بیژن الهی تعریف مستقلی از ترجمه شعر ارائه کرد

سید احمد نادمی شاعر و پژوهشگر که به مناسبت هفتمین روز درگذشت بیژن الهی باخبرنگار مهر گفتگو می کرد، گفت: می‌توان با اطمینان ادعا کرد وقتی ترجمه ای از الهی را می‌خوانید، ترجمه های دیگر در ذهن شما به چالش کشیده می شود.

وی خصوصیت دیگر ترجمه های زنده یاد الهی را منحصر به فرد بودن آنها دانست و گفت: کاری که در ترجمه های الهی صورت می‌گرفت به ندرت در میان آثار دیگر مترجمین دیده می شود. عملا اگر اشعار و نقاشی های الهی را در نظر نگیریم، او را می توان به واسطه ترجمه هایش از قله های مرتفع ادبیات معاصر دید.

نادمی درباره علت انتشار کم آثار الهی و شبهه کم کاری او گفت: بیژن الهی به هیچ وجه کم کار نبود. نکته مهمی که درباره او وجود دارد رویگردانی او از انتشار آثارش است. به گواهی فعالیت ها و میراثی که از الهی به جا مانده، باید گفت که این شاعر و مترجم حجم قابل توجهی اثر منتشر نشده دارد که با منتشر نکردن آنها در فضای ادبی موجود یک موضع جدی اتخاذ کرد.

این محقق افزود: تا امروز از زنده یاد الهی چندین جلد کتاب منتشر شد ولی او از نیمه دهه 50 خود را منزوی کرد. این گوشه‌گیری و انزوا را می شد در عدم حضور نیافتن او در فضاها و انجمن های ادبی مشاهد کرد. این موضوع بسیار مهم و عبرت آموز است و به نظرم علت آن باید مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.

وی درباره تاثیر بیژن الهی بر ادبیات معاصر گفت: به تعبیر من الهی یکی از چهره های مهم ادبیات معاصر است. با وجود کم بودن آثار منتشر شده از او نمی توان نقش همین آثار را نادیده گرفت. آوانگاردیسمی که این شاعر دارد مبتنی بر دانش ادبی اوست. متاسفانه بعضی اوقات شاهد نوگرایی های افراطی در اهالی فرهنگ هستیم که بازتاب دهنده نادانسته های اهل قلم است. اما پیشروی و آوانگاردیسمی که در شعر الهی دیده می شود ناشی از فضل ادبی اوست.

نادمی گفت: الهی عاشقانه در مورد ادبیات فارسی کار کرد و با تکیه بر تحقیقاتش به تولید اثر پرداخت. با توجه به وسواسی که الهی در جمله پردازی ها داشت احتیاج نیست مخاطب از گذشته ادبی او اطلاعی داشته باشد. همین امر نشان دهنده میزان عمق این فرد در ادبیات فارسی است که با مهارت آموخته های خود را در تولیداتش تزریق می کرد.

این مترجم گفت: با مطالعه آثار الهی می توان نوعی جبهه گیری و تقابل با فضای ادبی جامعه را دید. در فضای سیاست زده شعرهای دهه 50 اشعار الهی کاملا متمایز و ویژه است. به نظرم علقه های سیاسی شاعران آن دوره مانع از این شد که مانند الهی به زبان فارسی خدمت کنند.

وی ادامه داد: نکته مهم دیگر گزیده کاری الهی در ترجمه هایش بود. به عنوان مثال او در یک مقطع زمانی با توجه به مناسبت های اجتماعی، به جای این که یک متن حاوی عقاید سوسیالیستی را ترجمه کند به سراغ اشعار منصور حلاج رفت. یا حتی زمانی که اثری از لورکا را ترجمه کرد خواننده بیشتر با بعد شاعرگونه لورکا آشنا می شود تا ابعاد انقلابی شخصیت او.

نادمی با اشاره به گوشه گیری الهی از فضای ادبی جامعه گفت: بیژن الهی از نیمه های دهه 50 فاصله گیری از اجتماع را آغاز کرد. من این حرکت زنده یاد الهی را نوعی سلوک تلقی می‌کنم که بسیار کمیاب است و گاهی در برخی از شعرا دیده می‌شود. بعضی از شاعران از نوع زندگی ما فاصله می‌گیرند و زندگی کولی وار و مسافرگونه ای را پیش می‌گیرند و وقتی خبر درگذشتشان را می‌شنویم، تکان می‌خوریم و می‌گوییم: عجب! او این همه مدت کجا بوده است؟