بی رمقی هنرمندان صنایع دستی اصفهان از کالاهای چینی

به گزارش خبرنگار مهر در اصفهان، غربت صنایع دستی را می توانی از دهانه‌های بازاری بفهمی که خود شاهدی بی ادعا است، شاهدی که کمتر می توان رنگ مهد هنرهای زیبا و صنایع ظریفه را در آن مشاهده کرد.

حالا دیگر از زری دوزی و قلم کاری، ترمه و نقره کاری و تذهیب و تحریر انواع کتاب، قرآن و قطعات نگارگری و نقاشی که جملگی روزی به مرکزیت هنری اصفهان گواهی می دادند، هیچ خبری نیست. حالا تنها می‌توان در کتابهای صنایع دستی یا پیرمردانی که اگر صبحی درگذرند هنرشان را نیز همان صبح با خود می برند نشانه‌ای کمرنگ یافت.

 شاید هم روزی می رسد که همان نشانه‌های خاک گرفته در پس غبار بی حمایتی و کم توجهی تبدیل به کهنه خاطره‌ای می شوند که در گوشه دنج اندیشه‌ها جا خوش می‌کنند، حال صنایع دستی اصفهان حالا دیگر خوب نیست از سیم کشی، زرکشی، زربافی، گلابتون دوزی، پولک دوزی، زنجیره بافی، قالی بافی و نساجی که روزگاری ازصنایع دستی رایج اصفهان بوده شاید یا نمی بینی شاید هم اگرجستجو کنی در ته صندوقچه مادربزرگ بیابی که سالهاست مثل خودش فراموش شده است.

حالا آن هنرها به حدی ازرونق افتاده‌اند که ترجیح می دهی کالای چینی بخری، این را خیلیها می گویند، از کسانی که توی بازارهستند تا توریستهایی که نمی‌دانند آنچه که می‌خرند صنایع دستی چین است نه اصفهان!

به طور کلی طرح و نقش عموم مصنوعات دستی اصفهان اعم از فرش و قلمکار و ظروف قلم زنی و کاشی، دوختنیهای روی پارچه تحت تاثیر طرحهای تزئینی دوران صفویه قرار دارد و طراحان اصفهان به نسبت قدرت درک و مهارت خود از آثار قدیمی اقتباس می کنند و با خلاقیت خود، آنها را زیباتر می‌سازند اما اکنون با اینکه همه هنوز هم اذعان دارند که اصفهان مهد صنایع دستی است اما با بازار صنایع دستی استان اصفهان امروزه در تسخیر تولیدات محصولات چینی  است.

این معضل چینی شدن در اندازه‌ایی رخ نمایی می کند که دربسیاری از زمینه‌ها ابتکار را از پنجه‌های طلایی هنرمندان این منطقه ربوده است.

امروزه ورود این محصولات به بازارهای صنایع دستی کشور به حدی است که ورشکستگی تعداد زیادی از هنرمندان این صنعت را به دنبال داشته و دل هنر دوستان ایرانی را به درد آورده است. با نگاهی گذرا به بازار سنتی مثل بازار اصفهان، کاشان، شیراز، تبریز و ... می‌توان اهمیت حفظ ارزشهای صنایع دستی در ایران را یافت.

حالا این بازارها از کالاهای صنایع دستی غیر بومی اما مشابه پرشده، کالاهایی که به نام صنایع دستی ایران در خارج از کشور به خصوص چین ساخته می‌شود و پس از ورود به ایران نه تنها ضربه مهلکی به صنایع دستی تولید شده در کشورمی‌زند که با اشباع بازارهای فروش مانع ازکسب و کارهنرمندان این خطه می‌شود.

بدتر از همه فروشندگان و کاسب کارانی هستند که ترجیح می‌دهند به هر قیمت شده از این شغل امرار معاش کنند و کالاهای وارداتی را با مارک وطنی به مشتریان و توریستهای داخلی و خارجی بفروشند.

اسفندیار حیدری پور مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اصفهان در این رابطه اذعان داشت: یکی از اساسی ترین مصوبات از دور اول تا سوم سفر ریاست جمهوری طرحی بود که در آن دستگاه های ذی ربط مانند وزارت بازرگانی، ‌سازمان میراث فرهنگی و استانداری اصفهان با هماهنگی یکدیگر تمهیداتی اتخاذ کنند تا در اماکن و محوطه های فرهنگی به تشخیص سازمان میراث فرهنگی اصفهان صرفا صنایع دستی داخلی عرضه شود.

حیدری پور تصریح کرد: در این راستا وزارت بازرگانی با تاکید رئیس جمهور موظف خواهد شد، تعرفه واردات صنایع دستی خارجی را افزایش دهد و وزارت کشور نیز اقدامات لازم را برای مبارزه با قاچاق کالا به عمل آورد.

اما با تمام اینها در سالهای اخیر محصولات چینی در کنار صنایع دستی بومی که تولید هر یک حاصل دسترنج چند ماهه استاد کاران است، قرار گرفته و بازار صنایع دستی اصفهان را به عنوان مهد صنایع دستی تحت الشعاع قرار داده است.

ورود این محصولات به بازارهای صنایع دستی کشور به حدی بوده که ورشکستگی تعداد زیادی از هنرمندان این صنعت را به دنبال داشته و دل هنر دوستان ایرانی را به درد آورده است.

با نگاهی گذرا به بازارهای سنتی ایران مثل بازار اصفهان می‌توان اهمیت حفظ ارزشهای صنایع دستی در ایران را یافت. امروز این بازارها از کالاهای صنایع دستی غیر بومی، اما مشابه پر شده است. کالاهایی که به نام صنایع دستی ایران در خارج از کشور به خصوص چین ساخته می‌شود و پس از ورود به ایران، نه تنها ضربه مهلکی به صنایع دستی تولید شده در کشور می‌زند که با اشباع بازارهای فروش مانع از کسب و کار هنرمندان این خطه می‌شود.

وضعیت صنایع دستی خوب نیست چه از یک سو هزینه‌های بالای تولید و از سوی دیگر رقابت ناعادلانه اجناس صنایع دستی ایران و مشابه خارجی آنها در بازارهای سنتی، مانع از رشد جدی و درست این هنر در اصفهان شده است.

صنایع دستی به عنوان صنعتی مستقل و بومی، شاخصترین هنر کاربردی ریشه های عمیق و استوار در فرهنگ غنی و بارور ایران اسلامی داشته است. هنر صنایع دستی در اصفهان که هزاران سال پیش آغاز شده در دوره های مختلف تاریخی با فراز و فرودهای بسیاری همراه بوده ولی هیچ گاه به کلی از بین نرفته و همواره سهم عمده‌ای در اشتغال و تولید داشته است.

یک فعال و فروشنده بازاری در میدان نقش جهان در این رابطه می گوید: قاچا‌چیان به راحتی صنایع دستی چین را به کشور وارد می‌کنند و با قیمت مناسب در اختیار فروشندگان قرار می‌دهند.

اصغر صالحی مردی که خودش سالهاست در یک مغازه کوچک خاک بازار را به خود دیده و با عشق و علاقه هویت مغازه اش را حفظ نگاهش را به ویترین مغازه‌اش می‌دوزد و می‌گوید: محصولات چینی در بازار پوشاک ایران لقب بی‌کیفیت گرفته‌اند اما به این خاطر که قیمت ارزانی دارند مردم می خرند.

وی ادامه داد: آنچه که مورد استقبال مردم است اجناس وارداتی است چراکه اجناس ایرانی لقب بی‌کیفیت را از رقبای خارجی خود ربوده‌ا‌ند و قیمتهای اجناس وارداتی بسیار ارزانتر از اجناس ایرانی است.

درهمین راستا یکی از استادکاران صنایع دستی در بازار اصفهان بیان می کند: سالهاست که صنایع دستی بی کیفیت اما ارزان قیمت چین در کنار صنایع دستی غنی داخلی قرار گرفته، صنایع دستی که برای تولید هر یک از آنها زحمات چند ماهه کشیده می شود.

وی ادامه می دهد: در سالهای گذشته گردشگران خارجی و داخلی مشتریان پر و پا قرص صنایع دستی اصفهان بودند اما حالا این گردشگران درمقابل صنایع دستی بومی که به دلیل زحمتی که برای تولید آن کشیده می شود، گران قیمت است، صنایع دستی چینی را انتخاب می کنند.

وی ادامه داد: متاسفانه واردات بی رویه صنایع دستی چینی باعث شده بازار اصفهان از اجناس چینی که حتی نمی شود به آن " صنعت دست "  اطلاق کرد اشباع شود.

این استادکار صنایع دستی یاد آور شد: گردشگرانی که برای تهیه سوغاتی خرید می کنند بیشتر اجناس چینی را می خرند که ارزان است.

محمدی یکی از فروشندگان صنایع دستی بازار اصفهان که از فرط کار زیاد و خم شدن روی مس و همدم شدن با چکش رمقی برایش نمانده نیز در این باره می گوید: گاهی یکسال برای یک کار درجه یک زحمت می کشی و قرار نیست این کار ارزان باشد همین امر دافعه ایجاد می کند به نظر من دولت باید از کسانی مثل ما حمایت کند. چون اکثر اجناس چینی که معمولا کپی برداری و بی کیفیت هستند به دلیل ارزان بودن اولین انتخاب گردشگران است و همین عامل باعث می شود که انگیزه خیلی از صنعت کاران دست گرفته شود .

خیلی وقت است که صنایع دستی وارداتی چینی ابتکار عمل را از پنجه های طلایی هنرمندان ربوده و آنها را نسبت به ادامه کار دلسرد کرده است.

محمدی ادامه می دهد: هیچکدام از فرزندانم به خاطر اینکه برایشان صرف نمی کرد رشته من را ادامه ندادند همه کار دیگری را پیش گرفته اند خیلی از همکارانم به همین شکل هستند و این زدگی از صنایعی که هویت ما را تشکیل می دهد جای بسی تاسف دارد.

اما این در حالیست که به گفته خوشنویس زاده یکی ازهنرمندان برجسته اصفهانی مشکل فروش محصولات صنایع دستی تنها به حوزه مسئولان برنمی گردد، بلکه گاهی ناشی از عدم شناخت مردم نسبت به صنایع دستی کشور است: درصورتیکه مردم صنایع دستی کشور خود و قدمت و اصالت آنها را بشناسند و آنگاه آن را خریداری و مصرف کنند، می توان به رفع مشکل فروش صنایع دستی امیدوار بود.

افزایش آگاهی مردم نسبت به صنایع دستی و اهمیت خرید و استفاده از آنها در زندگی روزمره امری است که باید با تعامل رسانه ها به ویژه صدا و سیما، ارگانهای فرهنگی و آموزشی تحقق یابد چراکه صنایع دستی یکی از میراثهای ماندگار جوامع بشریست که از دیرباز در تمام جوامع برای آشنایی با فرهنگ و آداب و سنن بررسی می شود.