نفسهای قالیبافان همدانی به شماره افتاد!

به گزارش خبرنگار مهر در همدان، شرایط دشوار وام قالیبافان و بیمه نبودن اکثر آنان، دو مشکل اساسی فرش دستباف ایران است که رسیدگی نکردن به مشکلات گریبانگیر این صنعت، باعث از بین رفتن آن خواهد شد به طوری که پس از آن هر اقدامی برای احیای صنعت فرش دستباف، نوشدارویی پس از مرگ سهراب خواهد بود.

گرچه مسئولان امر پیگیر رسیدگی به مشکلات صنعت فرش دستباف هستند اما آنچه در حال حاضر بیش از هر چیز شاهد آن هستیم کاهش تعداد قالیبافان و کارگاه های قالیبافی و کسانی است که تازه وارد این صنعت می شوند و این امر چیزی جز شرایط دشوار و بی توجهی مسئولان به مشکلات این قشر و صنعت را نمی رساند.

بیمه خاص قالیبافان، اخذ وام قالیبافان که به دلیل همکاری نکردن کارشناسان و مسئولان بانکها در خصوص وثیقه و ضامن، شرایط دشواری را برای آنها به وجود آورده است خود از دلایل کهنه و مهمی است که باعث کاهش تعداد قشر قالیباف شده است.

در همین راستا وضعیت قالیبافان همدانی نیز تعریفی ندارد و تولید سالانه صنعتگران فرش دستباف استان همدان که بیش از 500 هزار مترمربع بوده از 15 سال گذشته تاکنون به دلیل پاره ای مشکلات به کمتر از 200 هزار مترمربع رسیده است.

فرش دستباف علاوه بر برخورداری از ارزش تولید و صادرات، هنر ماندگاری است که همدان به خوبی میراث دار آن بوده است اما در این میان برخی مشکلات باعث شده است که بافندگان فرش دستباف در همدان انگیزه گذشته برای این کار را نداشته و تنها به عنوان یک هنر و دلمشغولی در منزل به آن نگاه کنند.

بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی معاون توسعه و تجارت خارجی سازمان بازرگانی استان همدان، در حال حاضر در استان همدان 25 هزار بافنده فرش فعالیت دارند و بیشترین تولید فرش در استان همدان مربوط به روستاهاست و 70 تا 80 درصد فرش های موجود در بازار فرش این استان به دست روستاییان بافته می شود.

درآمد بافندگان فرش در همدان کمتر از 100 هزار تومان

آنچه که دست اندرکاران فرش دستباف در همدان اذعان دارند، این است که درآمد بافندگان فرش دستباف در این استان به قدری پایین است که در ماه حتی به 90 هزار تومان هم نمی رسد.

آنها معتقدند که تولید فرش دستباف و بازار آن در همدان رونق پیشین خود را ندارد و روز به روز هم کمتر می شود و پیشتر که صنعت فرش دستباف در همدان رونق داشت و محصول آن به خارج از کشور صادر می شد، فرشبافان انگیزه بیشتری نسبت به کار خود داشتند.

کمتر از 30 درصد قالیبافان همدانی بیمه اند

به گفته معاون توسعه و تجارت خارجی سازمان بازرگانی استان همدان 25 هزار قالیباف در استان همدان فعال هستند که از این تعداد هفت هزار نفر، تحت پوشش بیمه قرار گرفته اند.

مسعود بکایی با بیان اینکه در 15 سال پیش افزون بر 70 هزار قالیباف در استان همدان فعالیت می کردند، افزود: این تعداد به 25 هزار نفر کاهش یافته است.

وی علت کاهش تعداد قالیبافان استان همدان را بی رغبتی قالیبافان به ادامه فعالیت و مشکلات و سختیهای این حرفه عنوان کرد.

بکایی ایجاد مشکلات جسمی، معیشتی، زمان بر بودن بافت قالی، نداشتن بیمه و نداشتن قدرت اقتصادی و سرمایه در گردش را از جمله مهمترین مشکلات تولیدکنندگان فرش و علت بی رغبتی قالی بافان به بافت قالی عنوان کرد.

وی به مشکلات صادرکنندگان فرش نیز اشاره کرد و اظهار داشت: رقبای توانمندی چون پاکستان، چین و هند با ایجاد مجتمع های بزرگ قالیبافی سفارشهای تجار خارجی را در هر رنگ، اندازه و طرحی که بخواهد در کوتاهترین زمان ممکن آماده می کنند.

طرح ها و نقشه های قالی باید اصلاح شوند

بکایی به لزوم تغییر و اصلاح طرح ها و نقشه های قالی در ایران اشاره کرد و گفت: با ایجاد تغییراتی جزئی در اندازه، طرح و رنگ می توان متناسب با سلیقه مصرف کنندگان بازارهای هدف خارجی اصلاحاتی را در نقشه های قالی ایرانی ایجاد کرد.

بکایی اظهار داشت: قالی بافی در ایران به صورت خانگی و بیشتر توسط زنان خانه دار انجا م می شود و به همین خاطر بافت فرش ایرانی با محدودیت اندازه فرش مواجه است.

وی به لزوم به روز کردن دانسته های قالیبافان ایرانی تاکید کرد و افزود: در سه سال گذشته، سه هزار قالیباف همدانی در دوره های آموزشی کوتاه مدت 30 ساعته و دوره های آموزشی بلند مدت 45 روزه و دو ماهه، تحت آموزش قرار گرفته اند.

کارشناس حرفه قالیبافی در همدان نیز با بیان اینکه بالا رفتن هزینه تولید و پایین آمدن دستمزد قالیبافان در استان همدان، باعث بی رغبتی قالیبافان به ادامه این حرفه شده است، گفت: در حال حاضر بالا رفتن هزینه تولید، افت بازار جهانی فرش از لحاظ قیمت و پایین بودن دستمزد قالیبافان باعث کاهش چشمگیر تعداد قالیبافان استان همدان شده است.

قالیبافان همدانی با سلیقه بازار آشنا نیستند

پروانه معتمد با بیان اینکه ناتوانی در جذب بازار فروش و آشنا نبودن قالیبافان با سلیقه بازار نیز در کاهش تعداد قالیبافان استان همدان نقش داشته است، افزود: همدان در گذشته قطب فرش دستباف بوده اما سلایق مختلف کشورهای مقصد مانند کانادا، آمریکا، ژاپن و عراق و از طرف دیگر ورود کشورهای چین، هند و پاکستان به بازار فرش، سبب شده تا جایگاه همدان در این زمینه کمرنگ شود.

معتمد افزود: در گذشته در هر خانه ای دار قالی وجود داشت و تولید فرش بخشی از درآمد خانوار را تامین می کرد اما در حال حاضر بافندگان فرش به دلیل درآمد پایین این کار ترجیح می دهند به جای صرف وقت در این زمینه در کارهایی که سودآوری بالاتر و زحمت کمتری دارد مشغول شوند و قالی نبافند.

معتمد نبود طراحان خوب فرش را از عوامل مهم در کاهش رونق بازار تولید فرش همدان دانست و گفت: ناآگاهی یا اطلاعات کم بافندگان و طراحان فرش دستباف در همدان به طراحی نوین، باعث شده که تنها براساس طرحهای قدیمی اقدام به بافت فرش کنند.

بیمه نبودن مهمترین مشکل قالیبافان همدانی است

این کارشناس صنعت فرش ادامه داد: یکی از مهمترین مشکلات قشر بافنده فرش در همدان نداشتن بیمه است که دولت وعده آن را داده است و انتظار می رود باتوجه به مشکلاتی که با آن مواجه اند و بیماری های ناشی از بافندگی، برای وضعیت درمانی این قشر فکر اساسی شود.

رئیس اداره فرش سازمان بازرگانی استان همدان نیز گفت: در شش ماه نخست امسال هزار و 602 نفر از قالیبافان و فعالان حرفه‌های مرتبط با فرش دستباف در استان همدان به شعب تأمین اجتماعی برای بیمه بازنشستگی و از کارافتادگی معرفی شده است.

مجید زرین‌دلاور اظهار داشت: در این مدت هزار و 632 فقره پروانه و کارت شناسایی قالیبافی توسط اتحادیه‌های صنفی بافندگان و تولیدکنندگان فرش دستباف استان و اتحادیه شرکتهای تعاونی فرش دستباف روستایی استان همدان صادر شد.

رئیس اداره فرش سازمان بازرگانی استان همدان افزود: برگزاری دوره‌های آموزش کوتاه‌ مدت به بافی برای 230 نفر از بافندگان فرش دستباف از محل اعتبارات مرکز ملی فرش ایران و پیگیری جذب اعتبارات ابلاغی استان همدان برای توسعه آموزش قالیبافی از دیگر اقداماتی انجام شده در نیمه نخست امسال است.

وی ادامه داد: این اقدامات منجر به تنظیم قرارداد برای برگزاری دوره‌های آموزشی بلندمدت برای 856 نفر کارآموز با برگزاری 277 هزار و 680 نفرساعت آموزش کارآموزان مبتدی با اصول بافت و نقشه‌خوانی شده تا با اصول بافت فرش دستباف آشنایی می‌یابند.

رئیس اداره فرش سازمان بازرگانی استان همدان گفت: 98 درصد از بافندگان فرش استان همدان که بیشتر زنان هستند به تولید انواع فرش ذرع، ذرع نیم، پشتی، تابلوفرش با طرح لچک ترنج، شاه عباسی، مهربان، ازندریان و جوزان اشتغال دارند.

فرشهای همدان بازار پسند نیستند

مجید زرین دلاور ادامه داد: به دلیل ارزانی قیمت سایر کفپوش ها، نبود تکاپوی درآمد تولید فرش برای بافنده ها، نداشتن بیمه درمانی، بازارپسند نبودن فرشهای بافته شده به علت توجه نکردن به نیاز بازار و نیاز مشتریان، بافندگان از تولید فرش خودداری می کنند.

وی عنوان داشت: همچنین در نیمه نخست امسال سازمان بازرگانی پنج فقره پروانه تولید غیرمتمرکز فرش دستباف را با مدیریت این سازمان صادر کرده است.

رئیس اداره فرش سازمان بازرگانی استان همدان با بیان اینکه نبود بیمه خدمات درمانی به عنوان یکی از مسائل و مشکلات فعالان فرش دستباف طی سال گذشته به شمار می‌رفت، اظهار داشت: در سال گذشته با همت مجلس و پیگیری دولت قانون، بیمه تأمین اجتماعی قالیبافان و هنرمندان صنایع دستی به تصویب رسید و با ابلاغ آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های اجرایی مربوطه در سال جاری این قانون با همکاری تأمین اجتماعی و فنی و حرفه‌ای در سطح استان در حال اجرا و پیگیری است.

رئیس اداره فرش سازمان بازرگانی استان همدان خاطرنشان کرد: با اجرای این قانون قالیبافان و سایر فعالان حرفه‌های مرتبط با فرش دستباف در صورت فعالیت در یکی از مشاغل قالیبافی، رفوگری، چله‌کشی، رنگرزی و دارا بودن گواهینامه مهارت از سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و کارت شناسایی از اتحادیه‌ها می‌توانند با مراجعه با اداره فرش سازمان بازرگانی در مرکز استان و ادارات بازرگانی در سطح شهرستان‌ها تقاضای خود را برای بررسی و اقدام لازم ارائه کنند.

هر چند که تلاش های بسیاری برای ایجاد رفاه و آسایش قالیبافان همدانی صورت گرفته است اما آنچه مسلم است اینکه تا کنون بیش از 65 درصد قالیبافان همدانی، دست از این حرفه برداشته اند و اگر مشکلات رفع نشود شاید در آینده ای نزدیک این حرفه نیز به جمع رشته های صنایع دستی منسوخ شده استان همدان اضافه شود.

نباید فراموش کرد که همدان این گنجینه دار صنعت فرش دستباف کشور برای اینکه جایگاه اصلی خود در کشور را باز یابد نیازمند حمایت جدی دولت و دست اندرکاران این صنعت و هنر ماندگار است بنابراین ایجاب می کند نه تنها مسئولان که خود بافندگان نیز در تحقق این هدف گام بردارند.