طب سنتی؛ شیوه ای که همچنان در ایلام رایج است

به گزارش خبرنگار مهر در ایلام، در زمان های قدیم که هیچ امکانات پزشکی وجود نداشت مردم با استفاده از روشهای مختلف به درمان بیماریها می پرداختند.

در استان ایلام به سبب وجود منابع طبیعی بکر و وجود گیاهان داوریی، مردم از گیاهان دارویی به روشهای مختلف برای درمان بیماریها استفاده می کرند که از این روش به عنوان طب سنتی می توان نام برد.

تقریبا در همه نقاط استان ایلام مردم با شیوه ها و روشهای طب سنتی بخصوص در بین افراد قدیمی آشنایی دارند و امروزه هم در پاره ای از مواقع از این روشها استفاده می کنند.

ریشه طب سنتی در استان ایلام را باید در سوابق تجربی هزاران سال زندگی مردمان این دیار جستجو کرد و اولین داروها را قاعدتاً بایستی منابع گیاهی و برخی تراوش های معدنی دانست.

نخستین  تجربه در طب سنتی، استفاده از گیاهان معطر وجوشانده های آنها است. قدرت تفکر و انتقال تجربیات موجب شده که در یک فرآیند آزمون و خطا، بهترین مسیر انتخاب و روش مطلوب درمان سنتی بسیاری از بیماریها و زخمها و شکستگیها طی ادوار کهن تا به امروز عرضه شوند.

امروزه با گسترش علوم مختلف و دریافتن خواص گیاهان دارویی، بار دیگر توجه بسیاری از پژوهشگران به سوی داروهای گیاهی و ارزش و اهمیت آنها در زمینه‌ درمان بیماریها و خاصیت و فواید فراوان  آنها در برابر عوارض داروهای شیمیایی، معطوف شده است.

تا پیش از رایج شدن طب علمی در قلمرو استان ایلام، اگر چه اکثر مردم از آگاهی های فراوانی در زمینه خواص برخی نباتات ومواد معدنی برخوردار بودند، اما عمده ای از مردان مسن این دیار آگاهی وسیعی از تهیه داروهای گیاهی و درمان بسیاری از بیمارها و زخم ها و شکستگی ها داشتند و مردم، هنگام نیاز به نزد آنها مراجعه کرده و با دادن هدایای مختلف، بیمار خویش را به دست طبابت آنها می سپردند.

جالب اینکه تا چندی پیش، حتی برخی از این حکیمان سنتی با همان وسایل ابتدایی اقدام به برخی جراحی های محدود نیز می کردند که نمونه های فراوانی از افرادی که مورد جراحی اطبای سنتی قرار گرفته اند در حال حاضر زنده و در جامعه زندگی سالمی دارند.

طبیبان سنتی به خواص ضد عفونی کردن به خوبی آگاه بودند و از آب جوش، روغن داغ، خاکستر داغ و امثالهم استفاده می کردند و روش درمان آنها  نیز بسته به نوع مریضی و امکانات موجود متفاوت بود. 

مردم از فواید گیاهان دارویی اطلاع دارند

یکی از فروشنده های گیاهی در استان ایلام گفت: مردم ایلام علاقه زیادی به گیاهان دارویی دارند و به خوبی راجع به روشهای استفاده از آنها برای کنترل بیماریها اطلاع دارند.

علی رمضانی افزود: هم اکنون اگر به بیشتر خانه ها مردم ایلام مراجعه کنید خواهید دید اغلب مردم با این گیاهان و روشهای طب سنتی اطلاعات و آگاهی های لازم را دارند.

وی تصریح کرد: برای درمان سرما خوردگی، دل درد، عفونت، زخم و ...داروهای گیاهی وجود دارد که می توان با استفاده از روشهای طب سنتی از آن استفاده کرد.

این فروشنده گیاهان دارویی اظهار داشت: هم اکنون خیلی از افراد قدیمی ایلام از روشهای درمان بیمارهای به روش طب سنتی استفاده می کنند و این مسئله بخصوصی در روستاهای استان ایلام مشهود است.

خواص درمانی برخی از گیاهان دارویی

کارشناس دارهای گیاهی در استان ایلام در این ارتباط گفت: دم کرده کنجد سیاه، پونه، پونه کوهی، ازبوه (Azbowah )، کُلـکِ پَر (Kolkepar ) به صورت جداگانه و برخی با همدیگر برای درمان سرما خوردگی، سینه درد، گلو درد مفید هستند.

قاسم عزیزی بیان داشت:  بوته ای کوتاه به ارتفاع حدود 40 سانتیمتر وشاخع های باریک و برگ‌های کوچک وبیضی شکل و انبوه که در منطقه سردسیر می رود و به «تَشنـــَه داری» (Tašnadāry ) معروف است، خاصیت ضد عفونی کننده قوی داشته وپس از جوشانیدن از آب آن برای ضد عفونی زخم وغیره استفاده می کنند.

وی افزود: برای درمان محلهای کوفته شده وآماسیده (تروما ) از پخته ای به نام «نِیمَه نِمَک» (Nimanemak ) استفاده می کنند، بدین صورت که مقداری آرد گندم را خیمر کرده و خمیر را به شکل لازم (دایره ، بیضی و...) با ضخامت حدود چهر تا هشت سانتیمتر در آورده وروی ورقه ای فلزی گذاشته تا یک لایه ی آن خشک گردد ولایه ی دیگر را با مقداری روغن یا نمک یا خرما و روغن آغشته کرده و با پارچه‌ای با همان گرمای زیاد برروی محل کوفته شده می گذارند و تا 24 ساعت باز نمی‌کنند.

این کارشناس ادامه داد: گاهی غده های (دُمل یا زگیلهای بزرگ وخطرناک پوست ) زیر پوست را با روغن داغ ، در حالیکه اطراف آنرا خمیر پوشاننده اند، می سوزانند  تا خشک شود.

وی گفت: گل گاوزبان ودم کرده ی آن برای سرگیجه و اعصاب وتشنج مفید است.

این کارشناس ادامه داد:  قیر طبیعی (که در برخی غارها یافت می شود ) گرما زا بوده و برای دردهای مفصلی خوب است وگاهی نفت را هم برروی قطعه نمدی ریخته وبرروی مفصل بسته شده است.

عزیزی گفت: أزبوهَ (Azbowah  ) که نوعی گیاه کوهی وفقط در نقاط مرتفع کوهستانی ودر صخره ها می روید و تا حدودی شبیه به پونه کوهی است، گیاهی بسیار موثر بوده و برگهای باریک و بیضی شکل دارد . دم کرده‌ این گیاه علاوه بر سرماخوراگی برای دردهای بدن وسردرد بسیار مفید است.

وی بیان داشت: پخته میوه بلوط یا آرد آن برای اسهال مفید است و از آب پیاز می توان برای درد گوش مفید استفاده کرد.

عزیزی عنوان کرد: بخار جوشانده برگ های درخت کالیپتوس برای سرماخوردگی و گرفتگی بینی مفید است.

این کارشناس با اشاره به اینکه زگیل روی دست ها را با چکانیدن شیر درخت انجیر کوهی (انجیر دیم ) در چند مرحله درمان می‌کنند، خاطرنشان کرد: زخمها را با خاکستر سوخته‌ توتون و یا خاکستر پارچه ای پنبه‌ای بسته وخون را به این وسیله بند می آورند.

وی افزود: شکستگی ها را با بافتن  مقداری ترک چوب یا نی یا اندازه لازم  و گذاشتن مقدار زیادی پشم در زیر آن محکم می بندند وهر جا که در رفتگی وجود داشته باشد یا استخوان کامل شکسته باشد طبیب سنتی با شیوه خاص و پس از گذاشتن در آب متمایل به داغ و بستن سر عضو به بدن خود و کشش تدریجی آن را سرجا آورده و سپس آنرا می بندد.

وی یادآور شد: نیش زنبور عسل (چند تا ) برای رفع دردهای عضلانی ومفاصل بانیش زدن محل درد  بسیار مفید است.

وی گفت: این نمونه های بالا همه از این کایت دارد که طب سنتی هنوز مورد استفاده قرار می گیرد. 

لزوم احیای مکتب طب ایرانی

البته روند رشد این دانش در کشورمان به خاطر فقدان امکانات کافی و قوانین لازم و ‌به‌ کار نگرفتن نیروهای مجرب و علاقمند، روند بسیار کندی دارد، اما چنانچه دولتمردان و دست‌ اندرکاران توسعه این علم قادر باشند قوانین لازم و ابزار و ادوات مورد نیاز را فراهم کنند، در آینده می‌توان شاهد جهش این علم و پرچمداری آن و سیادت جهانی آن میان سایر کشورها باشیم.

زیرا مکتب طب ایرانی (طب اخلاطی) که مثل گنجی پنهان است، دارای استعداد و توانایی‌های بالقوه زیادی در حیطه درمان است، در حالی که مکتب طب رایج کنونی با وجود شاخ و برگ‌های زیادی که دارد از ضعف‌ها و کاستی‌های بسیاری برخوردار است.