هویتهای آینده ممکن است با زندگی معنادار همخوان نباشند

آمارتیا سن برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال 1998 است. او استاد دانشگاه هاروارد است. سن دیدگاه خود در مورد هویت را به ویژه در کتاب "هویت و خشونت" بیان کرده است. تم اصلی کتاب "هویت و خشونت" تأکید بر جنبه‌های مشترک هویتی است. "سن" هویت را چند بعدی می‌داند که فروکاستن هویت به یک بعد خاص را اشتباه و باعث جنگ و درگیری می‌داند.

این دیدگاه "سن" در مورد هویت را با نوآم چامسکی بنیانگذار زبان شناسی مدرن و استاد بازنشسته دانشگاه MIT به بحث گذاشتیم که در ادامه می‌آید.

خبرگزاری مهر- گروه دین و اندیشه: آمارتیا سن معتقد است که هویت چند بعدی و چند وجهی است و اشتباه است که آنرا به یک بعد و وجه مثل ملیت تحویل کنیم. بر این اساس می‌توان متصور شد که همه انسانها به صرف انسان بودن دارای ابعاد مشترک هویتی هستند. مشکلی که وجود دارد بیشتر در عرصه عمل است و اینکه چگونه می‌توان تأکیدات را بر جنبه‌های مشترک هویتی رهنمون شد. در واقع تأکید بر جنبه‌های "دگر"ساز هویت باعث مناقشه و درگیری و جنگ می‌شود. بر این اساس اولاً تعریف شما از هویت چیست و در ثانی چگونه می‌توان بر جنبه‌های مشترک هویتی تأکید داشت؟

چامسکی: در پاسخ به سؤال اول باید بگویم که من به شخصه تعریف منحصر به فردی از هویت ندارم. در پاسخ به سؤال دوم باید گفت که راههای گوناگونی برای تأکید بر جنبه‌های مشترک هویت وجود دارد.

این مسأله بیشتر به این بر می‌گردد که کدام یک از ابعاد هویتی در یک زمینه خاص برای ما مهم و اساسی هستند.

من با دیدگاه "آمارتیا سن" در مورد هویت هم رأی هستم و معتقدم که هویت چند بعدی است و نباید آنرا به بعدی خاص فروکاست کرد. به عبارت دیگر تمام سعی ما باید در بهبود روابط انسانها باشد.

تأکید باید بهبود روابط میان انسانهای گوناگون باشد نه اینکه درصدد باشیم که "کامل بودن" خود را به اثبات برسانیم. یعنی نباید در وهله اول تأکید بر اثبات این باشد که جنبه‌ای از هویت را "کامل" بدانیم.

-آیا می‌توان بر اساس هویت مشترک انسانها و میراث مشترک آنها راه حلی عملی برای صلح ارائه داد؟

-تصور من این است که تأکید بر جبنه‌های مشترک هویت و میراث مشترک انسانها می‌تواند چشم انداز صلح را روشن سازد.

-حال بیائید نگاه خود را معطوف آینده سازیم. آیا می‌توان در و برای آینده جنبه‌هایی از هویت را متصور شد که در گذشته وجود نداشته‌اند و یا مغفول مانده‌اند؟

-برای آینده امکانهای گوناگونی می‌تواند وجود داشته باشد و این موضوع منتفی نخواهد بود. مشکل ما در آینده شکاف بین برساختن هویتهایی است که با زندگی معنادار هخوانی ندارند. به عبارت دیگر ممکن است در آینده جنبه‌هایی از هویت بروز کنند که با زندگی معنادار و مفهوم واقعی آن همسو نباشند.