به گزارش خبرنگار مهر، استمرار آلودگی هوا به شکل بی سابقه ای در طول بیش از سه هفته، پایداری جو و نبود بارش و وزش باد در سطح تهران و همچنین بی توجهی به تذکرات پیشگیرانه بهانه ای برای برگزاری میزگردی با حضور متخصصان، مسئولان و کارشناسان هواشناسی و آلودگی هوا و محیط زیست در خبرگزاری مهر شد.
در این نشست دکتر یوسف رشیدی مدیرکل شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران، دکتر علی اشرفی پور مدیرکل اداره محیط زیست استان تهران، دکتر جواد جمال بداغی رئیس دفتر آلودگی هوای سازمان محیط زیست، دکتر عباس رنجبران رئیس ستاد خشکسالی سازمان هواشناسی کشور و مهندس امیر وحدتی مدیر مرکز پایش آلودگی هوای استان تهران شرکت کردند.
بخش اول این میزگرد را در ادامه بخوانید.
* خبرگزاری مهر ــ گروه اجتماعی: سوال نخست ما مهمترین پرسش این روزها یعنی دلایل بروز و تداوم آلودگی چند روز اخیر است ضمن اینکه می خواهیم بدانیم کدام نهاد و دستگاه طی این سالها به وظایفش عمل نکرده و چرا در مواجه با چنین شرایطی همیشه راه حلهای مقطعی مانند تعطیل کردن شهر اجرا می شود؟
- جواد جمال بداغی رئیس دفتر آلودگی هوای سازمان حفاظت محیط زیست کشور: باید برای بررسی علل بروز آلودگی هوا سراغ پرسشهایی مانند اینکه چرا سیستم پایش آلودگی هوا در کشور نداریم رفت، این اولین پرسشی است که باید از خودمان بپرسیم. فعلا دنبال پرتقال فروش نیستیم. باید اعتراف کرد کشور در زمینه مدیریت کیفیت هوا خوب توسعه پیدا نکرده و توانمندی مناسبی در این حوزه نداریم. ضمن اینکه من هم با انتقاد شما که چرا اقدام اساسی صورت نمی گیرد موافقم.
آلودگی هوا در تهران مثل بروز یک بیماری برای شخص است. مثل دیابت، فشار خون، تنگی نفس و یا بیماریهایی از این دست. دوبار می توان همین طوری به بیمار قرص زیر زبانی داد اما چقدر دوام می آورد تا سکته نکند؟ بیمار یکی دوبار آنفاکتوس می کند... پس راه حل اساسی چیست، آیا نباید رژیم غذایی اش را عوض کند و برنامه فعالیت روزمره را تغییر دهد؟ نباید سیگار را ترک کند؟ ما چطور برای علاج بیماری انسان این همه اقدامات انجام می دهیم ولی برای علاج بیماری این شهر با این پیچیدگی و خطرات بی شمار کاری نمی کنیم و راه حل اساسی جلوی روی خود نمی گذاریم؟
* برنامه جامع کاهش آلودگی هوای تهران و کلانشهرها دنبال چنین راهکاری بود ولی عملا شکست خورد.
- نباید بگویم عملا شکست خورد، واژه شکست بار معنایی منفی دارد. ما باید ببینم آیا عملا این برنامه اجرا شده که شکست بخورد، آیا اجرا شده و جواب نداده یا اساسا اجرایی نشده است.
* ما معتقیدم اجرا نشده است به جز در بخشهایی کوچک.
- اجرایی نشده، درست است. ما باید عوامل کلان آلودگی را بشناسیم و این عوامل را وقتی شناختیم، برایش اسم بگذاریم، حالا می خواهد برنامه جامع باشد یا هر نام دیگری. نکته اول اینجاست ما دنبال اقدامات و راه حلهای زودگذر و آنی و فوری نباشیم چون چنین اقداماتی نتیجه ای پایدار در بر ندارند.
*هدف ما از این نشست این است که ما به عنوان پرسشگر و شما به عنوان ناظران و مجریان برنامه مدیریت آلودگی هوای تهران، دنبال راهکاری پایدار و علمی باشیم. پرسش ما این است چرا وضعیت تهران روز به روز بدتر می شود و هر سال شکل جدیدی به خود می گیرد، امسال ناپایداری جو عامل بوجود آمدن این وضعیت است سال گذشته علل دیگری داشت و سال آینده قطعا علت دیگری دارد.
- دلیل وضعیت امسال این است که ما بارندگی نداریم و این عاملی طبیعی است. امروز تنها 70 درصد پارسال بارندگی داشته ایم و با کاهش محسوس نزولات جوی مواجه بوده ایم.
* سازمان هواشناسی پیش بینی این بی بارشی و پایداری شدید جو را کرده و به دستگاههای مربوطه هشدار داده بود. چرا در فصلی که امکان وارونگی دما هست دستگاههای ناظر و اجرایی اقداماتی پیشگیرانه انجام نداده اند؟
- مسئله همینجاست. دو عامل در ایجاد شرایط بحرانی آلودگی هوا موثر است. نخست شرایط طبیعی و یا جوی و دیگری شرایط انسانی و منابع آلاینده. ما جلوی جو را نمی توانیم بگیریم. خبرنگاری از من پرسید پیش بینی می کنید سال آینده با وضعیت وارونگی دما مواجه شویم؟ من پاسخ دادم بله، چنین پیش بینی محتمل هست ولی روزش برای من قابل پیش بینی نیست. چون هر سال دارد تکرار شود ولی ممکن است یکسال در ماه آبان اتفاق افتاده باشد، یکسال در آذر و یکسال هم در یکماه و سال دیگر، ما نمی توانیم تغییری در آن ایجاد کنیم.
* این یک عامل ثابت یا یک عامل طبیعی است اما به طور قطع عوامل دیگری نیز در تشدید آلودگی هوا موثر هستند؟
- در کنار عامل طبیعی برای تشدید آلودگی هوا عوامل تولید آلودگی هم داریم، این آلاینده ها باید تدبیر شوند و تا زمانی که برای آنها فکری نشود همین است که هست.
- عباس رنجبران رئیس ستاد خشکسالی سازمان هواشناسی کشور: من با آقای دکتر جمالی موافقم. سیستم آلودگی هوا سه جز اصلی دارد که شامل منابع انتشار، جو یا شرایط هواشناختی و دریافت کننده یا اکوسیستم و محیط زیست است. باید در مرحله بعد، ابعاد، وسعت و حجم دربرگیری آلاینده ها در اکوسیستم را مورد توجه قرار داد و تاثیر آن بر محیط زیست را سنجید. شرایط هواشناختی در حقیقت خارج از کنترل بشر است اما می توان آن را پیش بینی کرد. شرایط مهار و شرایط اقلیمی در هر منطقه ای قابل شناختن است و در این زمینه مقالات زیادی منتشر شده است. برای نمونه در ماه نوامبر بیشترین پایداری و موقعیتهایی که سرعت باد کمتر از یک متر بر ساعت هست رخ می دهد.
* چاره کار چیست؟
- جمال بداغی: باید ریشه ها را شناخت. یکی از این ریشه ها کیفیت پایین سوخت است. چرا باید سوخت مصرفی در شهر تهران کیفیت پایین داشته باشد؟ دوم رفت و آمد خودروهای فرسوده در سطح شهر تهران است که سه و نیم مییلون خوردو برآورده شده است. بیش از نیمی از این خودروها فاقد استاندارد لازم هستند در واقع متسحق از رده خارج شدن نیستند ولی فاقد استانداردهای لازمند. سوم ارتقا استاندارد خوردوهای تولید جدید است به طوری که تولید خودروهای جدید باید به سطح استاندراد یور چهار برسد ولی در استاندر یورو 2 مانده است.
مسئله بعدی این است که شهر تهران حدودا با سه هزار و ششصد خودرو(عدد صحیح در اختیار ندارم) که حدودا 50 درصد این خودروها در سطح شهر روزانه تردد می کنند مواجه است. که این رقم می شود یک میلیون و هشتصد هزار خودرو در حالی که ظرفیت شهر تهران حدود ششصد هزار خودرو است و این یعنی 6 برابر ظرفیت تردد شهر خودرو در تهران جابجا می شود. باید میزان ترددها را کاهش دهیم. به عنوان یک شهروند نظرم این است که با محدود کردن مردم میزان ترددها کم نمی شود بلکه میزان فشار و ناراحتی مردم افزایش پیدا می کند ما باید فکر آرامش و آسایش مردم هم باشیم.
* چطور می توان از این میزان تردد کاست بدون اینکه به مردم فشار وارد کرد؟
- موقعی می توانیم میزان ترددها را کاهش دهیم که ناوگان عمومی موثر، قابل، در دسترس همه - نه ناوگان فقط عمومی – باشد. مترو چند درصد محله ها را پوشش می دهد؟ شاید کمتر از 15 درصد محله های ما را پوشش می دهد(عدد دقیق در اختیار ندارم) سیستم اتوبوسرانی چقدر پوشش می دهد؟ این وضعیت نشان می دهد که امکانات به تناسب جمعیت در اختیار مردم نیست. مگر می توان از مردم خواست از وسیله شخصی استفاده نکنند؟ تعداد پارکینگهایی که در مجاروت سیستمهای حمل و نقل عمومی است چند تا است؟ بشمارید ببینید تعدادشان چقدر است. فرضا اگر 50 ایستگاه مترو در تهران داریم در کنار چند تا از آنها پارکینگ برای خودروهای مردم وجود دارد؟
* در اینجا این ابهام مطرح است که بالاخره در مورد خودروهای فرسوده ای که باید از تردد آنها جلوگیری شود چه باید کرد؟ آیا باید جایگزین شوند و یا اتفاق دیگری برای آنها بیفتد؟
- باید جایگزین شوند. من معتقدم هر جمله ای می گوییم باید در کنارش راه حل هم ارائه دهیم. برای نمونه اگر می گویم سیستم حمل و نقل عمومی موثر در دسترس همگان یعنی اینکه باید خطوط مترو توسعه پیدا کند. در مورد خودروهای فرسوده باید هر چه سریعتر با سرمایه گذاری داخلی و خارجی خودروهای موجود با خودروهای جدید جایگرین شوند.
صنایع از منابع دیگر آلاینده در شهر تهران است که دیده نمی شود. پالایشگاهها، نیروگاهها. نیروگاههای ما دارند سوخت مازوت استفاده می کنند.
- جمال بداغی: نباید اینطور باشد، این صنایع حتما باید از گاز استفاده کنند. البته باید صنایعی که در اطراف استان تهران هستند را به این منابع آلاینده اضافه کرد.
* آیا در این زمینه خلا قانونی داریم یا در اجرای دچار مشکل هستیم؟
- جمال بداغی: دستگاههای اجرایی باید خودشان اقدام کنند. وزارت نفت باید پاسخگو باشد که دلیل اینکه سوخت غیر استاندارد تولید می کند چیست؟ وزارت صنایع همین طور در مورد محصولات آلاینده خودروهایش باید پاسخگو باشد. وزارت کشور باید پاسخگو باشد چرا سیستم حمل و نقل عمومی اش مفید و در دسترس همگان نیست. در نهایت باید محیط زیست پاسخگو باشد که چرا نظارت را خوب انجام نمی دهد. من اینجا به عنوان نماینده دفتر هوای سازمان محیط زیست اعلام می کنم که امکانات کافی در اختیار ما نیست.
- رشیدی: ابتدا یک مبحث کاملا غیر فنی را مطرح می کنم و آن اینکه جایگاه آلودگی هوا در قوانین ما چه بوده است. اگر برگردیم قانونی را می بینم که مصوب سال 1354 است. بعد قانون جلوگیری از آلودگی هوا در مجلس مطرح شد که مربوط به سال 74 است و به تبع آن در دو برنامه توسعه کشور یعنی برنامه سوم و چهارم توسعه این موضوع به جدیت مطرح شد. بند ب تبصره هشتاد و دو قانون برنامه دوم توسعه دولت را مکلف می کند هوای شهرهای بزرگ را به حد استاندارد برساند و پیرو آن کمیته کاهش آلودگی هوا تشکیل می شود که اسمش را گذاشتند طرح جامع در حالی که عملا طرح جامع نیست چون چند محور را بیشتر شامل نمی شود.
از سوی دیگر باید به این نکته نیز توجه داشت که درست است که رئیس سازمان محیط زیست یکی از معاونان رئیس جمهور است و به لحاظ اجتماعی وجه خوبی دارند اما عملا آن بهای لازم به آنها داده نمی شود و طبق این قوانین باید در حوزه مدریت کیفیت هوا جلو می رفتیم در حالی که جلو نرفته ایم. من اعتقاد دارم برای مدیریت آلودگی هوا صرف نظر از مشکلاتی مانند سوخت، خودمان نخواسته ایم مشکل اساسی حل شود یعنی اراده ای وجود نداشته است.
* به نظر می رسد ماجرای آلودگی هوای تهران و استمرار این وضعیت ناشی از نبود سامانه مدیریت واحد در بحث آلودگی هواست که قدرت اعمال نفوذ و در عین حال تاثیرگذاری را ندارد.
- رشیدی: به عقیده من مدیریت واحدی بر آلودگی هوای حاکم است ولی باید قدرت داشته باشد.
* چطور باید قدرت داشته باشد، این قدرت چگونه به این سامانه تزریق می شود آیا با مصوبات مجلس و یا مصوبات دولت چنین کارکردی پیدا می کند؟
- رشیدی: ببنید یکسری مصوبات هست که باید به آنها استناد کرد. یک تصویب نامه دولت است که متعلق به سال گذشته است و در آن تاکید شده که سوخت با این استاندارد تولید شود و خودروهای فرسوده را به لحاظ سن مشخص کرده ولی هیچ کدام از اینها اجرا نمی شود. قدرت یعنی اینکه سازمان محیط زیست بتواند این وظیفه قانونی خود را از دستگاهها بخواهد.
* ولی سازمان محیط زیست به نظر می رسد در این حوزه ضعیف عمل می کند و عملا نتوانسته دستگاههایی مثل وزارت نفت را متقاعد کند که هر چه زودتر سوخت را با کیفیت استاندارد تولید کند.
- بداغ جمالی: در نظام مدیریت کشور باید این تجدید نظر انجام شود به شکلی که اگر محیط زیست سالم می خواهیم باید سازمان توانمندی داشته باشیم. وزارت نفت وقتی سوخت استاندارد نمی دهد ما با کدام ابزار قانونی باید این وزارتخانه را قانع کنیم؟ آنها حتی سوخت نیروگاهها را با منت دارند تامین می کنند.
- رشیدی: با منت که نه ولی در فصل سرما این وضعیت بوجود می آید. ما از نظر منابع گازی یکی از غنی ترین کشورهای منطقه و حتی دنیا هستیم منتها شبکه توزیع و بهره برداری ما فشل است. فصل سرما که می شود به دلیل بالا رفتن مصرف خانگی شبکه توزیع از کار می افتد و سوخت رسانی به پالایشگاهها و نیروگاههای بزرگ متوقف می شود در فصل سرما که اوج پایداری هوا و سکون و اینورژن است می گویند در این فصل سوخت مازوت مصرف کنید.
- عباس رنجبران رئیس ستاد خشکسالی سازمان هواشناسی کشور: ما یکسری پدیده ها و مشکلات داریم که در قرن حاضر در همه دنیا در حال تکرار است. یکی از این بحثها که می توان اسمش را بگذاریم آلودگی خاموش همین وضعیت آلودگی هواست که گریبان بسیاری از کشورهای در حال توسعه را گرفته است. این مسئله در کشورهای پیشرفته حل شده و در اوایل قرن بیستم به بعد دیگر این شکل از آلودگی در کشورهای توسعه یافته بوجود نیامده است. من خیلی با این بحث که چون ما کشور توسعه یافته ای نیستم پس این آلودگی ها طبیعی است موافق نیستم. ما نیاز داریم در این بحث سرمایه گذاری کنیم و جدی بحث کنیم. چون بخشی از سرمایه های ملی را بر باد می دهد. بخش عمده ای از آلودگی هوا مانند ذرات معلق با مدیریت درست قابل حل است. با شناخت چشمه های تولید آلایندگی باید موضوع را جدی گرفت. برای نمونه باید به چشمه هایی که در تولید آلاینده در سطح شهر وجود دارند جدی برخورد کرد و دستگاهها باید خود را ملزم بدانند.
در واقع عوامل متعددی در شکل گیری وضعیت آلودگی ها موثر است که می توان به بیابانزایی، پایداری جو، خشکسالی و مسائلی از این دست اشاره کرد. ولی در بحث آلودگی مانند تهران شرایط جوی غیر قابل کنترل است. ما با توجه به شرایط سازمانی وظیفه پایش، پیش آگاهی و هشدار را داریم که این کار را انجام داده ایم. راهکار عمده ای که می توان برای این موضع ارائه دهیم همان کنترل منابع انتشار آلاینده است.
ادامه دارد...
نظر شما