به گزارش خبرنگار مهر در تبریز، نقش حیاتی موزه ها در جوامع بشری نقشی بدیع، ماندگار و مروج ناب ترین پدیده های فرهنگی است.
موزه ها از معدود مراکز حافظ یادگاران نسل گذشته هستند و هر یک از اشیای موجود در موزه ها در عین بی زبانی به هزار زبان سخن می گویند، زیرا اسناد معتبری از هنر، فرهنگ و تاریخ ملتها را ارائه می دهند.
دراین میان سنگ نگاره ها یا هنرهای صخره ای، کهن ترین آثار تاریخی و هنری بجای مانده از بشر هستند.
به تعبیری بستر به وجود آمدن حروف رمزی، خط، تبادل پیام، زبان، تاریخ، اسطوره ها، هنر و فرهنگ از سنگ نگاره هاست، مجموعه آثاری که از بهترین ابزارهای رمزگشایی ماقبل تاریخ محسوب می شوند و بشر تاکنون موفق به کشف هیچ پدیده تاریخی و هنری بدین قدمت نشده است.
در تعریفی کلی، موزه به مجموعه ای از آثار و اشیائی اتلاق می شود که در محل یا عمارتی نگهداری و در معرض نمایش گذاشته شوند.
براساس طبقه بندی موزه ها، موزه فضای بازنوع و شکلی از چیدمان و طراحی فضای موزه ای است که با ایجاد این نوع موزه ها می توان به معرفی یافته ها و داده های مهم باستان شناسی کمک کرد.
زمانیکه یک کاوش علمی باستان شناسی منجر به نتایج مطلوب و کشف آثار ارزشمند غیر منقول می شود و قابل انتقال به موزه ها نیست، با ایجاد شرایط و امکانات لازم، مکان مورد نظر را جهت بازدید عموم مهیا می شود که این امر در اصطلاح به موزه فضای باز مشهور است. از جمله این موزه ها می توان تخت جمشید در شیراز و محوطه تاریخی هگمتانه در همدان را عنوان کرد.
اما نمی توان ادعا کرد که آثار تاریخی و موزه ای که در فضای باز و بدون سرپوش جمع آوری شده اند جزو موزه های فضای باز دسته بندی می شوند، شرایطی که امروز آثار موزه سنگ نگاره های تبریز در آن نگهداری می شوند.
فاطمه اصل سری رائی، مدیر موزه آذربایجان با بیان اینکه سنگ نگاره ها حامل اعمال فرهنگی و هنری انسانهاست گفت: وقتی از عبارت سنگ نگاره استفاده می شود، عبارتی است که چه به صورت خطی، تصویری یا نمادی باید روی سنگ نوشته شود که این نمادها و عبارتهای استفاده شده المانها و نمادهایی را بیان می کند.
عکس تزیینی است
موزه سنگ نگاره های تبریز در سال 84 افتتاح شد، آثار سنگ نگاره ای موجود در این موزه متعلق به سه هزار سال قبل تا دوره معاصر است، شاخصه این موزه قدمت بالای آن است، موزه سنگ نگاره های تبریز جزو نمونه های کامل و جامع موزه های سنگ نگاره ای کشور است.
در حالیکه اغلب بازدید کنندگان، گردشگران، مردم تبریز و اهالی فرهنگ و هنر این موزه را تنها یک نمایشگاه قلمداد می کنند و شایسته شهر تبریز نمی دانند، کارشناسان میراث فرهنگی اذعان دارند: موزه سنگ نگاره های تبریز از لحاظ نمایش و اصول موزه داری در مقایسه با دیگر موارد مشابه در کشور شرایط بسیار مطلوبی دارد.
فاطمه اصل سری رائی مدیر موزه آذربایجان با اشاره به اینکه در این موزه 102 اثر وجود دارد که اخیرا نیز یک سنگ قبر دوره ایلخانی به این مجموعه اضافه شده، می گوید: شاید بعضی از شهرها تنها در بخشی از مجموعه خود موزه سنگ نگاره ای داشته باشند اما موزه سنگ نگاره ای تبریز تنها موزه کامل و جامع در کشور است که شامل سنگ مزار، سرستون، ته ستون، کتیبه، پیکره های انسانی متعلق به سه هزار سال قبل و همچنین سنگ قبر دوره های مختلف تاریخی است.
م . قاسمی که خود را یک گردشگر علاقمند به تاریخ و تمدن گذشته ایران معرفی می کند، موزه سنگ نگاره های تبریز را تنها مجموعه آثار جمع آوری شده در شرایط نامطلوب محیطی می داند و می گوید: این شرایط شایسته نگهداری اثر تاریخی نیست، بخصوص آثاری با این قدمت و ارزش تاریخی در شهری چون تبریز که در فضای باز رها شده اند.
قاسمی اضافه می کند: همجواری این محل با خیابان و یک پارک عمومی از معایب مکانی بارز آن است که با وجود فقط دو دوربین مدار بسته و حضور یک سرباز تنها، در این مکان بدون هیچ پوشش امنیتی و استحفاظی این معضل را بزرگتر نشان می دهد.
کارشناسان تاکید دارند، آثار موزه سنگ نگاره تبریز در کنار موزه ایلخانی - سنگ نگاره ای مراغه و موزه سنگ نگاره ای گرگان، در کشور از بهترین نمونه های موزه سنگ نگاره ای کشور است و در حد کاملا ایده آلی به نمایش درآمده است و برای فضاسازی موزه تبریز از طراحی موزه سنگ نگاره ای گرگان استفاده شده است.
سنگهایی که توسط مردم به پی ساختمانها گذاشته می شود توسط میراث فرهنگی جمع آوری شده و در این مکان به نمایش عموم درآمده است.
موزه ملی آذربایجان 20 برابر موزه های دیگر استانها فعال است، شرایط اصلا قابل مقایسه نیست و موزه های ما به مراتب شرایط بهتری را دارا هستند.
عکس تزیینی است
آذربایجان شرقی به دلیل برخورداری از پیشینه بسیار کهن تاریخی و فرهنگی و شهر تبریز نیز با داشتن پنج بار تجربه پایتختی در طول سلسله های مختلف، دارای آثار و بناهای تاریخی و موزه های غنی فراوانی است که هرکدام گوشه ای از تاریخ این بخش از کشور ایران را به نمایش گذاشته اند.
در اهمیت و غنای موزه های موجود در آذربایجان شرقی همین بس که این استان از نظر قدمت و تعدد موزه ها با 19 مجموعه پس از تهران در جایگاه دوم کشور قرار دارد.
سری رائی با بیان اینکه مهمترین شاخصه انتخاب آثار برای نمایش در یک موزه سنگ نگاره ای اول وجهه فرهنگی و تاریخی اثر و در درجه دوم قدمت اثر است، گفت: این آثار در شناساندن دوره های تمدنی و تشخیص اینکه انسان از چه زمانی به تراش پیکر خود بر سنگ مهارت یافته بسیار مهم است.
وی درباره نمادها و مفاهیمی که از سنگ نوشته ها و کتیبه ها بدست آمده با یادآوری این نکته که اغلب سنگ قبرهای موجود در این موزه نوشته ندارند اما بیان کننده مفاهیمی گویا هستند می گوید: در این مجموعه سنگ نگاره ای داریم که تصویر زنی را با دو کودک بر روی سینه اش نشان می دهد، بیان کننده سنگ قبر زنی بوده که دو کودک داشته و یا مردی که خنجری را به کمر بسته، گویای سنگ قبر مردی جنگجو است.
مدیر موزه ملی آذربایجان با یادآوری اینکه سبک نگارش و کار و آثار هنری به کار رفته در ایجاد این آثار با توجه به کتیبه و نوع نوشته و طرحهایی که حک شده، کتیبه هایی که سبک و هنر دوره قاجار و صفوی را نشان می دهد ادامه داد: بخصوص آثاری که به دوره اسلامی تعلق دارند بیانگر تفکر اسلامی آن دوره است. اغلب این کتیبه ها و سنگ نوشته ها در معرفی فرهنگ و تمدن گذشته منطقه نقش بسزایی دارند.
سری رائی از جمله آثار برجسته تاریخی و شاخص موجود در این موزه را سنگ قبر کمال الدین بهزاد و کمال الدین خجندی، عنوان کرد و گفت: حکاکان و هنرمندان تراش دهنده آثار این موزه مشخص نیست و این دو اثر تنها به دلیل ارزش تاریخی و اینکه سنگ قبر دو هنرمند بود از محل دو کمال به موزه سنگ نگاره ای تبریز منتقل شده است.
وی خاطر نشان کرد: ایجاد حفاظهای مناسب برای این آثار از برنامه های سال جاری میراث فرهنگی است که در صورت تامین بودجه اقداماتی در این زمینه انجام خواهیم داد.
سری رائی با بیان اینکه مردم بازدید کننده این موزه نهایت رضایت را دارند گفت: احداث یک موزه چندین هدف متفاوت را دنبال می کند، اولین هدف احداث یک موزه مبحث آموزش است، آموزش تاریخ، فرهنگ و هنر به بازدیدکنندگان و هدف دوم ایجاد امکانات تفریحی است که میزان موفقیت موزه های مختلف متفاوت است اما موزه آذربایجان به عنوان دومین موزه ملی کشور و موزه سنگ نگاره ای تبریز در جلب رضایت مردم موفق بوده اند.
نظر شما