شمال خراسان؛ گنجینه ای از فرهنگ های نوروزی

در خراسان شمالی نیز نوروز با سنت و آداب خاصی همراه است و از آنجا که خراسان شمالی محل زندگی اقوام مختلفی از جمله تات، کرد، کرمانج، ترک و ترکمن است، به گنجینه ای از فرهنگ ها تبدیل شده است.

 

یک جامعه شناس در مورد آداب و سنن ویژه نوروز در این استان به خبرنگار مهر گفت: بسیاری از ویژگی های نوروز در اقوام مختلف تحت تاثیر دیگر اقوام قرار گرفته است و اکنون بعضی از آداب و نوروز در بین اقوامی که در استان زندگی می کنند به یک صورت برگزار می شوند.

 

محمد پارسا افزود: یکی از ویژگی هایی که همه به آن توجه دارند، یاد کردن از اموات به خصوص اموات تازه گذشته، در آخرین روزهای سال و قبل از ورود به سال جدید است به همین دلیل رفتن بر سر مزار اموات در بین خانواده های خراسان شمالی از سنن حسنه ای است که در بین تمامی اقوام استان رواج دارد.

 

 

پارسا بیان داشت: ترک های قدیمی تر استان علاوه بر اینکه بر سر مزار عزیزان از دست داده خود می روند، برای خانواده هایی که سرپرست آنان از دنیا رفته است یا اولاد ذکوری از دست داده داشتند نیز سبزه به نیت سرسبز ماندن خانواده ها می برند و بعد از تحویل سال جدید این سبزه ها را به همراه هفت سین کوچک بر سر مزار اموات قرار می دهند.

 

وی یادآور شد: در نخستین روزهای سال نیز خانواده هایی که به تازگی فردی از اعضای خانواده را از دست داده اند از میهمانان نوروزی به عنوان اولین عیدی که پس از رحلت آمده است، پذیرایی می کنند و مردم نیز به دیدار اعضای خانواده های عزادار می روند و این سنت حسنه بیشتر در تات های خراسان شمالی عمومیت دارد و شواهد نشان می دهد در حال حاضر بعضی از آداب و رسوم نوروز در بین اقوامی که در استان زندگی می کنند به یک صورت برگزار می شود.

 

 

پارسا ادامه داد: کردهای قدیمی تر استان و کسانی که به کشاورزی می پرداختند نیز قبل از فرا رسیدن سال جدید انواع حبوبات و غلات سبزه می کردند و هر کدام از سبزه ها که رشد بهتری داشت، به عنوان کشت بهاره انتخاب می کردند.

 

رونق بازیهای محلی خراسان شمالی به بهانه نوروز

 

پارسا همچنین با اشاره به برگزاری مسابقات و بازیهای محلی و سنتی در ایام نوروز بیان داشت: در این ایام مسابقاتی همچون کشتی با چوخه و عید گاه برگزار می شود و هم اکنون نیز هر ساله در روز 13 فروردین این ورزش محبوب کشتی با چوخه در شهرستانهای استان برگزار می شود.

 

وی در خصوص بازی عید گاه نیز عنوان کرد: بازی عید گاه رقابتی بین پهلوانان هر روستاست که هم اکنون این بازی قدیمی در بسیاری از روستاهای استان در ایام نوروز برگزار می شود.

 

 

پارسا ادامه داد: ترکمن های استان نیز با پختن شیرینی و غذاهای مخصوصی چون سمنو و اجرای بازی ها و مسابقاتی چون اسب سواری و کشتی به استقبال بهار می روند.

 

یک پژوهشگر فرهنگ عامه نیز در این زمینه اظهار داشت: تکریم مردگان در بین اقوام کرد در شب قبل از سال نو در کنار مزار مردگان انجام می شد و اکنوم نیز به این کار پرداخته می شود.

 

مهدی رستمی ادامه داد: کردها به قدم تازه رسیده در ایام نوروز و به حضور اولاد ذکور تازه به دنیا آمده در سر سفره هفت سین معتقد بودند و به کودکان دستمال ابریشمی و یا تخم مرغ رنگ کرده عیدی می دادند.

 

روشن نگه داشتن اجاق خانه نمادی از برکت و گرما

 

وی افزود: روشن نگه داشتن اجاق که نمادی از برکت و گرما در هنگام  تحویل سال نو بود و دادن هدیه هایی مانند بره، گاو، گوسفند و گله به خانواده های تازه تشکیل شده از دیگر سنت هایی است که هنوز هم رواج دارد.

 

رستمی اضافه کرد: سفره هفت سین اقوام کرد هم اکنون مانند دیگر اقوام گسترده می شود و دید و بازدید از بزرگان و علمای شهر، روستا و سپس خانواده و اقوام دیگر آن هم به صورت دسته جمعی، از دیگر آیین این اقوام است.

 

یک محقق ترکمن نیز اظهار داشت: ترکمن ها نیز عید نوروز را مثل عید قربان در سه روز جشن می گیرند.

 

 

ناصر رهنما افزود: در آسیای میانه بهار کوتاه است و این کوتاه بودن بهار در زندگی ترکمانان سراسر دنیا اثر گذاشته است و مراسم آتش افروزی و یا به قولی چهار شنبه سوری نیز در این سه روز برگزار می شود.

 

وی خاطرنشان کرد: ترانه خوانی و خواندن بهاریه از مراسمی است که در بین ترکمن ها جذابیت بسیاری دارد.

 

یک محقق دیگر نیز عنوان کرد: اقوام تات استان، ورود کودکی به خانه در لحظه تحویل سال را به نشانه صداقت و پاکی دوست دارند و گاهی هم هنگام تحویل سال، سرپرست خانواده با سینی که در آن آب، نان و نمک قرار دارد وارد خانه می شوند تا برکت را به همراه خود وارد خانه کنند.

 

رسوم کهن نوروزی در مواجهه با فرهنگ وارداتی 

 

محمود اکبری بیان داشت: نوروز در خراسان شمالی با آداب و رسوم مختلف شروع می شود که متاسفانه بسیاری از آنها در میان دیگر فرهنگ ها حل شده و یا از آنها تاثیر پذیرفته است و گاهی نیز به فراموشی سپرده شده است.

 

وی ادامه داد: در بعضی از روستاهای استان هنوز نوروز مثل گذشته جشن گرفته می شود به عنوان مثال اقوام کرد استان در بعضی از نقاط برای نوروز فرش و یا قالیچه جدید می بافند و پرده های گلدوزی شده با طرح بهار و طبیعت را به نشانه بهار از ایوان منزل آویزان می کنند و پختن نان و شیرینی سنتی با روغن حیوانی که فتیر نامیده می شود از دیگر مراسم کردها برای استقبال از نوروز است.

 

 

اکبری خاطرنشان کرد: رنگ کردن تخم مرغ و گذاشتن ماهی بر سر سفره هفت سین از کشورهایی مثل اروپای شرقی و چین وارد ایران شده است و در بین مردم عمومیت پیدا کرده و بعضی از شواهد حاکی است که پختن سمنو نیز از مراسم افغان های ایران بوده است که سمنک نامیده می شده و شاید قدمتی بیش از صد سال در ایران ندارد.

 

وی افزود: ترکهای استان نیز مقید به پختن شیرینی های خصوص مانند نان پنجره ای و گوش فیل بودند و عقیده داشتند هنگام خانه تکانی باید مقداری کمتری از تار عنکبوت سال قبل در گوشه ای از خانه باقی بماند و پس از گذشتن چند روز از سال جدید پاک شود.