چاله مرکزی لوت؛گرم ترین نقطه زمین/ کویر بزرگترین معدن اشتغالزایی است

می گوید" فرزند دهاتی از کویرهای ایران است و از بچگی با کویر و مشقات و زیبایی های آن آشناست." پدرش برای گرفتن زنی دیگر غیر از مادرش، چهارصد هکتار از کویر منطقه را آباد و تبدیل به زمین می کند، اما فرزند دانشمند پدر بعد از عمری فعالیت علمی و تجربی نظر پدر را رد می کند و معتقد است"کویر ارزش تبدیل شدن به زمین را ندارد، حتی اگر بخواهی زنی دیگر (با خنده) اختیار کنی!"
 

دکتر پرویز کردوانی متولد 1310 است و تحصیلات عالیه اش را در آلمان سپری کرده و دکتری عمران کویر(کشاورزی) خوانده است. ماجرای پایان نامه اش مشهور است، او یک تن از خاک کویر ایران را با خود به آلمان برد و مدرک دکتری اش را با رتبه نخست در دست گرفت و رهسپار وطن شد. ابتدا در دانشکده کشاورزی ارومیه به عنوان نخستین عضو هیئت علمی پذیرفته شد و بعد به گروه آموزشی جغرافیای دانشگاه تهران پیوست.

 

 

کردوانی می گوید:" اگر دولت به حرف من گوش دهد می تواند از کویر بزرگترین معدن اشتغال زایی را ایجاد کند. دور تا دور کویر می توان شهرکهای صنعتی زد و از این نعمت بزرگترین استفاده اقتصادی و گردشگری را به عمل آورد."
 

بهانه دعوت این چهره ماندگارعلم ایران به خبرگزاری مهر، ماجرایی است که بارها به آن گریز می زند و از آن سخن می گوید. این ماجرا مربوط به گرمترین نقطه زمین است که به گفته کردوانی به اشتباه به نقل از او در رسانه های مختلف به کرات نوشته شده است.
 

 کردوانی معتقد است:"منشا این اشتباه برداشت نادرست رسانه ای است و چون در گزارشی در یکی  از  روزنامه ها که پر از اشتباه است از من اسم برده شده و گفته اند آنچه کردوانی می گوید "گندم بریان گرم ترین نقطه زمین است و حیات ندارد و ... " اشتباه است. پس من ناچارم از سالها فعالیتم دفاع کنم."
 

می گوید:" بر خلاف آنچه به نقل از من در روزنامه ها نوشته شده است منطقه "گندم بریان" در کویر لوت گرم ترین نقطه زمین نیست و این اظهار نظر کذب محض است. چرا که گرم ترین نقطه زمین طبق مطالعات من و سازمان ناسا "چاله مرکزی لوت" در 75 کیلومتری شرق شهداد است."
 

او سابقه این اشتباه را سالها قبل عنوان کرده و با حافظه ای مثال زدنی به یاد می آورد که" بیابان گندم بریان گرمترین نقطه دنیا است، این گفته شخصی به نام "استراتیل زاور" است نه من- استراتیل در سال 1330 از جنوب بیابان لوت به منطقه نصرت آباد رفته و در ارتفاعی که 1050متر ارتفاع داشته،  نقشه بیابان لوت را نگاه کرده و با خودش فکر کرده پست ترین نقطه بیابان لوت 250 متر ارتفاع دارد."
 

کردوانی می گوید: " اگر از ارتفاع ایستادن استراتیل زاور ارتفاع پست ترین نقطه را کم کنیم، 800 متر اختلاف ارتفاع را نشان می دهد و معمولا ما برای خنک تر شدن به مناطق با ارتفاع بالاتر می رویم و هرچه بالاتر می رویم هوا خنک تر می شود."

 

 

او محاسبه می کند که "طبق گفته دانشمندانی آمریکایی هر هزار متر که بالاتر می رویم 6 تا 7 درجه هوا خنک تر می شود و حالا هر صد متر 6/0 و یا 7/0 درجه خنک تر می شود. اینجا 800 متر اختلاف بوده و 8 را ضربدر 7/0 کرده و 6/5 درجه شده و در ماه خرداد دما را 52 درجه محاسبه کرده و  6/5 را اضافه کرده و گفته بیابان لوت 6/57 درجه تخمین زده است."
 

کردوانی می گوید:" استراتیل زاور با خودش گفته دره مرگ در آمریکا و بیابانی در لیبی در گرمترین زمان 7/57 درجه است و حالا در خرداد ماه بیابان لوت ایران 6/56 درجه گرما دارد، پس در تابستان بسیار گرمتر از اکنون است و اینچنین نتیجه گیری کرده است و کتابی در سال 1954 نوشته به نام "بیابان لوت قطب حرارتی جهان"."
 

وی با ورق زدن زندگی علمی و سابقه فعالیتش در دهه 40، اضافه می کند:" تا سال 1347 وزارت علوم نبود. اداره کل تعلیمات عالیه در وزرات آموزش و پرورش بود که به کار آموزش عالی رسیدگی می کرد. مکان آن در خیابان فردوسی و روبروی در کوچه فردوسی بود. من آن زمان دو سالی می شد که از آلمان برگشته بودم."
 

کردوانی به فعالیت بی بدیل دکتر احمد مستوفی پدر جغرافیای ایران اشاره می کند و می گوید: "احمد مستوفی رئیس موسسه جغرافیا بود. در آن سال پیش مجید رهنما وزیر علوم می رود و می گوید حالا که از خودمان وزارتخانه داریم به ما کمک کنید تا بتوانیم بیابان لوت را بشناسیم. رهنما می گوید: پول می خواهید؟ او می گوید نه، محقق می خواهیم و از طرح مشترک دانشگاه تهران و سوربون پاریس به عنوان " طرح شناسایی بیابان لوت" سخن می گوید."
 

به گفته استاد پرویز کردوانی تا آن زمان بیابان لوت ناشناخته بود و همزمان با این ماجرا وزارت علوم ایران بنیانگذاری شد و مجید رهنما به عنوان وزیر علوم، وثوقی در بخش اول مدیرکل شد و خانم طاهری منشی بود، روشنک طاهری خواهر زن وزیر بود و یک نفر دیگر که اولین ماشین نویس در ایران بود و آنها وزارت علوم را بنیانگذاری کردند.
 

کردوانی می گوید: "وقتی از وزیر خواستند که متخصص می خواهیم او گفت" کردوانی" متخصص بیابان است و من آن زمان عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی ارومیه بودم و بعد به تهران آمدم و همان سال سفر بیابان لوت در قالب طرحی 5 ساله در سال 47 تا 51 بین دانشگاه تهران و سوربون پاریس آغاز شد."
 

پدر کویر شناسی ایران تاکید می کند: " امکانات مناسبی برای آن سالها در اختیار داشتیم. ماشین های مختلف داشتیم و حتی هیلکوپتر از هوانیروز می گرفتیم و در سال دو ماه دانشگاه را تعطیل می کردیم و به بیابان لوت می رفتیم یکی ماه آذر و دیگری اسفند ماه و هر بار از یک نقطه وارد بیابان می شدیم."

 

 

وی با این توصیف از شروع فعالیت در کویر و تحقیقات میدانی دنبال پاسخ قاطعی برای محققان جوانتری است که گفته هایش را به عقیده کردوانی تحریف رسانه ای کرده اند. می گوید:" همه این برنامه ریزی ها را دکتر مستوفی انجام می داد و فرانسوی ها مثل میهمان می آمدند و با ما کار می کردند و بر می گشتند."
 

وی می گوید:" در این تحقیقات پست ترین نقطه 190 متر براورد شد و من در مقاله ای نوشتم که 250 متر استراتیل زاور اشتباه کرده است. دانشمدان آلمانی به مقایسه این دو براورد دست زدند و حتی من گفتم که بیابان گرمتر از آنی است که فکرش را می کنند. اما بعدها دوباره پی بریدم که این براورد هم اشتباه است و به این نتیجه رسیدم که قطعه دو "گودیز" ابادی در جنوب شهداد که سمت راست آن پست ترین نقطه 56 متر ارتفاع دارد و بعد در این باره مقاله ای نوشتم."
 

کردوانی همچنان ادامه می دهد که در17 آپریل 1993 مقاله ای نوشتم - سال 1372 - که در آن کتاب "ایران قطب حرارتی کره زمین" استراتیل زاور را اصلاح کردم و این مقاله در سطح بین المللی پذیرفته شد و این ماجرا همین جا تمام شد ولی هیچ حرفی از گندم بریان نبود و اصلا جای مهمی نبود و اگر نقشه بیابان سازمان زمین شناسی را نگاه کنید می بینید که اصلا گندم بریان جزو عارضه های زمین شناسی حساب نشده است چون اصلا جای مهمی نیست."

 

----------

ادامه دارد