد منطقه جاسک در روزگاران کهن اهمیت ویژه ای داشته است.
 
قنبر محمودپور یکی از بزرگان بومی شهرستان جاسک نیز در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: با نگاه به آثار تاریخی به جامانده می توان فهمید در روزگاران کهن جاسک دارای اهمیتی ویژه بوده و به عنوان پایگاه دریایی و مرکز داد و ستد و بازرگانی مورد استفاده قرار می گرفت.

وی افزود: طبق کتب تاریخی و دست نوشته هایی که نسل به نسل به ما رسیده  حدود 400 سال پیش منطقه جاسک از دریانوردی پرتوان، بازار بزرگ، لنگرگاه مناسب و بافت شهری پیشرفته ای برخوردار بوده که همه کشتیهای هند و چین، در آن لنگر انداخته و مسافران و بازرگانان چند روزی در این شهر به خرید کالا و استراحت می پرداختند.

محمودپور گفت: هم اکنون جاسک جزو مناطق کمتر توسعه یافته است که تجارت و بازرگانی در آن به طور کامل از رونق افتاده در حالیکه با مراجعه به تاریخ می توان به وضوح پتانسیلهای بسیار این منطقه را شناسایی کرد.
 
وی خاطر نشان کرد: شناساندن تاریخ این مرز و بوم به جوانان امروز از طریق آثار به جا مانده از آن دوران می تواند میسر باشد.

وی ادامه داد: متاسفانه ساختمانهای تلگراف خانه جاسک که از مهمترین ابنیه تاریخی این منطقه است هم اکنون در حصار منطقه نظامی قرار گرفته و اجازه هیچ گونه بازدیدی را نمی دهند.

انجمن دوستداران میراث فرهنگی در جاسک تشکیل شود

این ریش سفید بومی جاسک یکی از عوامل آسیب به ابنیه تاریخی را بازدید کنندگان غیرحرفه ای عنوان کرد و گفت: جهت سر و سامان دادن میراث فرهنگی منطقه می توان انجمنی تحت عنوان دوستداران میراث فرهنگی تشکیل داد تا وظیفه پیگیری بازسازی ابنیه تاریخی جاسک را بر عهده بگیرد.

محمودپور افزود: در حال حاضر افرادی را می شناسم که حتی حاضرند برای حفظ این آثار هزینه کنند ولی دانش لازم را ندارند.

تعلل میراث فرهنگی در بازسازی برج سیاه و سفید

وی گفت: چند سال قبل برای بازسازی قسمت پائینی برج سیاه و سفید مبلغی را جمع آوری کردیم که پس از هماهنگی با سازمان میراث فرهنگی استان هرمزگان گفتند که شما دست نگه دارید ما خودمان اقدام می کنیم ولی تاکنون هیچ کاری صورت نگرفته است. 
 
وی با اشاره به خانه های قدیمی 150 ساله موجود در شهر جاسک گفت: با خرید و بازسازی این خانه ها توسط میراث فرهنگی می توان از این مکانها به عنوان فضای فرهنگی استفاده نمود.

وی در ادامه به اقدامات عمرانی اخیر دولت در منطقه جاسک اشاره کرد و گفت: با توجه به آثار و نوشته های تاریخ و جغرافی نگاران اسلامی٬ مهمترین دلیل اهمیت یافتن جاسک موقعیت سوق ‌الجیشی آن در کرانه‌ های خلیج فارس بوده است که این موقعیت از دوره‌ های پیش از اسلام مورد توجه حکام بوده است.

وی اضافه کرد: مردم جاسک با توجه به نگاه دولت به این منطقه، منتظر اتفاقهای خوب و توسعه این شهرستان هستند که امیدوارم این پیشرفت بر خرابه های تاریخ بنا نشود و این آثار ارزشمند بازسازی شوند.