حمید گروگان که به تازگی کتاب "تشنه لبان" را درباره شهادت سیدالشهدا(ع) و یارانش منتشر کرده است بحث خود با خبرنگار مهر را با توضیحاتی درباره این کتاب آغاز کرده و گفت: از آنجا که این کتاب را کانون پرورش فکر کودکان و نوجوانان منتشر کرده شاید این تصور ایجاد شود که مخاطب کتاب هم کودکان و نوجوانان هستند ولی همانطور که در مقدمه آن هم توضیح داده‌ام برای بزرگسالان نوشته شده است.
وی ادامه داد: از اساس مقاتل به دلیل اینکه متن‌های کهن هستند نثری دارند که برای کودک و نوجوان به راحتی قابل دریافت نیست و اگر قرار است مقاتل را برای این گروه سنی قابل فهم و استفاده کنیم لازم است نویسندگانی که با واژگان پایه و جذابیت مورد نظر آنها آشنایی دارند وارد این عرصه شوند.
گردآورنده و بازنویس "شکوه شهادت" با اشاره به اینکه مقاتل منابع تاریخی و تصویری هستند که روایت آنها برای همه گروه‌های سنی جذابیت دارد، بیان کرد: اینکه بخواهیم این روایت مستند تاریخی را با زبان کودکان بیان کنیم به شیوه‌ای که بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند، هنرمندی می‌خواهد و کسانی می توانند در این زمینه موفق باشند که کودک و ادبیات ویژه او را به خوبی بشناسند.
گروگان درباره ضرورت ویرایش و بازنویسی مقاتل برای مخاطب امروزی توضیح داد: مقاتل زبان روایی عصر خود را دارند و مخاطب امروزی با زبان آنها ارتباط برقرار نمی‌کند و این نوشته‌ها برای متخصصان ادبی و تاریخی و مذهبی قابل بهره‌برداری است. نسل امروز که فرم‌های جدیدی از گویش و خوانش را تجربه می‌کند اگر قرار است جلب چنین متن‌هایی شود لازم است با دست‌نوشته‌هایی روبه رو شود که زبان آن را بفهمد.
وی افزود: در کتاب "تشنه لبان" هدفم این بود که چند مقتل معتبر را با یکدیگر بیامیزم و با حفظ حال و هوای آنها زبانی را برگزینم که آهنگین باشد یعنی به شعر و روضه تنه بزند و در عین حال مخاطب امروزی با آن ارتباط برقرار کند. همچنین آوردن شعرهایی با بیت‌هایی متناسب با مطلب از شاعران مختلف ، گرافیک، تصویرگری و جنس کاغذ کتاب به این دلیل بوده تا هر چه بیشتر قابل خواندن شود.
مولف "وفای به عهد" درباره اینکه چطور از بین مقاتل مختلف انتخابی از چند نمونه از آنها رسیده است، توضیح داد: من به استناد به تاریخ عاشورا سراغ مقاتلی رفتم که از لحاظ مطابقت با تاریخ معتبرتر بودند و همچنین نویسندگان آنها از جمله کسانی هستند که مورد اطمینان علمای دین بوده‌اند که به طور نمونه می‌توان از شیخ مفید، سید بن طاووس , شیخ عباس قمی نام برد.
گروگان اضافه کرد: البته برای نوشتن کتاب به مقاتل مختلف رجوع کردم ولی از آنهایی که به حواشی بیشتر پرداخته و اغراق در روایت داشتند صرفنظر کردم و سعی کردم مقتلی بنویسم که از لحاظ معرفی شخصیت‌های تاریخی بر اساس خبرهای مستند و معتبر باشد. سعی کردم اتفاقات و رجزهایی را انتخاب و روایت کنم که تخیلی نباشد و عقلانیت بر آنها حاکم باشد.
این پژوهشگر با اشاره به تاکیداتی که شهید مرتضی مطهری درباره عظمت واقعیت عاشورا داشته است، عنوان کرد: اصلا لازم نیست برای اینکه جاذبه روایت عاشورا را بیشتر کنیم وارد انحرافات شویم چراکه عاشورا آنقدر مساله قطعی و اساسی‌ای است که نیازی به این تحریفات و خرافات ندارد. در مقاتل نمونه‌های زیادی هست که غالبا هم از روی هم نوشته شده‌اند که در آنها مواردی دیده می شود که با استنادات تاریخی همخوانی ندارد که می‌توان هر جا اینگونه شبهه‌ها وجود دارد از آنها صرفنظر کرد.
وی درباره اینکه برخی منتقدان حتی معتبرترین مقاتل را هم از لحاظ سندیت تاریخی زیر سوال می‌برند، تشریح کرد: درباره متن‌هایی که بخشی از تاریخ را روایت می‌کنند باید کسانی که متخصص امر هستند تحقیق کرده و سره را از ناسره جدا کنند همانطور که درباره شناخت احادیث عالمان به علم رجال از روی اسامی راویان احادیث و مسائل دیگر درباره آن تحقیق می‌کنند.
گروگان ادامه داد: درباره مقاتل هم شیوه همین است که با کنار هم گذاشتن مطالب دیگر و فرمایشات ائمه معصومین(ع) می‌توان به یک قطعیتی رسید. به هر حال عاشورا واقعه‌ای است که نزدیک به 1400 سال از آن گذشته و نباید انتظار داشت آنچه ما روایت می کنیم عینا همانی باشد که رخ داده است و آنچه مهم است اینکه باید اصل ماجرا و پیام آن را حفظ کنیم. مقاتلی که از لحاظ زمانی به عاشورا نزدیکترند جزئیات بیشتری دارند و هر چه جلوتر می‌آییم روایت‌ها بیشتر دستخوش تغییر می‌شوند. می‌توان با قیاس مقاتل قدیمی و جدیدتر هم به نتایجی رسید و از پس این کنکاش‌ها بفهمیم که چه مطالبی را می‌توان پذیرفت و کدام‌یک را باید رد کرد.
تدوینگر "آشنایی با 10 تفسیر قرآن کریم" با اشاره به اینکه تفاوت دیگری که بین مقاتل وجود دارد نثر آنهاست، گفت: ما مقاتلی داریم که نثر سختی دارند و خوانش و فهم استعاره‌ها و واژگان آن برای اکثر مخاطبان سخت است ولی برخی دیگر ساده‌تر و گویاتر است. به هر تقدیر آنچه مسلم است نثر امروزی ما با کتابی که چندین سال از نگارش آن گذشته است فرق می‌کند و لازم است پلی بین آن نثر و نثر امروزی ایجاد شود.
این ویراستار شرط امروزی کردن متن‌های کهن را اینگونه توصیف کرد: در این مسیر نباید چنان کنیم که متن از نکات برجسته تاریخی و ادبی تهی شود نه اینکه انتظار داشته باشیم همان نثر را مردم امروزی بفهمند. رسیدن به یک متن بینابینی مساله مهمی است که به قدرت نویسنده بازمی گردد.
گروگان در پایان تاکید کرد: بار دیگر تاکید می‌کنم که بازنویسی و ویرایش مقاتل نباید به گونه‌ای باشد که متن جدید را خالی از نکات و اصطلاحات و اسامی افراد و اماکن کند و همچنین نباید آنچنان خشک و بدون ویراستاری باشد که بازهم خواننده از درک آن باز بماند که این کاری سهل و ممتنع است.
نظر شما