رهبری باب نقد عالمانه را گشودند/ حذف کمی‌گرایی نمایشی در الگوی پیشرفت

محمد خوش چهره در گفتگو با خبرنگار مهر درباره این بخش از فرمایشات رهبری فرزانه انقلاب در نخستین نشست «اندیشه‌های راهبردی» مبنی بر اینکه "بدون نقشه جامع، همچون برخی مسائل فرهنگی یا اقتصادی 30 سال گذشته، دچار حرکتهای گاه متناقض خواهیم شد" گفت: "این مطلب از آن مطالبی بود که رسانه ها باید خیلی به آن می پرداختند و فضا را برای تحلیل های عالمانه برخی صاحب نظران و دلسوزان نظام ایجاد می کردند."

این فعال سیاسی اصولگرا افزود: "متاسفانه در سالهای اخیر بخاطر اینکه فضای سیاسی حاکم بر کشور در قالب نفی و اثبات و تقابل جریانات سیاسی قرار گرفت برخی رسانه ها فرصت نقد بعضی از نگرشها و سیاستها را از صاحب نظران مستقل علمی گرفتند. لذا خوشحال هستم مقام معظم رهبری با طرح چنین موضوعی فضا را برای نقدی که می توانست از چند سال گذشته نیز صورت گرفته باشد گشودند."

رئیس فراکسیون اصولگرایان مستقل مجلس هفتم این را یک واقعیت اجتناب ناپذیر دانست که شجاعت در طرح موضوع حرکات گاه ضد و نقیض در سه دهه گذشته، فضا را برای نقد عالمانه ایجاد می کند گفت: "البته باید دقت کرد این نقد عالمانه با حضور جریانهای سیاسی، ملاحظات سیاسی، نفی و اثباتهای سیاسی و حب و بغض های سیاسی ترکیب نشود بلکه کاملا علمی، عالمانه و مبتنی بر مصالح ملی بماند و طی آن سره از ناسره و خدمت از غفلت و انحراف تشخیص داده شود."

خوش چهره افزود: "این یک واقعیت است که در 30 سال گذشته علی رغم ظرفیت های بالایی که در آرمان خواهی، در زمینه تحقق اهداف متعالی خودمان - که در سیره نبوی، سیره علوی، قانون اساسی، فرمایشات امام راحل (ره) و فرمایشات مقام معظم رهبری و برخی بزرگان علم و معرفت و دین داشتیم - شاهد هستیم که خیلی از آنها در حد اهداف آرمانی و کلان متوقف شده و خیلی از آنها تبدیل به هدفهای مشخص، کمی و معینی نشده که بتواند در نظام تصمیم گیری و برنامه ریزی به صورت هدفهای جزئی مبنای شاخص گذاری قرار گیرد و معیاری برای قضاوت کارایی و حرکت درست و در جهت حرکت کردن قرار گیرد."

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: "اهداف متعالی مان چون در فضای الگوهای غربی، مغلطه و در برخی موارد سفسطه و در برخی مواقع نیز غفلت و جهالت قرار گرفت اسیر یک نوع شاخص گذاری های انحرافی و کمی گرایی های نمایشی شدیم و به جایی رسیدیم که علی رغم فرصت ها، منابع بالا، حجم درآمدهای دلاری، تلاشها و دستاوردهایی که داشتیم نباید شاهد نرخ بیکاری بالا، شکاف طبقاتی، تعدد نقاط محروم و ... می بودیم."

وی در عین اینکه شیطنت و خوی استکبار دنیای سلطه برای ایجاد فضای تخاصم شدید خود با نظام جمهوری اسلامی ایران در همه عرصه ها را به عنوان یک عامل دخیل در اختلالات دانست اما خاطرنشان کرد: "اگر در نظام تصمیم گیری و برنامه ریزی مبتنی بر تقوای الهی حرکت می کردیم و حب و بغض ها را کنار می گذاشتیم و خداوند متعال را با همان ظرفیت های اول انقلاب که در خیلی از مسئولین بود را اساس کار قرار می دادیم شاید اختلالاتی که امروز در کشور نام برده می شود را شاهد نبودیم."

محمد خوش چهره به مهر گفت: "برخی حرفها یا روشهایی که امروزه در بحث مقابله با فقر یا توزیع اموال و توزیع پول بین فقرا مطرح می شود مربوط به اوایل انقلاب است. برای انقلابی که 30 سال در بسترهای مختلف نهادسازی کرده است این روشها هر قدر هم برایش ارزش قائل شوند اما روشهایی تسکین بخش است. نتیجه هم این که باید بگویم نظام جمهوری اسلامی ایران روی خط فقر نیست و اگر اشکال و اخلالی داریم ناشی از برخی از اختلالاتی است که در فرمایشات مقام معظم رهبری با جامعیت به آن پرداخته شد." 

محمد خوش چهره - اقتصاددان

محمد خوش چهره در پاسخ به مهر درباره اینکه چرا "پیشرفت" به جای "توسعه" استفاده شده است گفت: "بکارگیری واژه پیشرفت مبین یک نوع تشخیص استراتژیک و حکیمانه از یک واژه است. طی چند ماه گذشته از این جهت که واژه پیشرفت را در بیانات مختلف شاهد بودم خوشحال بودم و توضیحی نیز که در عمل ناظرش بودم به خوشحالی ام افزود، خوشحالی از این که یک عمق اندیشی نسبت به درک صحیح از این واژه وجود دارد."

وی به ظهور واژگانی پس از جنگ جهانی دوم اشاره کرد و تاکید اقتصاددانان غربی طی بیش از سه دهه بر روی "رشد اقتصادی" را بخش دیگری از تاریخچه آنچه که برای مشخصه های جامعه مطلوب نام برده می شده است خواند و گفت: "رشد اقتصادی که بیشتر تغییرات کمی را برای دستیابی به رفاه بالاتر شامل می شد نارسایی های خود را نشان داد و باعث شد که نشان دهد با اینکه سطح درآمد بالا رفته اما در مجموع رفاه عمومی حاصل نشده است."

خوش چهره افزود: سرمایه موتور محرکه "رشد اقتصادی" بود اما علی رغم درآمد بالایی که ایجاد کرده بود نارسائی ها، نابرابری ها و اختلافات طبقاتی را رقم زده بود. بنابراین تغییرات صرفا کمی جای خود را به تغییرات کمی و کیفی داد که باز هم همان نگرش و جهان بینی حاکم بر نظام لیبرالیسم بر آن تسلط داشت و به طرح واژه "توسعه" انجامید. نارسایی های واژه توسعه به گونه ای بود که هر چند برای برای برخی کشورهای توسعه یافته دستاوردهایی داشت اما عوارض جدی نیز داشت که تحت عنوان به خطر افتادن ظرف توسعه که کره زمین است مطرح شد.

وی ملاحظات محیط زیستی، سوراخ شدن لایه ازن، تهی سازی منابع طبیعی و خدادادی، به خطر افتادن منابع تجدیدناپذیر، آلودگی های آب و خاک و هوا، بیابان زایی های گسترده، جنگل زدایی فراوان، تغییرات اکوسیستم، ذوب شدن قطب های جنوب و شمال و ... را از نشانه های جمع بندی صاحب نظران در این باره که "توسعه" عنوانی مطلوب نیست خواند و گفت: وقتی جمع بندی این شد که این "توسعه" توسعه مطلوب نیست لذا به سمت واژه جایگزین یعنی "توسعه پایدار" رفتند. مفهوم توسعه پایدار این بود که ملاحظات زیست محیطی و منافع نسل آینده و عدم تهی سازی منابع طبیعی و خدادادی در دستور کار قرار گیرد.

این استاد درس "توسعه" از اختلالات و بحرانهای کنونی دنیا، جمعیت کثیر زیر خط فقر در جهان، مشکلات معیشتی شدید، آلودگی ها و اختلالات ناشی از کارکردهای اقتصادی، انحرافات رفتارهای اجتماعی و سیاسی به عنوان عواملی نام برد که بازنگری در عنوان "توسعه پایدار" را نیز ضروری کرده و خاطرنشان کرد: عوارض و نارسایی های آنچه که در چارچوب "توسعه پایدار" در جهان مورد توجه قرار گرفت آزادی ها و کرامات انسانی را تحت تاثیر قرار داده بطوری که در حوزه ادبیات برخی روشنفکران که دغدغه های ما نیز است خوشبختانه علائمی دیده شده که این بار به سمت توسعه اخلاق محور بروند، اگر چه "توسعه اخلاق محور" هنوز در حوزه ادبیات کلامی است و هنوز جایگاه خود را وسیع تر پیدا نکرده است.

محمد خوش چهره افزود: واژه توسعه بخاطر نگاههای حاکم بر مکتب نوکلاسیک و نولیبرالیسم حاکم بر جهان، خودش چالش برانگیز است. در چنین مکتبی که اصالت مادی انسان را در فرآیندهای تحول و رشد قرار می دهد و بعد مادی و جسمی انسان اساس کار است، مشاهده می کنیم که برخی صاحب نظران غربی در پی بحرانهای جهانی دو سال اخیر بحث تجدید نظر در این مورد که حاکمیت سرمایه را به جای حاکمیت خدا قرار داده اند را مطرح کرده و در حقیقت فضا را برای اندیشه های متعالی دینی و در رأس آن اسلام باز کرده تا اگر بتواند این خلأ را به خوبی درک کند و بر اساس ظرفیت هایی که دارد پاسخگو باشد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه در مفهوم "توسعه" در کنار رفاه مادی انسان به بعد معنوی و تعالی انسان پرداخته نشده است خاطرنشان کرد: "توسعه" مانند کبوتری است که فقط یک بال دارد و آن بال مادی است و چون بال معنوی اش را حذف کرده اند لذا اصلا امکان پرش را از آن گرفته اند. لذا باید در تئوری ها و نظریه های غربی یک بازبینی ایجاد شود.

خوش چهره در جمع بندی نهایی به مهر گفت: از توسعه باید به عنوان یک واژه کاملا پیچیده و بد تعریف شده و بد انتخاب شده نام ببریم. پیشرفت واژه بهتری است. در "پیشرفت" بعد مادی و معنوی انسان یعنی رفاه مادی و تعالی روحی و معنوی همزمان در نظر گرفته می شود. باید "پیشرفت" را با موازینی که متأثر از ارزشهای اسلامی و سنت الهی است تبئین کنیم که البته در اول راه هستیم."