به گزارش خبرنگار مهر، جلسه نقد و بررسی کتاب " فرهنگ اجتماعی عصر مولانا" با حضورمحبوبه مباشری نویسنده کتاب، منوچهر اکبری رئیس سابق دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، مهدی محبتی استادیار دانشگاه زنجان و قهرمان سلیمانی رئیس مرکز گسترش زبان و ادبیات فارسی عصر سه شنبه در دفتر مرکزی انتشارات سروش برگزار شد.
محبوبه مباشری نویسنده کتاب "فرهنگ اجتماعی عصر مولانا" در این برنامه گفت: بسیار خوشحالم که اولین جلسه نقد و بررسی کتاب در انتشارات سروش برپا شده است. البته فکر نمی‌کردم این نشست اولین جلسه نقد و بررسی باشد. متاسفانه نقد اثر در جامعه ما کم رنگ است و بیشتر شخصیت مولف نقد می‌شود. به همین دلیل نقد در کشور ما پدید‌ه‌ای منفی تلقی می‌شود.
وی افزود: مطالب کتاب در 5 فصل تقسیم‌بندی شده است که شامل موضوعاتی چون اعتقادات، فرهنگ، باورها، سنت‌ها، پراکنده‌ها، زبان و ضرب‌المثل‌هاست که زیرمجموعه‌های جزئی‌تری نیز دارند. کتاب در ابتدا بسیار قطور بود و فهرستی 52 صفحه‌ای داشت اما دیدیم حوصله خواننده دور و درازی این فهرست را بر نمی‌تابد بنابراین فهرست کتاب خلاصه‌تر شد.
مباشری ادامه داد: از سال 68 که دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات فارسی بودم با مولانا و آثارش بیشتر آشنا شدم. سوالی که از آن زمان به دنبال پاسخش بودم این بود که چرا اشعار مولانای از زمین بریده تا این حد اجتماعی است؟ ادبیات مثنوی معنوی از نوع تعلیمی است ولی غزلیات که مشخصا یک تصویر شخصی هستند باید از حالات شخصی و داخلی فرد سخن بگویند ولی در دیوان شمس با بسیاری از مسائل اجتماعی روبرو هستیم.
مولانا از زمان خودش فراتر بوده است
رئیس دانشگاه الزهرا گفت: ما ایرانی‌ها به شاعر بالقوه بودن شهره هستیم یا حداقل اگر شاعر نباشیم در مقابل شعر خاضع هستیم. فلاسفه و عرفای ایرانی نیز هرگاه می‌خواستند سخن مهمی بگویند از ابزار شعر بهره می‌بردند. مولانا در زمان خود از جامعه‌اش فراتر بوده و افق‌های وسیع‌تری را می‌نگریسته است. مولانا در غزلیاتش که باید آینه درونیاتش باشد به زبان مردم ولی خارج از نرم معمول آن دوره سخن می‌گوید.
این نویسنده افزود: اگر نگوییم شعر برگردان زندگی اجتماعی است حداقل رابطه‌ای با مسائل اجتماعی دارد. توصیه می‌کنم افرادی که کتاب را مطالعه می‌کنند حتما مقدمه مفصل آن را که به چنین مسائلی اشاره دارد، مطالعه کنند. به نظرم یک شاعر می‌تواند محرک و متحول‌کننده یک دوره اجتماعی باشد و ادبیات هم تحت تاثیر آثار او جامعه را مورد تحول قرار دهد.
در ادامه برنامه منوچهر اکبری نویسنده و رئیس سابق دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران گفت: فکر نمی‌کنم هیچ مجموعه غزلی به شیوایی و موزونی غزلیات مولانا باشد. وقتی به آوازهایی که با اشعار مولانا خوانده می‌شود، گوش کنید این مساله را درک خواهید کرد. نکته‌ای که وجود دارد این است که کتاب " فرهنگ اجتماعی عصر مولانا" را می‌توان جدا از شخصیت مولانا و با توجه به شرایط اجتماعی آن دوره تحلیل کرد.
وی گفت: به نظرم مایه تاسف است که فهرست مفصل کتاب کوتاه شده است. فکر می‌کنم وجود آن فهرست برای کتاب ضروری بود و کتاب به یک فهرست واژگان بزرگ نیز احتیاج دارد. من نیز با سخنانی که درباره ویژگی غزل گفته شد موافقم. اصولا غزل قالبی است که برای بیان دوری عاشق از معشوق، فراغ و چنین مضامینی به کار می‌رود اما موضوعاتی که مولانا در غزلیاتش آورده به جزئی‌ترین مسائل اجتماعی نیز نظر داشته است.
اکبری افزود: حتی واژه‌هایی هم که مولانا در غزلش استفاده می‌کند باعث حیرت می‌شود چون عموماً در غزل کلماتی چون می، شراب، ساقی، معشوق و ... استفاده می‌شود اما غزل مولوی از این نظر با دیگر غزل‌ها متفاوت است. بعضی از استادان ادبیات معتقدند با توجه به مضمون غزل هر کلمه‌ای را نمی‌توان در غزل آورد.
در این برنامه قهرمان سلیمانی گفت: اهمیت چاپ کتاب‌های تاثیرگذار اول در بهره‌مندی ناشر و دوم کمک به هنر متجلی می‌شود. نکته‌ای که ناشران باید در نظر بگیرند، پیوند کتابت با نشر و هنر کتابداری است که میان این دو عامل، ارتباط مستقیمی وجود دارد.
طراحی جلد و صحافی کتاب، در شان انتشارات سروش نیست
وی گفت: باید توجه داشت که همه عناصر در انتشار یک کتاب ،هنری نیستند. بخشی از عناصر زیبایی‌شناختی کتاب، به تصویر کشیدن دانش بشری است که به خواننده در درک بهتر مفاهیم کمک می‌کند. متاسفانه در مسائل هنری و زیبایی‌شناختی کتاب حاضر کمی کاهلی صورت گرفته است. مثلا طراحی جلد کتاب در شأن ناشری چون سروش نیست. در گذشته به چنین طرح‌هایی، طرح ناصر خسرویی می‌گفتند.
رئیس مرکز گسترش زبان و ادبیات فارسی افزود: واقعا مخاطب از جلد کتاب چه خواهد فهمید؟ خوش‌سلیقگی ناشر عامل بسیار مهمی در چاپ کتاب است. به نظرم صحافی کتاب نیز مناسب نیست. موضوع دیگر صفحه‌آرایی است که باید موجب لذت بصری مخاطب شود که متاسفانه این عامل این در انتشار این کتاب در نظر گرفته نشده است. من این انتقادها را مطرح کردم چون هنوز خود را عضوی از خانواده انتشارات سروش می‌دانم و خواهان پیشرفت و بهبود کیفیت آثار این ناشر هستم.
سلیمانی گفت: درباره محتوای کتاب باید بگویم که تجلی رخداد‌های تاریخی است و آینه تمام‌نمای زندگی مردم معاصر با مولاناست.
مهدی محبتی نویسنده، پژوهشگر و استادیار دانشگاه زنجان نیز در این نشست گفت: انتشار این کتاب حادثه مبارکی برای ادبیات فارسی است. اگر ادبیات را در همان ساخت سنتی پیگیری کنیم خوب است اما راهگشایی نخواهد داشت. این کتاب می‌تواند برای مطالعات جامعه‌شناختی ادبیات فارسی منبع بسیار خوبی باشد.
کشف مسائل اجتماعی این کتاب لذت‌بخش است
وی گفت: در این کتاب با ساحت‌هایی از مسائل اجتماعی آشنا می‌شویم که کشف آنها لذت بخش است. ادبیات کشور ما با دیگر کشورها متفاوت است و یکی از این تفاوت‌ها این است که بهترین متفکران ما در طول تاریخ افرادی هستند که تفکرات خود را به شعر‌های ناب تبدیل کرده‌اند.
این نویسنده در ادامه گفت: این مساله که مولانا مسائل اجتماعی را در قالب غزل بیان کرده است بسیار مهم است که امیدوارم علاقه‌مندان پاسخ این سوال را در متن کتاب " فرهنگ اجتماعی عصر مولانا" بیابند.
محبتی در پایان سخنانش گفت: سعی کنیم فقط به کتاب‌ها انتقاد نکنیم. بسیاری از مسائل دیگر در انتشار کتاب‌ها قابل انتقاد هستند مثلا طولانی شدن زمان بررسی برای اعطای مجوز چاپ به برخی کتاب‌ها یکی از نکاتی است که جا دارد مورد نقد قرار بگیرد.
نظر شما