به گزارش خبرنگار مهر، دومین روز از همایش "پژوهش اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایران" در روز دوشنبه ششم دی ماه 1389 در تالار ابن‌خلدون دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.
نخستین سخنران این همایش دکتر داور شیخاوندی بود که با موضوع "ناگفته‌های پژوهش‌های جامعوی آغازین در ایران" سخنرانی می‌کرد.
وی در سخنان خود گفت: بسیاری از کنش‌های پژوهشی در جریان اجرا به برخی از رویدادها برخورد می‌کنند که ارتباط مستقیمی با برنامه پیش‌بینی شده پژوهش ندارد و این مسایل در گزارش های نهایی منعکس نمی‌شوند. هرچند به نظر می‌رسد یادآوری این موارد برای پژوهشگران آموزنده و مفید خواهد بود.
استاد دانشگاه آزاد اسلامی افزود: پژوهش‌های آغازین جامعوی در ایران که اغلب به سرپرستی فنی پل ویی، کارشناس و پژوهشگر فرانسوی مامور در موسسه تازه تاسیس "مطالعات و تحقیقات اجتماعی" در شهرهای آبادان، اهواز و تهران انجام گرفت، در برگیرنده بسیاری از ناگفته‌ها بود.
شیخاوندی از آن روی که دانشجوی رشته زبان فرانسه در دانشسرای عالی تهران و انستیتوی ایران و فرانسه بود به همراه دو نفر دیگر از هم دوره‌های خود به عنوان مترجم با استادان فرانسوی اعزامی به ایران پیش از سال 1336 و بعد از آن همراه بود.
وی با اشاره به اینکه مترجمی پرفسور کساویه دوپلانل را در حوزه جغرافیای انسانی بر عهده داشت، گفت: در حوزه پلور و کلاردشت منطقه پژوهشی هیئت این پژوهشگر را در بر می‌گرفت. این فرصت مترجمی به همراهی 10 روزه و کار کردن با کسانی نظیر پروفسور برش، پرفسور پگی و پرفسور دوپلانل از چهره‌های برجسته ایران‌شناسی بسیار آموزنده بود و سبب شد که من و باقربیکی به عنوان دانشجوی سال دوم رشته زبان فرانسه به جامعه شناسی بگرویم.
شیخاوندی در ادامه کوشید برخی از ناگفته‌های مربوط به سفر پلور و کلاردشت و نیز تجربه مشارکت خود در پژوهش‌های مربوط به "اوقات فراغت کارکنان شرکت نفت در آبادان" در اردیبهشت ماه سال 1377 ونیز پژوهش مربوط به "وضع مسکن در اهواز" در سال 1341 را بیان کند.
پس از سخنرانی دکتر شیخاوندی میزگردی با موضوع "پیشینه و کارنامه موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی" با حضور روسای قبلی و جدید این موسسه در تالار ابن خلدون برگزار شد.
در آغاز این میزدگرد دکتر سیدضیاء هاشمی رئیس موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران به ارایه تاریخچه‌ای کوتاه از این موسسه پرداخت و گفت: این موسسه در سال 1337 به همت دکتر احسان نراقی و دکتر عبدالحسین صدیقی تشکیل شد و هدف آن بررسی مسایل اجتماعی ایران و نیز تربیت متخصصان علوم اجتماعی در ایران بود. در این موسسه مطالعات عشایری، شهری و روستایی، مطالعات مردم شناسی، مطالعات تطبیقی و مانند آن انجام می‌گرفت. با توسعه این موسسه علوم اجتماعی نیز در ایران گسترش یافت و محققان با تمرکز در این کانون علمی فعالیت‌های خود را سامان دادند.
عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران افزود: 9 سال پس از تاسیس این موسسه، موسسه مطالعات و تحقیقات تعاون نیز در سال 1346 و پس از آن دانشکده علوم اجتماعی و تعاون در سال 1351 تاسیس شدند و در نتیجه افول کمی فعالیت های موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی آغاز شد. البته این افول لزوماً به معنای تنزل جایگاه علوم اجتماعی در ایران نبود بلکه تنها مراکز پژوهشی و آموزشی تنوع یافتند که این امر سبب از بین رفتن حالت انحصاری این موسسه در حوزه علوم اجتماعی در ایران شد.
در ادامه دکتر غلامعباس توسلی با ابراز امیدواری برای فعال شدن مجدد موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، گفت: متاسفانه ما در ایران به سرمایه اجتماعی اهمیت چندانی نمی‌دهیم. آنچه در علم بسیار مهم است تراکم تجربیات است. در حالی که اگر به آنچه در حوزه عمل اتفاق می‌افتد توجه نشود و تراکم تجربیات مورد توجه قرار نگیرد ما با مشکلات بسیاری مواجه خواهیم شد. مسئله مهم دیگر در این بحث تعامل علمی است که می‌تواند سبب ارتقاء و رشد علمی شود.
وی با اشاره به اینکه تولید علم متقضیات خاص خودش را دارد تصریح کرد: موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی پس از تاسیس دوره رشد خوبی را پشت سر گذاشت. هرچند پس از مدتی نیز وضعیت این موسسه رو به افول گذاشت.
عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در پایان سخنان خود از آموزش، پژوهش و مشاوره به عنوان سه حوزه اصلی موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی نام برد و گفت: این موسسه از سال 1337 تا 1357 فعالیت‌های بسیاری داشت هرچند پس از تاسیس دانشکده علوم اجتماعی در سال 1351 فعالیت‌های این موسسه کمرنگ شد.
دکتر تقی آزاد ارمکی دیگر سخنران این میزگرد بود که در ابتدای سخنان خود مشکل اصلی علوم اجتماعی در ایران را فقدان پرسش‌های بنیادین دانست و گفت: دامنه عمل ما در علوم اجتماعی دامنه‌ای محدود است که این امر موجب کوتاهی عمر علوم اجتماعی و نهادهای مربوط به آن در ایران می‌شود. می‌توان گفت در مورد موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی نیز همین مشکل فقدان سئوال بنیادین وجود داشته است.
وی با اشاره به اهداف موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی یعنی آموزش، پژوهش و مشاوره تصریح کرد: این سه مورد مسایلی سازمانی‌اند و نه مسایلی بنیادین و مرکزی یعنی ما افعال و اهداف سازمانی را در اینجا نباید جایگزین مسئله بنیادین کنیم.
عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: این مشکل به این معنا نیست که موسسه تا کنون هیچ کاری نکرده است. اما واقعیت این است که موسسه خود را بخشی از سنت فرانسوی جامعه شناسی می‌داند. و اکثر کسانی هم که در این موسسه حضور داشته‌اند در سنت فرانسوی تحصیل کرده‌اند که نتیجه این مسئله بی‌اعتنایی به مسایل کانونی جامعه ایران بوده است.
احسان نراقی موسس موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی که به دلیل کسالت با تاخیر به جلسه رسید دیگر سخنران میزگرد بررسی پیشینه و کارنامه موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی بود که در سخنان خود کوشید مروری به تاریخچه و دلایل تاسیس این موسسه داشته باشد.
وی گفت: ما از ابتدا علاقه داشتیم که فعالیت‌های موسسه با تحقیقات مربوط به جامعه ارتباط داشته باشد. از همین روی ما همواره به سراغ نهادهایی می‌رفتیم که نیازمند مطالعات اجتماعی بودند. نتیجه این امر نیز انجام طرح‌های مهمی مانند مسایل مربوط به زلزله و مانند آن در حوزه‌های مختلف بود.
نراقی با اشاره به اینکه جنبه دیگر کار موسسه علاوه بر کارهای ملی فعالیت‌های بین‌المللی بود، تصریح کرد: ما بیش از 10 محقق خارجی را در استخدام خود داشتیم. از سوی دیگر ما همواره می‌کوشیدیم محققان خود را برای انجام پژوهش‌های اجتماعی گوناگون به نقاط مختلف ایران بفرستیم.
نظر شما