محدودیتهای ترافیکی؛ نسخه‌ای که کسی آن را نمی‌پیچد

به گزارش خبرنگار مهر، چند هفته پیش بود که تیرگی، آسمان شهر را رها نمی کرد. انگار قرار نبود ستونهای قرمز نمایشگرهای سنجش آلودگی هوا کوتاه بیایند و کمی ‌از وضعیت هشدار و نیمه هشدار به وضعیت ناسالم و سالم برسند. گمان می کردیم باید به آسمان خاکستری شهر عادت کنیم و آبی آسمانی را به فراموشی بسپاریم. آن روزها که شهر در‌هاله‌ای از دود گرفتار بود زودتر از گذشته نفسهایمان به شماره می‌افتاد و با هر دمی ‌میهمانان ناخوانده‌‌ای را وارد ریه‌هایمان می کردیم.

هرسال زمستان که می‌رسید نفس تنگی شهر هم شروع می‌شد اما امسال از نیمه دوم آبانماه هوا برای تنفس شهروندان تهرانی کم آمد و با وجود تعطیلی‌های پی در پی وضعیت در مرز هشدار باقی ماند. تاریخ را که مرور کنیم اولین زنگ خطر برای آلودگی هوای تهران در سال 1374 به صدا درآمد و برای بار نخست در بیانیه هوای تهران 74، آلودگی هوای پایتخت به عنوان یک بحران ملی مطرح شد. حالا بعد از سالها هنوز این مشکل ادامه دارد. درست وقتی این اتفاق می‌افتاد مسئولان جلسه می‌گذارند. تهران تعطیل می‌شود. بعضی وقتها فقط هم مدارس. گاهی هم خودروها مجبورند یکی درمیان براساس آخرین شماره پلاکشان وارد شهر شوند اما هیچکدام از اینها سبب نمی شود هوای پایتخت سالم شود.

امسال اما طرح زوج و فرد کردن خودروها جدی تر از گذشته دنبال شد و تا جایی که برخی از مسئولان از آن به عنوان راه حلی دائمی برای حل مشکل آلودگی و ترافیک تهران نام بردند اما این طرح از چه زمانی در تهران اجرایی شد؟

تهران ـ پاییز 84

اواخر پاییزسال 84 بود که برای اولین بار آلودگی هوای تهران سبب شد تردد خودروها در شعاعی به طول 90 کیلومترمربع از حوزه مرکزی شهر تهران به صورت زوج و فرد انجام شود. مجریان این طرح هدف این تصمیم را صرفه جویی در مصرف بنزین و کاهش آلودگی هوای تهران اعلام کرده بودند. طرحی که به گفته آنها در بسیاری از شهرهای پرجمعیت و پرترافیک جهان نیز به اجرا درآمده و توفیق هایی نیز دربرداشته است.

با این حال همیشه از این طرح به عنوان طرحی کوتاه مدت که در روزهای آلوده تهران به کمک مدیران شهری می آید یاد می شد. اما مدیران وقت که دلخوش به نتایج آنی آن بودند پیشنهاد دائمی شدن آن را به شورای عالی ترافیک دادند و خیلی زود این طرح اجرایی شد. محدوده این طرح از غرب به بزرگراههای چمران و نواب، از شرق به خیابانهای آیت و پیروزی، از جنوب به بزرگراه بعثت و از شمال به بزرگراه رسالت (محدوده فعلی) منتهی می شد.

تهران - پاییز 89

پایداری آلودگی هوای تهران امسال کمی زودتر از همیشه آغاز شد و اواخر آبانماه زنگ های هشدار به صدا درآمد. بعد از تعطیلی مدارس و ادارات دولتی، چاره حل این مشکل را سراسری کردن طرح زوج و فرد کردن خودرو ها دانستند. آلودگی هوای تهران و ترافیک هم کاهش یافت. اما با لغو این طرح دوباره وضعیت به حالت اولیه بازگشت. به طوری که بسیاری از مسئولان خواستار دائمی شدن طرح زوج و فرد شدند اما آیا می توان این طرح را یک راه حل دائمی دانست؟

نمی توان مشکل آلودگی هوا را با معجزه حل کرد

مرتضی طلایی عضو شورای اسلامی شهر تهران که در زمان اجرای طرح زوج و فرد کردن خوردوها رئیس نیروی انتظامی شهر تهران بود در خصوص این طرح به خبرنگار مهر می گوید: زوج و فرد کردن تردد خودروها در سطح شهر تهران، طرحی نیست که بتوان از دائمی شدن آن دفاع کرد. شاید قابلیت اجرایی شدن به صورت فصلی را داشته باشد اما برای حل مشکل آلودگی هوا باید تدبیر مناسبی اندیشید.

او ادامه می دهد: در نیمه دوم سال و با آغاز فصل سرد، آلودگی هوا مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد که نیاز به ایجاد محدودیتهایی است. می توان آذر، دی، بهمن ماه هر سال را مبنا قرار دهیم و زوج و فرد کردن خودرو ها را در این چند ماه انجام دهیم.

طلایی با بیان این که اجرای این طرح در طول سال مشکلاتی را به همراه دارد می گوید: شاید این راه خوبی برای حل مشکلات نباشد اما چاره ای هم وجود ندارد، نمی توان بحران آلودگی هوا را به سرعت حل کرد و نیاز به زمان است. معجزه هم نمی توان کرد، نمی شود یک شبه سوخت را استاندارد کرد. سیستم حمل و نقل عمومی را گسترش داد و صنایع آلاینده را از تهران دور کرد اما در موقعیت واقعی اعمال محدودیتهای ترافیکی یکی از راه حلهای کاهش آلودگی هوای تهران است.

این عضو شورای شهر معتقد است: باید در دو جبهه کار کنیم، یکی دنبال کردن همین طرح های کوتاه مدت و مقطعی و دیگری فعالیتهای زیربنایی که اجرایی کردن طرح جامع آلودگی هوا با یک بازنگری کلی می تواند به عنوان یک راه حل بلند مدت مطرح شود.

طلایی اضافه می کند: اصفهان نیز مانند تهران دچار مشکل آلودگی هوا است و به زودی تمام کلان شهرهای ایران دچار چنین مشکلاتی می شوند و باید سلسه اقداماتی برای جلوگیری و مقابله با این معضل انجام شود.

آلودگی هوا را باید به صورت ریشه ای حل کرد

وحید نوروزی، مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای تهران نیز معتقد است: طرح زوج و فرد تنها در مواقعی کاربرد دارد که شرایط آلودگی هوا در شرایط هشدار و اضطرار قرار دارد و زمانی که این طرح بدون توجه به سایر زیر ساختها به کل شهر تعمیم داده شود نمی تواند نتیجه مورد انتظار را بدست آورد.

وی با تاکید بر این که طرحهایی از این شکل راه حل های کوتاه مدت برای حل مشکل آلودگی هوای تهران است به خبرنگار مهر می گوید: آلودگی هوا راباید به صورت ریشه ای حل کرد. ایجاد محدودیت برای شهروندان در مواقع خاص کاربرد دارد و برای بلند مدت نیاز به تصمیم گیریهای اساسی داریم.

نوروزی ادامه می دهد: در تمام دنیا محدودیت های عبورو مرور وجود دارد. در بسیاری از کشورها خیابان به خیابان نرخ تردد در معابر عمومی متفاوت است و برای گذراز معابر عمومی باید بهای آن پرداخت شود.

جهانی فکر کنیم؛ محلی عمل کنیم

«راه حل آلودگی هوای شهر تهران دائمی کردن طرح زود و فرد نیست و باید طرح جامع آلودگی هوا مورد توجه قرار گیرد».
این نکته ای است بیشتر کارشناسان ترافیک برآن تاکید دارند. محمد حسن شهیدی ، کارشناس ارشد برنامه ریزی حمل ونقل و ترافیک به مهر می گوید: یکی از ساده ترین و سریع ترین راههایی که می توان در زمینه کاهش آلودگی هوا مطرح کرد طرح زوج و فرد کردن خودرو ها است. بیشتر کشورهایی که این طرح را اجرا کرده اند به سرعت آن را جمع کرده اند.

وی ادامه می دهد: اگر این طرح به صورت نمادین اجرا می شد اشکالی نداشت به طور مثال سالی یک بار این طرح اجرایی شود تا مردم نیز خودشان را تطبیق دهند.

شهیدی تاکید می کند: این طرح پشتوانه مطالعاتی قوی ندارد. اگر قرار است این طرح به طور دائمی انجام شود نیاز به مطالعه و تحقیق دارد و باید کار کارشناسی انجام شود. این طرح بیشتر بر اساس سعی و خطا پیش رفته است.

او بابیان این که زوج و فرد کردن خودروها راه حل مشکل نیست بلکه تغییر شکل دادن آن است تصریح می کند: در عالم ترافیک هیچ وقت برای یک مشکل یک راه حل وجود ندارد بلکه مجموعه ای از راه حلها وجود دارد. اگر مجموعه ای از اقدامات را با هم اجرایی کنیم موفیت آن بیشتر است.

شهیدی تاکید می کند: در مسائل حمل و نقل و ترافیکی هرگز نسخه واحدی جواب نمی دهد. کپی برداری محض از کشورهای دیگر هم راه حل مشکلات ما نیست. برنامه ای که در شهر آتن یا لندن به حل مشکل ختم می شود لزوما در تهران جوابگو نیست و نباید الگو برداری صرف کنیم. ما باید جهانی فکر کنیم اما محلی عمل کنیم.

این کارشناس مسائل ترافیکی می گوید: گسترش حمل و نقل عمومی بهترین راه حل این درد است. اگر مردم به جای استفاده از وسیله نقلیه شخصی از مترو و اتوبوس استفاده کنند مشکل آلودگی هوا حل خواهدشد. تصادفات کمتر می شود و مشکلاتی از قبیل ترافیک، جای پارک، تخلفات و ... هم نخواهیم داشت اما متاسفانه در عمل حمایتی از گسترش حمل و نقل عمومی نمی شود.

مشکل آلودگی هوا با راه حلهای سلبی به نتیجه نمی رسد

محمود صفارزاده کارشناس ترافیک و مقام سابق سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: نمی توان طرح زود و فرد خودروها را در کل تهران به صورت دراز مدت اجرایی کرد و شاید به صورت محدود این طرح جواب دهد اما در درازمدت حتما سبب بروز مشکلاتی خواهد شد.

او ادامه می دهد: مشکل آلودگی هوا با راه حل های سلبی به نتیجه نمی رسد بلکه نیاز به راه حلهای بلند مدت دارد که این را ه حل ها نیز هزینه بر است و شاید به همین دلیل مسئولان راه حلهای کوتاه مدت را ترجیح می دهند.

صفارزاده پیشنهاد می کند: بهترین راه گسترش حمل و نقل عمومی است. متاسفانه سیستم حمل ونقل عمومی فعلی پاسخگوی نیاز شهروندان نیست زیرا با وجود آنکه بنزین و گاز چندین برابر شده هنوز ترافیک کاهش نیافته است چون چاره ای جز استفاده از وسایل شخصی خود را ندارند.

.............................

گزارش از نورا حسینی