سایه سنگین تخریب دوباره بر سد خاکی "کلاک" دماوند

به گزارش خبرنگار مهر در دماوند، سال گذشته در چنین روزهایی مردم مناطق کم آب دهستان جمع آبرود بخش مرکزی شهرستان دماوند شاهد حادثه ای تلخ بودند رویدادی که تا مدتها اهالی شریف "کلاک"، "یدره"، "تمسیان" و چند روستای دیگر نواحی جنوبی این شهرستان را به مناطقی ماتم زده تبدیل کرده بود و گویی جوانی رشید از میان این مردمان به دیار باقی شتافته بود.

کم آبی معضل دو دهه اخیر شهرستان دماوند

شاید شنیدن آنکه کمبود آب و فقدان منابع تامین این ماده حیاتی معضل بزرگ دو دهه اخیر شهرستان دماوند محسوب می شود برای دیگر هموطنان کمی قریب به نظر برسد چراکه این کهن دیار خوش آب و هوا از دیرباز تا کنون بعنوان منطقه ای ییلاقی و خوش نشین در اذهان ایرانیان نقش بسته و تصور آنکه مردمان شهرستان دماوند از کمبود منابع آبی بشدت در مضیقه هستند برای ناظرانی در دوردست کمی دشوار و غیرقابل باور باشد اما عتش و تشنگی واقعیت امروز شهرستان دماوند است.

خوشبختانه در سالیان اخیر تلاشهای مستمر مسئولان شهرستان دماوند و نماینده این شهرستان در مجلس شورای اسلامی آهسته آهسته از بار معضل دشوار مذکور کاسته است.

حسین معتمدنیا فرماندار پیشین شهرستان دماوند وارث سمتی بود که طی سالیانی طولانی در معرض تیغ تیز گلایه های مردمی و رسانه های منتقد وضعیت موجود تامین آب شرب و کشاورزی شهرستان قرار داشت و حضور شهروندان عصبانی در محل فرمانداری و دفتر وی صحنه ای معمولا آشنا برای کارکنان این نهاد قلمداد می شد اما تدابیر این مسئول با وجود فشار زیاد از جهات مختلف در نهایت به ثمر نشست و مناطق روستایی شهرستان از طریق سامانه های خودرویی(تانکر آب) و سکنه گیلاوند با پایان حفاری چاهی در منطقه "تیزآب" سیراب شد. اقدامات مذکور سبب شد تا مردم در تابستان 89 بشکلی بارز این معضل همیشگی دماوند را احساس نکنند و امتیازی مثبت در کارنامه موفق فرماندار اسبق دماوند ثبت شود.

نماینده مردم شهرستانهای دماوند و فیروزکوه نیز پس از پیگیریهای مستمر، حال دیگر مجوزهای لازم پیرامون تخصیص پنج میلیون مترمکعب از آب رودخانه "تارود" دماوند را در چنته دارد. علاوه بر این کسب موافقت مسئولان آب منطقه ای استان تهران برای احداث دو سد در این شهرستان را می توان از دیگر توفیقات این چشم پزشک 45 ساله برشمرد. وی چندی پیش پیرامون مباحث یاد شده به خبرنگار مهر گفته بود: بر طبق مطالعات انجام شده توسط کارشناسان امر سد تارود دماوند به ایفای دو نقش عمده و اساسی خواهد پرداخت.

شاهرخ رامین ادامه داد: وظیفه نخست این سازه تامین آب منابع زیرزمینی دشت همند آبسرد خواهد بود که با دستور رئیس جمهور و تصویب کارگروه های تخصصی در وزارت نیرو به میزان پنج میلیون متر مکعب در سال تخصیص داده شده است و نتیجه اجرای آن، احیای دشت پراهمیت همند و جریان دوباره زندگی در شریانهای حیاتی مناطقی نظیر "کوهان"، "کردر"، "وادان" و "کیلان" خواهد بود.

این مسئول پیرامون دیگر وظیفه سد تارود خاطرنشان کرد: دیگر وظیفه مهم سد تارود تامین آب شرب دماوند و مناطق اطراف این شهر است که کارکرد مذکور با افزایش طول تاج و تغییر مکان احداث این سازه محقق خواهد شد.

وی با اشاره به مزایای غیرتخصصی این سد گفت: سد تارود علاوه بر انجام وظایف یاد شده می تواند پس از احداث با ایجاد توقف در جریان حرکت رودخانه تارود به اغنای چشمه ساران دشتهای حد واصل مناطق روستایی "مراء"، "کاجان"، "خرمده" به "تمسیان" و "ذره در" بینجامد.

رامین با یادآوری مشکلات کشاورزان دماوندی از کمبود آب زراعی در سالهای اخیر عنوان کرد: در جشنواره سیب سرخ دماوند که در پاییز امسال برگزار شد چهره مشوش کشاورزی با محصول گردوی سوخته از کمبود منابع آب، منجر به تاسف همه حاضرین شد.

نماینده مردم شهرستانهای دماوند و فیروزکوه بیان داشت: من نیز به مانند دیگر مردم نجیب دماوند امیدوارم تا با اجرای سد تارود و جوشش دوباره شریانهای حیاتی نواحی پایین دست این شهرستان، دیگر شاهد معضلاتی از این دست نباشیم.

این مسئول پیرامون سد وادان نیز خاطرنشان کرد:نشستی کارشناسی با مسئولان سازمان آب منطقه ای استان تهران درخصوص ادامه روند احداث سد وادان که با توقف عملیات اجرایی روبرو شده بود برگزار گردید.

شاهرخ رامین ادامه داد: برای تداوم روند احداث سد وادان مقرر شد تا کاربری این سازه خاکی از محلی جهت تامین آب زراعی به دریاچه ای گردشگری تغییر وضعیت پیدا کند.

این مسئول پیرامون مزایای تغییر کاربری مذکور عنوان کرد: این تغییر کاربری به ابقای سازمان آب منطقه ای استان تهران تحت عنوان مجری طرح و متعاقبا آبگیری این سازه خاکی تا سال 90 خواهد انجامید.

کلاک، سد جوانمرگ شده مناطق روستایی

حال که با گریزی به داستان 20 سال گذشته معضل آب شهرستان دماوند کمی باور وجود کاستی مذکور در این شهرستان برایتان ساده تر شد به مبحث نخست این گزارش بازمی گریم بله همان جوان رشیدی که از میان مردمان ماتم زده روستایی دهستان جمع آبرود بخش مرکزی دماوند رخت بر بسته بود.

کلاک، عنوان سدی خاکی ساخته شده در بالادست روستایی به همین نام قرار بود تا با جمع آوری آبهای هرز منطقه در مدت بیش از نیمی از سال، اراضی کشاورزی کلاک و نواحی اطرف آن را سیراب کند. سد مذکور علاوه بر کاربری تامین آب کشاورزی روستاییان می توانست با مسدود نمودن آبهای پراکنده سطحی و نشست تدریجی این ماده حیاتی در دل خاک، پشتیبان منابع و سفره های زیرزمینی شهرستان دماوند نیز باشد اما سد یاد شده با نخستین سیلاب محلی که امری عادی در این نواحی محسوب می شود جوانمرگ شد و عملا از چرخه بهره برداری خارج گشت و پاسخ مسئولان منابع طبیعی شهرستان دماوند بعنوان متولی ساخت این سد به اصحاب رسانه و اذهان مردم چیزی جز سکوت نبود و دیدن اشکان پیرمردی که احیای باغات کشاورزی و رفع مشکل آب شرب فرزندان خود را در گرو این بنای تخریب شده می دید برای مسئولان و مردم غیرقابل تحمل بود.

حسین معتمدنیا فرماندار پیشین شهرستان دماوند در حاشیه بازدید خود از روستای کلاک و سد ساخته شده در این مناطق پیرامون دلایل تخریب طرح مذکور گفته بود: یکی از طرحهای مناسب در راستای کاستن از معضلات کم آبی کلاک و مناطق اطراف آن، سد خاکی کلاک بود که به دلیل فقدان دقت کارشناسان بخش خصوصی و عدم نظارت کافی دستگاه های ذیربط تخریب شد.
 
عدم تحقق وعده پیگیری قضایی پرونده سد

حسین معتمدنیا از پیگیریهای انجام شده پیرامون این پروژه نافرجام خبر داد و گفت: نخستین مرحله پیگیریهای یادشده درخواست از مدیرکل منابع طبیعی در خصوص برخورد با متخلف، معرفی آن به مراجع قضایی، احقاق حقوق بیت المال و ترمیم خسارات وارده بود.
 
وی بیان داشت: در پی ارسال پیامی مکتوب به استانداری تهران، بازرسانی از این دستگاه به جهت بررسی علل معضل ایجاد شده به محل سد مراجعه و گزارشی مبسوط از این رخداد تهیه کردند تا ضمن برخورد با متخلفین، خسارت وارده به مردم نیز جبران شود.
 
این مسئول با بیان اینکه براحتی نباید از هدر روی بیت المال گذشت، افزود: بدلیل داشتن وظیفه دادستانی پیش از احراز پست فرمانداری اجازه گذشت سهل و آسان از هدر روی بیت المال را به خود و دیگران نخواهم داد مگر آنکه متولیان امر جبران خسارت کرده و مجازاتهای خود را طی کنند.
 
وی در خصوص تامین آب آشامیدنی این روستا نیز خاطرنشان کرد: برای تامین حداقل آب آشامیدنی روستا، مسئولان ذیربط با تمام توان دولتی و حتی خصوصی و از طریق تانکر این ماده حیاتی را به مردم برسانند.

اما پیگیری موضوع قضایی محاکمه متخلفان این طرح در حد همان حرف ماند و جراید محلی و خبرگزاریهای کشوری گزارشی در این خصوص مخابره نکردند و البته به نظر هم نمی رسد درباره این پرونده اقدام اجرایی خاصی صورت گرفته باشد.

افزایش نگرانیها از تخریب دوباره

مدتی گذشت تا آنکه چندی پیش با پیگیریهای نماینده مردم شهرستان دماوند و دیگر مسئولان محلی، این سازه خاکی برای بار دوم جانمایی شد و مراحل بازسازی خود را آغاز کرد.

" پروژه احداث سد کلاک به جهت آنکه از گذشته پیش بینی های اجرای آن صورت گرفته بود دوباره جانمایی شد و با اعتبار 50 میلیون تومانی اختصاص یافته، بزودی مراحل اجرایی آن آغاز خواهد شد". این اخبار شیرین از زبان ابوالفضل رضوانی مسئول منابع طبیعی شهرستان دماوند در نشریات محلی، خبرگزاری مهر و دیگر خبرگزاریهای کشوری درج شد و بارقه هایی از امید را در دل مردمان روستای کلاک و دیگر نواحی حاشیه ای این روستا روشن نگه داشت.

اما در روزهای اخیر زمزمه هایی غیررسمی مبنی بر احتمال تکرار این حادثه تلخ، هدرروی دوباره سرمایه بیت المال و سوء مدیریتی دیگر به گوش می رسد و مطمئنا نباید اینبار انتظار رفتاری ملایم از مردم نواحی تشنه شهرستان دماوند و تحمل تکرار وقایع تلخ سال گذشته را داشت.

نگرانیها از این مبحث سبب شد تا نشستی با حضور بخشدار بخش مرکزی دماوند، شورای اسلامی این بخش، رئیس جهاد کشاورزی و دیگر مسئولان در محل اجلاس بخشداری برگزار شود.

هجوم آب منبع روستا به سد

مسئول شرکت پیمانکاری احداث سد کلاک در این نشست طی سخنانی خاطرنشان کرد: بر اساس تمهیدات از پیش اندیشیده شده گروه مهندسی احداث سد کلاک از عدم نفوذپذیری آب در بدنه این سد اطمینان حاصل کرده بودند.

محمد ادریسی ادامه داد: اما متاسفانه منبع آب روستا در حال سرریز است و این ماده جاری در دره بشکل مستقیم به شالوده سد کلاک وارد می شود و آبی که از دامنه این سازه خاکی به بیرون تراوش می کند حاصل سرریز همان منبع مذکور است.

این مسئول افزود: در طرح ابتدایی احداث این سازه خاکی رویه بتونی به ضخامت 15 سانتیمتر و مشبندی با میلگرد 8 دیده شده که این بنا نمای کار نیست و دقیقا آب بندی سد محسوب می شود.

وی با بیان اینکه سد مخزنی می بایست دارای هسته ای نفوذناپذیر باشد، عنوان کرد: هر سد خاکی در حال احداث برای کاربری مخزنی می بایست از یک هسته نفوذناپذیر بهره مند باشد اما متاسفانه سد کلاک ضمن عدم برخورداری از چنین سامانه ای با مصالحی فوق العاده سست و نامطمئن ساخته شده بود.

نیاز فوری سد کلاک به اعتبار 50 میلیون تومانی

ادریسی خاک منطقه محل احداث سد کلاک را سست دانست و افزود: خاک موجود در محل احداث سد کلاک توان چندانی برای مقاومت ندارد از این رو تا کنون چندین تن، بتن در راستای بالا بردن مقاومت به بدنه این سازه تزریق شده است.

مسئول شرکت پیمانکاری ساخت سد کلاک با بیان اینکه فعلا زمان آبگیری این سد فرانرسیده است، اظهار داشت: در حال حاضر مقطع زمانی آبگیری سد کلاک فرا نرسیده و برخی اقدامات غیرقانونی درخصوص بستن شیرفکله و جاری شدن آب به سمت این سازه خاکی به مسئولان منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان دماوند بعنوان کارفرمای این پروژه گزارش داده شده است.

این مسئول با اشاره به میزان اعتبار مورد نیاز جهت حفظ سد از خطرات احتمالی گفت: میزان برآورد اعتبار مورد نیاز پیرامون این سد نزدیک به 50 میلیون تومان و اجرای طرحهای بتن ریزی، آرماتور مصلح و میلگرد 8 و 15 سانتیمتر خواهد بود که درصورت عملیاتی شدن اقدامات یاد شده، این سد خاکی در مقابل خطر تخریب احتمالی مقاومت خواهد کرد.

تخریب دوباره سد پذیرفتنی نیست

بخشدار بخش مرکزی دماوند نیز در ادامه این نشست با ابراز نگرانی از وضعیت سد کلاک خاطرنشان کرد: نام کلاک و سد مستقر در بالادست این روستا یادآور خاطرات تلخ روزهای نخستین سال 89 و تخریب این سازه خاکی با اولین سیلاب محلی است.

موسی بهرامی سد کلاک را امید مردم نواحی خشک روستایی بخش مرکزی دماوند خواند و افزود: معضل آب در روستای کلاک و دیگر مناطق اطراف این روستا به خط قرمز بحران نزدیک شده، مردم با مشکلاتی عدیده مواجهند و چشم امید آنها پس از لطف خداوند به ساماندهی و احداث دوباره سد کلاک دوخته شده است.

این مسئول با بیان اینکه تکرار حوادث سال گذشته پیرامون این سد پذیرفتنی نیست، عنوان کرد: در روزهای اخیر حرف و حدیثهایی پیرامون احتمال تخریب دوباره این سد به گوش می رسد اما باید گفت تکرار اتفاقات سال گذشته برای مردم و مسئولان شهرستان دماوند غیرقابل تحمل و پذیرش خواهد بود.

وی خواستار اجرای تمهیداتی برای جلوگیری از حوادث احتمالی شد و گفت: مسئولان منابع طبیعی شهرستان دماوند می بایست با درس گرفتن از وقایع تلخ سال گذشته مقابله ای همه جانبه با عوامل مختلف تخریب احتمالی این سد داشته باشند.

بهرامی بیان داشت: بخشداری بخش مرکزی دماوند موارد لازم پیرامون تامین منابع مالی ادامه ساماندهی و احداث سد کلاک را با فرمانداری این شهرستان مطرح خواهد کرد تا موانع موجود در مسیر ساخت این سازه خاکی مرتفع گردد.

به هر روی مبحث عدم تکرار حوادث سال گذشته و تخریب دوباره سد کلاک به دغدغه این روزهای مسئولان شهرستان دماوند تبدیل شده و شاید همان وقایع روزهای نخست سال 89 بود که کمی حساسیتهای حواشی این سازه خاکی پرحاشیه را بیشتر کرده و می بایست به مردم مناطق روستایی اطراف این سد به جهت داشتن دلهره و نگرانی حق داد.