به گزارش خبرنگار مهر، نخستین نشست از سلسله نشست‌های ادبی باختین روز شنبه 20 فروردین با حضور امیر احمدی آریان، دانشجویان و علاقه‌مندان در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.
امیر احمدی آریان نویسنده و مترجم در این نشست گفت: آثار باختین همیشه پراکنده بود و هیچ‌گاه نظام‌مند نبود. او بعد از مرگش به چهره ادبی تبدیل شد. سال 1919 را که حلقه باختین در شوروی تشکیل شد و عده‌ای به دور او جمع شدند، می‌توان لحظه گسست باختین از فرمالیست‌های روسی دانست. در نظریه ادبی باختین نوعی جدایی و انشعاب از فرمالیست‌های ادبی دیده می‌شود البته او از دستاوردهای فرمالیست‌ها نگذشت و نهایت استفاده را از ایده‌های فرمالیست‌ها برد.
وی گفت: نقد ادبی فعلی، عملا با مسائل اجتماعی، سیاسی، روانکاوی، زنان و... گره خورده است و امروز اگر کسی مقاله‌ای بخواند که در آن به واسطه نقد یک داستان، شرایط اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد، تعجب نخواهد کرد. این امر برای ما پذیرفته شده است. اما حدود 90 سال پیش چنین نبود. وقتی درباره رمانی صحبت می‌کردی، وظیفه داشتی بفهمی در داستان چه اتفاقی می‌افتد. نحوه شخصیت‌پردازی، تکنیک‌هایی که برای پیش بردن داستان استفاده می‌شود، کجا وقفه‌انداختن و ... مسائلی بودند که منتقد یک رمان باید به آن‌ها می‌پرداخت.
عمر نقد ادبی امروزی به 100 سال نمی‌رسد
این مترجم ادامه داد: عمر این نوع نقد ادبی که امروز شاهدش هستیم به 100 سال نمی‌رسد. این نوع نقد ادبی حاصل خون دل خوردن‌های نظریه‌پردازان بیرون از آکادمی است. به نظرم نقطه‌نظر باختین که موجب تمایز او از هم‌عصرانش می‌شود، تلاش جهادگونه‌اش برای استقلال نقد ادبی است. باختین می‌خواست نقد ادبی را از زیر سایه رمان خارج کند. باختین به منتقدها آموخت که به متن ادبی مانند سکوی پرتاب نگاه کنند و آن را وسیله کارشان قرار دهند. اهمیت باختین و نظریه ادبی‌اش به همین دلیل است.
احمدی آریان گفت: نقطه شروع باختین همان نقطه شروع فرمالیست‌هاست. فرمالیست‌ها بحث خود را از داخل متن آغاز می‌کردند و در همان درون متن می‌ماندند اما باختین از درون آغاز کرده و به خارج متن می‌رسید. جمله " هر گزاره یک مکالمه است" در واقع ستون فقرات نظریه باختینی است. او تا آخر عمر به این حرف پایبند ماند.
باختین از زبان شروع می‌کند و به واقعیت می‌رسد
این نویسنده افزود: فرمالیست‌های روسیه معتقد بودند هر متن، مصالحی دارد و این مصالح چیزی جز زبان نیست. کار منتقد هم این است که کشف کند این مصالح چگونه در متن با هم ترکیب شده‌اند. باختین معتقد بود این حرف بی‌معنی است. چون قبل از این که شما سخن بگویید، زبان و کلمات تشکیل شده‌اند و توسط باقی افراد به کار گرفته شده‌اند. باختین از زبان شروع می‌کند و به واقعیت می‌رسد. او دو اصل به نظریه فرمالیست‌ها اضافه کرد. اول این امر که " هرمتنی نویسنده‌ای دارد و محصول یک کنش انسانی است. و هر متنی یک معنی دارد. اما هیچ متنی معنی خنثی ندارد" دوم این که " هر معنایی که یک متن دارد در آن واحد یک ایدئولوژی هم هست."
وی گفت: هدف اصلی باختین آشتی دادن فرمالیست‌ها با مارکسیست‌ها بود. آن گرایشی که مورد استفاده اسقف‌ها بود و طلایه‌دار زبان فخیم جامعه بود، شعر آن زمان را پیش برد و گرایشی که تا پیش از رنسانس به بازی گرفته نمی‌شد و به دنبال ترویج راه و روش مردم بود، رمان آن زمان را به پیش برد.
احمدی آریان ادامه داد: فرمالیست‌های روس در واقع عالمانی بودند که مصالح متن را می‌شناختند اما با کلیت و بیرون متن آشنا نبودند. کلیت متن را وقتی می‌توان درک کرد که رابطه متن با بیرونش یا رابطه میان متن و مخاطبش را شناخت. باختین معتقد بود فرمالیست‌ها اجزای متن را می‌شناسند اما از کلیت خود متن غافل هستند.
دومین نشست از سری نشست‌های باختین روز شنبه 27 فروردین با حضور امیر احمدی آریان در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار خواهد شد. طبق گفته مسئولان برگزاری این جلسات، نشست‌های باختین، طی 5 هفته برگزار خواهد شد.
نظر شما