به گزارش خبرنگار مهر، نهاد دانشگاه و آموزش عالی نوین در ایران قدمت زیادی ندارد اما در مقابل علم و دانش اندوزی قرن ها در این دیار ریشه دارد. علم اندوزی که بارها خاطره ابن سینا، خوارزمی، شیخ بهایی، فارابی و هزاران دانشمندان بنام ایرانی را در اذهان زنده می کند.
اما در قرن بیستم با ورود نهاد دانشگاه از غرب به ایران، نخستین نهاد آموزش عالی نوین با نام دانشگاه تهران در ایران شکل گرفت. برخی شهرهای بزرگ آن زمان از جمله شیراز، اصفهان، تبریز و مشهد هم از این نهاد بی نصیب نماندند. دانشگاهها شکل گرفتند و رشته های اصلی و پایه با بخش عمده ای از اساتید خارجی و تعدادی مشخص دانشجو کار خود را در ایران آغاز کردند.
سالهای دهه 30 تا 50 شمسی دانشگاهها روند علمی خود را طی می کردند اما هنوز در ابتدای راه بودند. بسیاری از رشته ها تازه پایه گذاری شده بود و هنوز هم بسیاری از افراد به دلیل نبود رشته های دانشگاهی مورد علاقه راهی دانشگاههای خارج از ایران بودند.
پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تعداد دانشجویان دانشگاههای کشور حدود 150 هزار نفر بود و امروز این تعداد پس از 32 سال به حدود سه میلیون و 500 هزار نفر رسیده اند.
پس از انقلاب اسلامی و تحولات آن و تحقق انقلاب فرهنگی، دانشگاههای کشور طی دو سال تحصیلی 60 - 59 و 61 - 60 تعطیل بودند. تنها در بخشی از سال تحصیلی 62 - 61 دانشگاهها برقرار بودند و پس از آن، از سال تحصیلی 63 - 62 تا کنون بدون وقفه در کوران جنگ تحمیلی و بعد از آن به تلاش و علم اندوزی پرداختند.
نگاهی اجمالی به دانشگاههای کشور و آموزش عالی نوین در ایران نشان می دهد که 32 سال پس از انقلاب اسلامی 507 دانشگاه، دانشکده، آموزشکده، مجتمع آموزش عالی، موسسه آموزش عالی، مرکز آموزش عالی، پژوهشگاه، پژوهشکده و مراکز پژوهشی اعم از دولتی و غیردولتی در کشور فعال است.
از این میان تعداد 302 مرکز به بخش دولتی و 205 مرکز به بخش غیر دولتی اختصاص دارد و علاوه بر آن سه دانشگاه جامع علمی - کاربردی، پیام نور و آزاد اسلامی واحدهای تابعه ای را نیز دارند که دانشگاه پیام نور با 993 واحد، دانشگاه جامع علمی - کاربردی با 566 مرکز و دانشگاه آزاد اسلامی با 441 مرکز و واحد در این گروه قرار گرفته اند.
تعداد دانشجویان کشور در سال تحصیلی گذشته
| دستگاه مربوطه | کاردانی | کارشناسی | کارشناسی ارشد | دکتری تخصصی | دکتری حرفه ای | جمع | گروه های تحصیلی |
| وزارت علوم، تحقیقات و فناوری | 111 هزار و 602 نفر | 1 میلیون و 285 هزار و 218 نفر | 95 هزار و 842 نفر | 15 هزار و 183 نفر | 3 هزار و 250 نفر | 1 میلیون و 511 هزار و 95 نفر |
علوم انسانی |
| وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی | 21 هزار و 247 نفر | 44 هزار و 331 نفر | 4 هزار 342 نفر | 11 هزار و 132 نفر | 31 هزار و 231 نفر | 112 هزار و 283 نفر |
علوم انسانی |
| وزارت آموزش و پرورش | 125 هزار و 981 نفر | 8 هزار و 784 نفر | 210 نفر | - | - | 134 هزار و 975 نفر |
علوم انسانی علوم پایه علوم پزشکی فنی و مهندسی کشاورزی و دامپزشکی هنر |
| سایر دستگاههای اجرایی | 3 هزار و 595 نفر | 18 هزار و 812 نفر | 3 هزار و 53 نفر | 113 نفر | 573 نفر | 26 هزار و 146 نفر |
علوم انسانی علوم پایه علوم پزشکی فنی و مهندسی کشاورزی و دامپزشکی هنر |
| دانشگاه آزاد اسلامی | 434 هزار و 283 نفر | 865 هزار و 535 نفر | 74 هزار و 759 نفر | 4 هزار و 626 نفر | 12 هزار و 671 نفر | 1 میلیون و 391 هزار و 874 نفر |
علوم انسانی علوم پایه علوم پزشکی فنی و مهندسی کشاورزی و دامپزشکی هنر |
| موسسات آموزش عالی غیردولتی و غیرانتفاعی | 69 هزار و 876 نفر | 97 هزار و 870 نفر | 5 هزار و 220 نفر | 402 نفر | - | 173 هزار و 368 نفر |
علوم انسانی علوم پایه علوم پزشکی فنی و مهندسی کشاورزی و دامپزشکی هنر |
مجموع دانشجویان در مقاطع کاردانی تا دکتری تخصصی در سال تحصیلی گذشته 3 میلیون و 349 هزار و 741 نفر بوده است.
در سال های پیش از انقلاب با توجه به نوپا بودن دانشگاهها تعداد اساتید محدود بود. اساتیدی که تازه از خارج بازگشته بودند در دانشگاهها مشغول به کار شده بودند اما هنوز جوابگوی نیاز دانشگاهها نبود. پس از رشد دانشگاهها در بعد از انقلاب اسلامی تعداد اعضای هیئت علمی دانشگاهها نیز به طور قابل توجهی رشد کرد به طوریکه اکنون بیش از 100 هزار عضو هیئت علمی در دانشگاههای کشور مشغول آموزش هستند. البته آموزش عالی به سوی ارتقای علمی این تعداد از اعضای هیئت علمی نیز سوق یافته است.
تعداد اعضای هیئت علمی دانشگاهها در سال تحصیلی گذشته مجموع پاره وقت و تمام وقت
| گروه تحصیلی | استاد | دانشیار | استادیار | مربی | مربی آموزشیار | جمع |
|
علوم انسانی |
489نفر | 933 نفر | 5 هزار و 74 نفر | 4 هزار و 158نفر | 105 نفر | 10 هزار و 759 نفر |
|
علوم پایه |
476 نفر | 756 نفر | 2 هزار 989 نفر | 2 هزار 526 نفر | 117 نفر | 6 هزار و 864 نفر |
|
علوم پزشکی |
521 نفر | 1 هزار و 283 نفر | 6 هزار و 96 نفر | 3 هزار و 781 نفر | 165 نفر | 11هزار و 846نفر |
|
فنی و مهندسی |
535 نفر | 874 نفر | 2 هزار و 703نفر | 3 هزار و 9نفر | 92 نفر | 7 هزار و 213 نفر |
|
کشاورزی و دامپزشکی |
253 نفر | 491 نفر | 1 هزار 577 | 1هزار و 29 نفر | 84 نفر | 3 هزار و 434نفر |
|
هنر |
123 نفر | 72 نفر | 396 نفر | 768 نفر | 20 نفر | 1 هزار و 379 نفر |
| دانشگاه آزاد اسلامی | 573 نفر | 749 نفر | 7 هزار و 147 نفر | 37 هزار و 958 نفر | 3 هزار و 460 نفر | 49 هزار و 887 نفر |
| موسسات آموزش عالی غیردولتی - غیرانتفاعی | 296 نفر | 260 نفر | 1 هزار و 564 نفر | 9 هزار و 241 نفر | 312 نفر | 11 هزار 673 نفر |
از دیگر شاخص های قابل توجه در طول تاریخ آموزش عالی نوین در ایران، حضور زنان در دانشگاهها است. به طوری که در سالهای اخیر دختران 60 درصد ورودی دانشگاهها را به خود اختصاص داده اند. بر اساس آمار رسمی اعلام شده 7/58 درصد کل دانشجویان شاغل به تحصیل در مراکز دولتی را زنان تشکیل داده اند. این آمار در بخش غیر دولتی 3/42 درصد بوده است و بیشترین تعداد آنها در مقطع کارشناسی است.
دسترسی گروه بیشتری از جوانان ایرانی به آموزش عالی پس از انقلاب اسلامی با رشد کمی و کیفی دانشگاهها محقق شد. در حالیکه در سالهای قبل از انقلاب اسلامی حدود 15 دانشگاه در کشور وجود داشتند که گستره جغرافیایی آنها محدود به استانهای تهران، فارس، خراسان، آذربایجان شرقی، اصفهان، خوزستان، کرمان، همدان، کرمانشاه و آذربایجان غربی بود. در حال حاضر در همه 31 استان کشور دانشجو وجود دارد اما با این حال تمرکز 46 درصد از کل دانشجویان کشور در 5 استان تهران، اصفهان، خراسان رضوی، خوزستان و فارس صورت گرفته است.
به گزارش مهر، پس از ارائه آمار کمی درباره آموزش عالی نوین، این نکته نیز قابل توجه است که در طول سه دهه پس از انقلاب اسلامی تعداد انجمن های علمی، مراکز تحقیقاتی، قطب های علمی نیز به صورت فزاینده ای رشد کرده است.
تعداد مراکز تحقیقاتی و قطب های علوم پزشکی
| دستگاه مربوطه | انجمن های علمی | قطب های علمی | نشریات علمی |
| وزارت علوم، تحقیقات و فناوری | 194 انجمن علمی |
58 قطب دارای مجوز قطعی |
566 نشریه علمی - پژوهشی و علمی - ترویجی |
| وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی | 160 انجمن علمی | 26 قطب علمی | 173 نشریه علمی - پژوهشی |
| دانشگاه آزاد اسلامی | 1 هزار و 408 انجمن علمی، ادبی و هنری | - | 234 مجله علمی پژوهشی و علمی ترویجی و عمومی |
ادامه دارد ....
نظر شما