"چالشهای فقه سیاسی" در قم بررسی شد

به گزارش خبرنگار مهر در قم، یک محقق و پژوهشگر حوزوی در این نشست در سخنانی به تشریح چالشهای فقه سیاسی پرداخت و گفت: فقه سیاسی از جمله دانشهایی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی با اقبال نسبتا قابل توجهی روبرو شد و هم در عرصه آموزش و هم در عرصه پژوهش این دانش تلاش‌های قابل ملاحظه‌ای صورت گرفته است.

حجت الاسلام منصور میراحمدی ابراز داشت: با این وجود به نظر می‌رسد که با گذشت سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی پرسشهای فقهی سیاسی متعددی همچنان بی‌پاسخ مانده یا پاسخ درخوری دریافت نکرده‌اند.

وی تصریح داشت: چنین وضعی از یکسو موجبات ظهور چالشهایی برای فقه سیاسی شده و از سوی دیگر ضرورت پژوهشهای جدی و عالمانه مضاعفی را در این عرصه نمایان کرده است.

انواع چالشهای فقه سیاسی

این محقق و پژوهشگر حوزه با اشاره به انواع چالشهای فقه سیاسی اظهار داشت: این چالش‌ها را می‌توان به سه دسته چالشهای معرفت‌شناختی، روش‌شناختی و چالشهای موضوعی تقسیم کرد.

میراحمدی اضافه کرد: مقصود از چالشهای معرفت‌شناختی آن دسته از چالشهایی هستند که به لحاظ معرفتی هویت فقه سیاسی، متوجه فقه سیاسی می‌شوند و از آنجا که فقه سیاسی به لحاظ معرفتی با فقه ارتباط دارد این دسته از چالش‌ها عمدتا در ارتباط با فقه مطرح می‌شوند.

فقه دانش مصرفی است

وی با بیان اینکه فقه سیاسی دانش معرفت بخش نیست، ادامه داد: از آنجا که فقه، دانش مصرفی است و در مبانی و تنظیم گزاره‌های خود نیازمند دانشهای دیگر به حساب می‌آید نمی‌توان انتظار معرفت بخشی و در نتیجه نظریه‌پردازی از فقه سیاسی همچون فقه داشت.

این محقق حوزوی با بیان اینکه فقه سیاسی موجب تعطیلی عقل در تنظیم و مدیریت زندگی سیاسی است خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه فقه دانش شرعی سازی زندگی تلقی می‌شود و در نتیجه عقل و محاسبات عقل بشری در تنظیم زندگی مرجعیت خود را از دست می‌دهد فقه سیاسی نیز موجبات تعطیلی عقل و محاسبات عقلی در زندگی سیاسی به دنبال دارد.

وی با اشاره به چالشهای روش‌شناختی افزود: فقه سیاسی خصلتی فردگرایانه داشته و نمی‌تواند در جایگاه دانش سیاسی تنظیم کننده زندگی سیاسی قرار گیرد.

اجتهاد روشی تبیینی نیست

میراحمدی اظهارداشت: فقه سیاسی توانایی تبیین رفتار‌ها و پدیده‌های سیاسی و در نتیجه پیش بینی آن‌ها را ندارد و با توجه به اینکه اجتهاد روشی تبیینی به حساب نمی‌آید فقه سیاسی اساسا توانایی ورود به عرصه رفتار‌ها و پدیده‌های سیاسی را ندارد.

این محقق حوزوی با اشاره به چالشهای موضوعی نیز بیان داشت: امر سیاسی امروزه بر مفاهیم خاصی تطبیق می‌یابد که اساسا در مطالعات سیاسی گذشته مطرح نمی‌شدند؛ مفاهیمی مانند قانون، حاکمیت، مشروطه و مردمسالاری و... از جمله مفاهیم مدرن به حساب می‌ایند که در ادبیات و مطالعات سیاسی جدید مورد توجه قرار گرفته‌اند.

وی در ادامه این نشست با اشاره به گسست فقه سیاسی از سیاست معاصر ابرازداشت: سیاست امروز به لحاظ موضوعی به موضوعاتی می‌پردازد که فقه سیاسی از پرداختن به آن‌ها ناتوان است موضوعاتی از قبیل نظام سازی مدرن، حقوق بشر، حقوق اقلیت‌ها و... که در عرصه سیاست نظری مورد توجه اندیشمندان علم سیاست است.

هدف فقه سیاسی؛ تنظیم زندگی مومنانه

وی تأکید کرد: فقه سیاسی به مثابه دانش سیاسی اسلامی برپایه آموزه‌های دینی و با تکیه بر الگوی اجتهاد، افزون بر کشف احکام شرعی زندگی سیاسی به تنظیم زندگی سیاسی در جهت مومنانه ساختن آن اهتمام می‌ورزد.

گفتنی است در این نشست حجج اسلام مهاجرنیا و ایزدهی از محققان و استادان حوزه به نقد این دیدگاه پرداخته و به اشکالات مطرح شده در نظریه میراحمدی پاسخ دادند و دیدگاه‌های وی را رد کردند.