جامعه اسلامی موظف به حرکت در مسیر فرهنگ و علم است

به گزارش خبرنگار مهر در قم، آیت‌الله العظمی عبدالله جوادی آملی روز چهارشنبه در پیامی به مراسم افتتاحیه مدرسه علمیه امام حسن عسکری(ع) شهرستان آمل که به صورت ویدئویی پخش شده است، اظهار داشت: مقدم مهمانان بزرگوار، آیات عظام، اساتید بزرگوار و علمای برجسته حوزه علمیه قم، مخصوصا بزرگان شورای عالی این مدیریت را گرامی می داریم و همچنین مقدم پربرکت علماء، آیات و حجج اسلام و مسئولان گرانقدر استان مازندران و شهرستان آمل را ارج می‌نهیم و از برگزارکنندگان این محفل وزین حق شناسی می کنیم. امیدواریم خدای سبحان کوشش شما بزرگواران و همه کسانی که برای تکریم قرآن و عترت سعی بلیغ داشته و دارند، را به احسن وجه بپذیرد و همگان را مشمول ادعیه زاکیه حضرت ولی عصر(عج) قرار دهد.

وی ادامه داد: مدرسه پربرکت علمیه ای که به نام حضرت امام حسن عسکری(ع) تاسیس شده است و شما بزرگواران در این مدرسه پربرکت حضور دارید، برای احیای معارف قرآن و عترت در بخشهایی که هم از رسول گرامی اسلام(ص) و هم از امام صادق(ع) رسیده، است.

این مرجع تقلید تاکید کرد: آنچه را که رسول گرامی اسلام(ص) فرمود، مرحوم کلینی نقل کرد، چه اینکه ابن اثیر جَزری در جامع الاصول خود از منابع اهل سنت هم نقل کرده است که حوزه‌های علمی و مراکز فرهنگی و فکری جوامع اسلامی باید در این سه محور کوشا باشد؛ یکی آیهٌ محکمه، دیگری فریضهٌ عادله و سومی سنتهٌ قائمه. گرچه بخش‌های دیگری از علوم سودمند است ولی آنها به یک جهتی به همین سه اصل بر می‌گردد، زیرا انسان یا درباره علوم و معارف اعتقادی می‌اندیشد، یا در مسائل اخلاقی، یا در مسائل فقهی و حقوقی؛ و آن هم شامل واجب‌ها و مستحب‌ها و حرام‌ها مکروه‌ها می‌شود و خدمات علمی هم جزو واجب‌های نظامی است.

آیت الله العظمی جوادی آملی گفت: هر دانشی که نظام اسلامی به آن نیازمند است، تحصیلش واجب عینی یا کفایی است و هر عملی که برای صیانت و استقلال نظام اسلامی لازم است، انجام آن واجب عینی یا کفایی است. بنابراین این بیان نورانی وجود مبارک رسول گرامی(ص) و امام صادق(ع) جزو جوامع الکلمه است؛ تاسیس مدرسه علمیه امام حسن عسکری(ع) هم در همین راستا است.

وی با بیان اینکه جامعه اسلامی موظف است در فضای فرهنگ و فکر و علم حرکت کند، گفت: تصدیق و تکذیب امور باید خردمدارانه و قبول و نکول آن باید محققانه باشد و اگر جامعه چیزی را می پذیرد، بعد از تحقیق و پژوهش باشد و اگر چیزی را نفی می کند، بعد از پژوهش و تحقیق باشد.

اصول کلی دینمداری یک جامعه

استاد برجسته حوزه علمیه خاطرنشان کرد: این حدیث نورانی را مرحوم کلینی از وجود مبارک امام صادق(ع) نقل کرده است که «ان الله سبحانه و تعالی خص عباده او حص عباده او حض عباده بآیتین من کتابه». طبق نسخه‌های متعدد، این حدیث شریف به سه وجه ضبط شده است؛ یعنی خدای سبحان بندگانش را با دو آیه قرآنی مخصوص کرد، یا در این دو حس نگه داشت، یا ترغیب و تشویق کرد، که در تصدیق‌ها و تکذیب‌ها خردمدارها حرکت کنند. اگر خواستند چیزی را تصدیق و باور کنند، و یا نفی و تکذیب کنند بعد از تحقیق علمی باشد.

آیت الله العظمی جوادی آملی تاکید کرد: در این دو جمله وجود مبارک امام صادق(ع) این دو مطلب را فرمودند که «خص عباده بآیتین» یکی «الله یقول علی الله الا الحق» و دیگری «الا یردُّ الا علی الحق» جز بر حق چیزی را نپذیرند، جز با حق چیزی را نفی نکنند. آن دو آیه یکی این است: ﴿أَلَمْ یُؤْخَذْ عَلَیْهِمْ میثاقُ الْکِتابِ أَنْ لا یَقُولُوا عَلَی اللّهِ إِلاَّ الْحَقَّ﴾ و دومی ﴿بَلْ کَذَّبُوا بِما لَمْ یُحیطُوا بِعِلْمِهِ وَ لَمّا یَأْتِهِمْ تَأْویلُهُ﴾ است. یعنی بشر اگر بخواهد چیزی را تصدیق کند باید بعد از تحقیق علمی باشد و اگر خواست نفی و تکذیب کند بعد از تحقیق علمی باشد. این اصول کلی دینمداری یک جامعه است.

حوزه‌ها و دانشگاه‌ها خردمدارانه حرکت کنند

این مرجع تقلید تصریح کرد: رسالت حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها در همین راستا است که هم خردمدارانه زندگی کنند و هم جامعه را به عقل و خردمداری دعوت کنند، که قبول و نکول، نفی و اثبات و تصدیق و تکذیب همه شئون آنها عالمانه باشد و چون این مدرسه به نام پربرکت وجود مبارک امام عسکری علیه السلام است، تحقیق علمی تنها با علوم حصولی و مفهومی نیست؛ علم شهودی مطرح است؛ علمی که از درون بجوشد کارساز است. بر اساس «من فقد حساً فقد فقد علماً» نمی شود تکیه کرد و همه کارها را تبیین کرد، بلکه یک اساس دیگری هم هست و آن اینکه «من فقد تقواً فقد فقد علما»، یعنی دو عنصر اساسی برای حوزه و دانشگاه لازم است؛ یکی راه حس و تجریه و دیگری راه شهود و تهذیب.

وی با بیان اینکه راه حس و تجربه را ادله نقلی تائید کرد، اظهار داشت: راه حس و تجربه همین راهی است که همگان با آن مأنوسیم «من فقد حسا فقد فقد علما» که اعتباری به حس و تجربه داده شد. اما بر اساس آنچه که در سوره مبارکه انفال آمده است «ان تَتَّقُ اللهَ یَجعلْ لَکُمْ فُرقاناً»، اگر باتقوا بودید، خدای سبحان نیروی فرق بین حق و باطل، صدق و کذب، خیر و شر، حسن و قبیح را به شما خواهد داد.

مدرس برجسته حوزه علمیه گفت: از این حدث می توان قاعده ای استنباط کرد و آن اینکه «من فقد تقوا فقد فقد علما» کسی که تقوای خاصی را از دست داد، علم حاصل از آن تقوا را هم از دست می دهد. بیان نورانی امام حسن عسکری(ع) در همین راستا که راه تهذیب و شب زنده‌داری و مناجات با خدای سبحان است، راهگشاست. حضرتش فرمود: «اِنَّ الوُصُولَ اِلی اللهِ سَفَرٌ لا یُدرَکُ اِلّا بِامتِطاءِ اللَّیلِ»؛ یعنی انسانی که سالک است، سلوکش با مسلک یکی است، زیرا انسان در عقائد، اخلاق و اعمال خود حرکت می‌کند که همه این مسافت‌ها و مسیرها در حوزه نفس انسان قرار دارد و در بیرون از جان انسان نیست. فرمود: اگر کسی بخواهد این راه را طی کند و به مقصد برسد مهم ترین وسیله‌اش شب زنده‌داری و نماز شب است.

آیت الله العظمی جوادی آملی افزود: امیدواریم به برکت رهنمود امام حسن عسکری(ع)، تقوا با فراهم کردن این سه بخش یادشده همراه باشد؛ یعنی آیه محکمه با تقوا، فریضه عادله با تقوا و سنت قائمه با تقوا، با شب زنده داری و تزکیه همراه باشد تا ان شاء الله خروجی این گونه از مراکز علمی، علماء ربانی باشد و این علماء ربانی مصداق بقیه‌الله هستند.

عالمان دین مصداق اولو بقیه هستند

وی گفت: بقیه الله در نظام خلقت مستقیماً وجود مبارک ولی عصر ارواحنا له فداه در عصر کنونی هستند، بعد عالمان دین و شاگردان آن حضرت به برکت وجود ایشان سهمی از بقیّه دارند؛ چه اینکه در بخش پایانی سوره مبارکه هود خدای سبحان از علما به عنوان اولو بقیّه یاد کرده است. اولو بقیّه نظیر اولوالالباب و اولوالابصار یعنی چهره‌های ماندگاری که خدای سبحان این چهره ها را پویا و ماندگار قرار داده است.

این مرجع تقلید در پایان تاکید کرد: من مجدداً مقدم مبارک علمای بزرگ، چه از شورای عالی مدیریت که اظهار لطف کردند و تشریف آوردند و چه از مسئولان استان مازندران و شهرستان آمل و نماینده محترم ولی فقیه در استان مازندران را گرامی می‌دارم و از همه این بزرگواران حق شناسی می‌کنم و از ذات اقدس اله مسئلت می کنیم که نظام، مقام معظم رهبری، مراجع و مملکت ما را در سایه ولی عصر ارواحنا له فداه حفظ کند؛ تا ظهور آن حضرت، این نظام را از هر گزندی محافظت بفرماید و فضلا و طلاب را به مقام والای عالم ربانی شدن برساند و صوابی از همه بحث های علمی به ارواح مراجع گذشته به ویژه امام راحل و ارواح شهدای انقلاب و جنگ اهدا کند و این نظام را تا ظهور آن حضرت حفظ بفرماید.