به گزارش خبرنگار مهر دکتر نعمت‌الله فاضلی دیگر سخنران میزگرد جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی بود که در روز دوم همایش پژوهش اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایران در روز دوشنبه ششم دی ماه در تالار ابن خلدون دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.
وی در آغاز سخنان خود با اشاره به اینکه درباره چیستی مطالعات فرهنگی اجماعی وجود ندارد گفت: مطالعات فرهنگی نوعی آگاهی و شناخت درباره وضعیت فرهنی معاصر است که به شیوه انتقادی مناسبات میان فرهنگ و قدرت را تجزیه و تحلیل می‌کند.
این استاد انسان شناسی و مطالعات فرهنگی در ادامه با اشاره به سه حوزه گفتمان مطالعات فرهنگی، دانش مطالعات فرهنگی و رشته مطالعات فرهنگی تصریح کرد: گفتمان مطالعات فرهنگی جریان فکری و فرهنگی بزرگی است که به اشکال مختلفی به نقد فرهنگ معاصر ایران می‌پردازد و می‌توان گفت که از آغاز ورود مدرنیته به ایران به‌وجود آمده است.
وی افزود: دانش مطالعات فرهنگی جنبه‌های عام ، جهانی و کلی شناخت فرهنگ است که به صورت نظریه هایی درباره روابط سنت و مدرنیته و مفاهیمی مانند آن بحث می‌کند و به یک معنا همراه با شکل‌گیری جامعه‌شناسی در ایران آغاز شده است.
فاضلی سپس با اشاره به اینکه رشته مطالعات فرهنگی در آغاز دهه 80 در دانشگاه علامه طباطبایی تاسیس شد، گفت: برای فهم مطالعات فرهنگی در ایران باید هر سه حوزه مورد اشاره را فهم کرد. گفتمان مطالعات فرهنگی از زمانی که در ایران به‌وجود آمد تا به امروز ادامه یافته است چرا که هدف این گفتمان نقادی فرهنگ ایران بوده است و روشنفکران دینی، روشنفکران ناسیونالیسم و روشنفکران عرفگرا از جمله گروههای تاثیرگذار در این گفتمان بوده‌اند.
این پژوهشگر حوزه مطالعات فرهنگی در ادامه به حوزه دانش مطالعات فرهنگی پرداخت و گفت: در این حوزه دو دسته منابع و متون وجود دارند. یکی منابع و متون تجربه‌ای و دوم منابع آکادمیک و کتاب های درسی که بحثهای روش‌شناسی در آنها از اهمیت بسیاری برخوردارند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی سپس به رشته مطالعات فرهنگی پرداخت و گفت: تاسیس این رشته به سیاستهای دانشگاه مربوط است که در ابتدا در دانشگاه علامه طباطبایی به‌وجود آمد.
وی با تاکید بر اینکه یکی از مشکلات اصلی در این بحث این است که میان گفتمان، دانش و رشته مطالعات فرهنگی ارتباطی اندام‌وار وجود ندارد تصریح کرد: متاسفانه حوزه مطالعات فرهنگی در ایران نتوانسته جای خود را در دانشگاه باز کند. دلیل این امر یکی جوان بودن آن و دوم ذهنیتهای اشتباهی است که راجع به این رشته وجود دارد البته کمبود متخصصان نیز مشکل دیگر در این زمینه است.
فاضلی در پایان خاطرنشان کرد: هر چند مطالعات فرهنگی بسیار به زندگی روزمره مردم مربوط است اما این تصور وجود دارد که مطالعات فرهنگی یک چیز فانتزی است که به این زندگی ارتباطی ندارد و انگار فقط یک عده خاصی تحت شرایط خاصی درباره موضوعات مطالعات فرهنگی سخن می گویند در حالی که به هیچ وجه این چنین نیست.
در ادامه دکتر محمود شهابی با موضوع اهمیت تجربه زیسته در مطالعات فرهنگی سخن گفت.
وی سخنان خود را با طرح این پرسش که چرا تجربه زیسته در حوزه مطالعات فرهنگی مهم است آغاز کرد و گفت: اولین نکته در این بحث این است که امر زیسته و زندگی روزمره در مباحث مربوط به مطالعات فرهنگی، از ابتدا تاکنون اهمیت بسیاری داشته است. از سوی دیگر بین ورودی ها و خروجی های جامعه پذیری در ایران فاصله وجود دارد به عبارت دیگر تجربه های زیسته مردم و آن چه از بالا به عنوان فرهنگ به مردم ارائه می شود با هم متفاوتند.
وی افزود: اهمیت دیگر تجربه زیسته به موضوع بومی سازی مربوط است. نکته دیگر نیز در این باره توجه به تجربه زیسته به عنوان یک امر معرفت شناختی است همچنین تجربه زیسته در مطالعات فرهنگی فمینیستی نیز دارای اهمیت بسیاری است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به موضوعات پایان نامه های دانشجویان مطالعات فرهنگی این دانشگاه گفت: بررسی موضوعات این پایان نامه ها نشان می دهد که بسیاری از آنها از تجربه زیسته خود دانشجویان برآمده اند. مواردی چون تجربه طلاق، تجربه کارناوالیزه کردن حوزه خصوصی، تجربه الگوهای مصرف آلترناتیو و ... همگی تجربه زیسته این دانشجویان و منبعث از دغدغه های آنان بوده است.
وی با بیان اینکه یکی از نحله ها و جریانات مطالعات فرهنگی در ایران با رویکردهای تفسیرگرا همرا است گفت: مصاحبه‌های عمیق فردی و گروهی و تحلیل روایت از جمله روش های مورد استفاده در انجام تحقیقات مطالعات فرهنگی در ایران محسوب می‌شوند.
اما سئوال این است که این تحقیقات به چه دردی می خورند.
شهابی در پایان خاطرنشان کرد: این تحقیقات چون برآمده از تجربه زیسته محققان خود هستند پس دست کم به کار خود آنها می آیند البته بی شک این تحقیقات برای سیاستگذاران نیز می توانند بسیار مفید باشند.
نظر شما