"آرد خرما" مسجدی قدیمی در اردکان

به گزارش خبرنگار مهر در یزد، مسجد آرد خرما از جمله مکانهایی است که تمام مردم اردکان با نام آن کم و بیش آشنایی دارند اما وجه تسمیه و علت نامگذاری این مسجد را کسی به خوبی نمی داند.

نقل قولهای شفاهی بسیاری در این زمینه وجود دارد اما هنوز مشخص نیست کدامیک از این نقل قولها صحت تاریخی دارد.

نقل می کنند که یک تاجر اهل شاهرود به علت مرگ شترش مدتی در اردکان ساکن می شود و مردم به او پیشنهاد می کنند تا در محل کنونی مسجدی بنا کند.

وی می گوید پولی ندارم اما حاضرم به جای پول، آرد و خرما هزینه کنم و به جای دستمزد به کارگران بدهم. بعدها پس از ساخت، مسجد به نام مسجد آرد و خرما معروف می شود.

اما نقلی دیگر نیز شنیده شده و آن اینکه می گویند در پشت مسجد، آسیایی در گذشته وجود داشته که اکنون اثری از آن نیست. مردم اردکان در مقطعی از زمان که وضعیت خوبی نداشتند هسته خرما را به این آسیاب می آوردند و تبدیل به آرد می کردند به این دلیل مسجد را مسجد آرد خرما می نامیدند.

تنها زیلوی قاجاری مسجد آرد خرما چند سال پیش به سرقت رفته است

یک کارشناس میراث فرهنگی در زمینه قدمت این بنا اظهار داشت: سبک معماری بنا شبیه به سبک بناهای دوره صفویه است اما تنها این یک احتمال است که قدمت آن صفوی باشد زیرا آثار باقیمانده از جمله وقفنامه های مسجد مربوط به دوره قاجاریه است و تنها زیلوی قاجاری آن نیز چند سال پیش به دست یغماگران میراث ربوده شده است.

نادر پیری اردکانی افزود: مسجد دارای دو وقف نامه است که یکی مربوط به قرائت قرآن است و دیگری روغن چراغ و هر دو در قرن سیزده هجری قمری قلمی شده، یکی به سال 1267 هـجری قمری و دیگری 1278 هـجری قمری.

وی در مورد سبک بنا نیز عنوان کرد: مسجد آرد خرما مثل سایر مساجد کوچک محلی دیگر فاقد گچبری و تزئینات خاص معماری است.

پیری اردکانی ادامه داد: سقف بنا به روش طاق و تعویزه پوشیده شده و کل مجموعه به این روش بنا شده که یک چهارم آن را هم برای یک نشیمن گاه، بخش سردر و ورودی قرار داده اند.

وی ادامه داد: بخش ورودی در عرض دو و نیم متر و عرض یک متر و 60 سانتیمتر و با یک قاب بندی ساده، نشیمن گاه و در ورودی فضای بنا تفکیک شده است.

پیری اردکانی گفت: مسجد غربی، شرقی است و در عرض سه متر و طول 5.5 متر بنا شده است و به همین دلیل در سمت شمالی یا سمت راست بنا سه طاقچه برای قراردادن قرآنها تعبیه شده که طاقچه ها به سبک محرابی و در عرض یک متر و شصت سانتی متر جاسازی شده است.

فضای مسجد آرد و خرما گسترش می یابد

وی ادامه داد: در سمت جنوبی بنا، محرابی ساده به همراه یک بادگیر محقر با هم همراه شده است که عرض محراب یک متر و 60 سانتیمتر و در ارتفاع دو متر و 10 سانتیمتر و به عمق 85 سانتیمتر است.

در سال جاری خانه مجاور مسجد که 100 متر مربع بوده در حال اضافه شدن به بنای محقر مسجد است که این خانه توسط فاطمه و حسین قانعی به مسجد اهدا شده و هم اکنون با همکاری میراث فرهنگی و اداره اوقاف در حال همسان سازی با مسجد آرد خرما است.

بخش جدید مسجد بر اساس طاق و تعویزه و استاد بنایی قنبر شاکر و به سرپرستی مصطفی شاکر در حال احیا و اضافه شدن به مجموعه است.

مسجد آرد خرما در طول حیات خود محل قرائت قرآن به ویژه در ماه مبارک رمضان و برگزاری مراسم روضه خوانی در ماههای محرم و صفر است.

این بنای تاریخی در خیابان امام خمینی (ره) اردکان، کوچه دروازه میرمحمدصالح قرار گرفته دارد.