شور حج شهر یزد را فراگرفت/ آیینهای کهن در دست فراموشی

به گزارش خبرنگار مهر در یزد، استان یزد نیز همچون سایر مناطق کشور رسم و رسومی ویژه در بدرقه و استقبال از حجاج دارد و بسیاری از این رسوم در واقع فصل مشترک مردم سرزمین اسلامی ایران است.

در یزد که به دیار درالعباده شهره است، روزها قبل از آغاز این سفر معنوی، زوار ابتدا به حساب و کتاب سالانه خود می پردازند و دیون خود را به طور کامل ادا می کنند. خمس و زکاتها از پول آنها خارج می شود و حساب و کتاب تا آنجا که ذهن یاری می کند، پاک می شود.

تنظیم وصیتنامه نیز از آدابی است که حجاج قبل از سفر معنوی حج معتقد به انجام هستند و حتی تکلیف ریزترین وسایل زندگی خود را روشن می کنند.

پس از این دید و بازدیدها و حلالیت خواستنها که همان فصل مشترک حجاج ایرانی است، آغاز می شود.

در این میان سادات هر محله از جایگاه خاصی برخوردارند و زوار ابتدا به ملاقات آنها می روند. سادات نیز معمولا با هدیه دادن شالی سبز، از حجاج می خواهند که در طول این سفر معنوی همواره به یاد آنها باشند.

اقوام، دوستان، آشنایان، همسایه‌ ها، همکاران و .... از کسانی هستند که معمولا زوار به دیدن آنها می روند و از آنها حلالیت طلب می کنند.

آنچه که معمولا در این دید و بازدیدها اشک شوق را مهمان چشمان همگان می کند، رفع کدورتهای چندین و چند ساله و آشتی خویش و قومهای مختلف، اقوام، همسایگان و ... است.

حاجی می خواهد هنگامی که در آسمان به سمت خانه خدا به پرواز در می آید، سبکبال باشد و هیچ دغدغه دیگر در ذهن جز زیارت خانه معبود نداشته باشد که اینها همه اسباب سبکبالی است.

بسیاری از سنتهای قدیمی نیز در یزد رایج بوده که این سنن اکنون به مرور زمان به دست فراموشی سپرده شده است.

یکی از روحانیون استان یزد که خود از فعالان اجتماعی نیز به شمار می رود در این زمینه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: بیشترین آدابی که در گذشته حجاج انجام می‌ دادند، مربوط به زمان پس از بازگشت آنها از این سفر معنوی است و با اجرای این آداب آنها در واقع تلاش می کردند که معنویت و تقرب را خود حفظ کرده و همانگونه که معتقدند گویی دوباره متولد شده اند، خود را از آنچه که در آن شک و شبهه ای هست، دور بدارند.

حجت الاسلام سید محمدعلی میرجلیلی افزود: یکی از این سنن آن است که حجاج از آنجا که در سفر خود چهار گوشه خانه خدا را طواف کرده اند و به دور آن چرخیده اند، پس از بازگشت دیگر به دور چهار گوشه هیچ مرقد و ضریحی، حتی مرقد ائمه معصومین نخواهند گشت زیرا معتقدند هیچ چیز بالاتر از خداوند متعال نیست و در سایر زیارات خود به تبرک بخشی از ضریح ائمه و امامزادگان اکتفا می کنند.

وی ادامه داد: در گذشته های دور مردم برای انجام معاملات خود در جایی که نیاز به وزن و ترازو بود، از وسیله ای به نام قپان استفاده می کردند که این قپان وزن را به طور تقریبی نشان می داد و همیشه احتمال کم و زیاد در کالاهای داد و ستد شده وجود داشت از اینرو حجاج هنگامی که از سفر معنوی حج باز می گشتند، دیگر معاملاتی که مجبور به استفاده از این وسیله بود را انجام نمی دادند.

میرجلیلی خاطرنشان کرد: این سنت این روزها به دلیل مقتضیات زمان از میان حجاج یزدی رخت بربسته است زیرا ترازوهایی که اکنون به بازار آمده دقیق و بسیار محاسبه گر هستند.

وی عنوان کرد: حجاج یزدی پس از بازگشت از سفر حج دیگر در اماکنی که ارزاق توزیع می کردند، حضور نمی یافتند که البته این اقدام چند فلسفه دارد.

یکی از رسومی که حجاج قدیمی یزد اجرا می کردند، این بود که آنها پس از بازگشت از حج، دیگر کفش نمی پوشیدند و مسیر خود را بدون کفش طی می کردند.

میرجلیلی در این زمینه گفت: حجاج از آنجا که دور خانه خدا را با پای برهنه طی کرده اند و از آنجا که عالم را محضر خداوند می دانند، دیگر همه جا را حریم خدا دانسته و در حریم خدا از پای افزار استفاده نمی کنند.

وی ادامه داد: البته این روزها تقریبا همه این رسم و رسومات از میان مردم رخت بر بسته و بسیاری از این سنن به دلیل شرایط خاص زمان و مکان اجرا می شد و امروز شاید دیگر مجال اجرای این رسوم کهن نباشد..

اینکه حجاج تا این اندازه خود را مقید به برخی امور می دانستند، بسیار شایسته بود اما بسیاری از این سنن اکنون نیز قابل اجراست اما به نظر می رسد در جامعه امروز دیگر اعتقاد چندانی به آنها وجود ندارد.

این روزها آداب و مناسک حج به دید و بازیدها خلاصه شده و کمتر جایی مگر در روستاها به برخی از آداب پایبند هستند.

در یزد همچون سایر نقاط کشورمان، اقوام و خویشان حاجی پس از رفتن وی به خانه تکانی برای او می پردازند و زندگی او را از هر نوع آلودگی پاک می کنند تا علاوه بر پاکی و طهارت، خانه برای حضور مهمانان در ولیمه نیز مهیا شود

روز قبل از ورود حجاج نیز کوچه و خیابان چراغانی و با پارچه نوشته های رنگارنگ که همگی با جمله های مختلف یک هدف دارند و آن نیز گفتن "زیارت قبول" است، تزئین می شوند.

وقتی حاجی وارد محله خود می شود، گوسفند و گاهی شتر جلوی پای او قربانی می شود. این گوسفند که در گذشته یک راس بوده معمولا توسط خود حاجی قبل از آغاز سفر خریداری می شده است اما این روزها تعداد گوسفندهای قربانی افزایش یافته است و بقیه آنها توسط خویشان نزدیک به عنوان هدیه خریداری می شود.

البته این رسم نیز چند سالی رواج یافت و با رسیدن قیمت گوسفند به بیش از 200 هزار تومان، این اتفاق کمتر رخ می دهد و در موارد معدودی مشاهده می شود.

در یزد از گذشته های دور تاکنون رسم بوده که حاجی سه روز ولیمه بدهد و سفره او ظهر و شب گسترده باشد.

میرجلیلی اما در این زمینه اظهار داشت: روز سوم از نظر شرعی و اسلامی مذموم است و کراهت دارد.

پس از همه اینها، قصه سوغاتها آغاز می شود. سوغات آوردن از آداب حج است اما امروزه شرایطی متفاوت در میان خانواده های یزدی دارد.

در برخی خانواده ها الزاما سوغات باید گرانقیمت باشد و قیمت آن بسته به دوری یا نزدیکی اقوام یا هدیه هایی که آنها برای حاجی تهیه کرده اند، متفاوت است.

بسیاری از حجاج از این قضیه دل خوشی ندارند و معتقدند اگر بحث سوغاتها یا ولیمه های سنگین نبود، حتما بیشتر می توانستند این عبادت را به جای آورند.

حجت الاسلام میرجلیلی در مجموع افراط و تفریط در هر کاری را مذموم دانست و افزود: در بحث ولیمه، تهیه سوغات و تهیه هدیه برای حجاج باید جانب اعتدال رعایت شود.

وی مهمترین توصیه خود به حجاج به ویژه حجاج استان یزد را قدر دانستن ایام حضور خود در مکه مکرمه و مدینه منوره اعلام کرد.

میرجلیلی تاکید کرد: این سفر شاید دیگر هرگز در طول عمر حجاج رخ ندهد به همین دلیل باید استفاده کافی را از این سفر معنوی ببرند و در کوچه و خیابانهای مکه و مدینه یاد پیامبر اسلام‌ (ص)، امیرالمومنین (ع)، حضرت فاطمه زهرا (س)، ائمه بقیع و ... را گرامی بدارند و غریبی های آنها را در ذهن خود تداعی کنند.