تعریف بومی از اشتغال و بیکاری ارائه شد

به گزارش خبرنگار مهر، تعریف شاغل و بیکار در کشور ما به عنوان یکی از کشورهای عضو سازمان جهانی کار سالهای متمادی است که محل چالش و انتقادات فراوانی بوده است به نحوی که بسیاری از فعالان بازار کار بر نحوه شاغل دانستن بخشی از جمعیت فعال کشور نقدهای جدی وارد می کنند.

تعریف ILO از بیکار و شاغل

بر پایه این گزارش، طبق تعریف فعلی سازمان جهانی کار (ILO) هر فردی که در هفته 1 تا 2 ساعت کار داشته باشد شاغل محسوب می شود و در غیر اینصورت بیکار است. ارائه این نوع تعریف از جمعیت فعال کشور به زعم بسیاری از کارشناسان بازار کار به هیچ وجه با واقعیت های جامعه ایرانی سازگاری ندارد.

عدم کارایی تعریف سازمان جهانی کار که اتفاقا مرکز آمار ایران نیز بر همان اساس نسبت به بررسی و اعلام نرخ بیکاری در استان های مختلف کشور اقدام می کند باعث شده است تا هم اکنون سربازان، زنان خانه دار، دانشجویان و برخی دیگر از گروه های مشابه آن که در واقع جزو گروه های مصرف کننده محسوب می شوند، شاغل دانسته شوند.

سرباز و خانه‎دار شاغل است

در واقع مشغول به فعالیت بودن حداقل یک ساعته بسیاری از افراد جامعه و فعالیت حداقلی آنها بدون اینکه درآمدها و دریافتی احتمالی آنان بتواند به تامین معیشت خانواری منجر شود باعث شده است تا همیشه بر نرخ های بیکاری اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران با دیده تردید نگاه شود.

اینکه بسیاری از گروه های غیرفعال در جامعه مانند نمونه های ذکر شده شاغل دانسته شوند باعث می شود تا نرخ های بیکاری و برآورد وضعیت آن در کشور با شرایط بومی مطابقتی نداشته باشد؛ بنابراین طبیعی است وقتی جامعه تعداد بیکاران واقعی را بیشتر از گزارشات محاسبه شده در این بخش بداند آن را نخواهد پذیرفت.

سالهای سال است که مرکز آمار ایران در برابر پاسخ به این انتقاد که چگونه است 1 ساعت کار در هفته شغل محسوب می شود، آن را به استانداردهای بین المللی و استفاده از مجموعه قوانین جهانی ربط می دهد.

معیشت 1 ساعته

البته ممکن است تعریف شاغل توسط سازمان جهانی کار در برخی دیگر از کشورها تطابق بیشتری داشته باشد و به اصطلاح با شرایط بازار کار در آن کشورها همخوانی داشته باشد ولی اینکه تصور شود جامعه کارگری کشورمان نیز خواهد توانست با 1 ساعت کار در هفته معیشت خود را تامین کند، فکری اشتباه است.

عبدالرضا شیخ الاسلامی وزیر کار و امور اجتماعی اخیرا در این مورد که نحوه ارزیابی وضعیت اشتغال و بیکاری در جامعه با شرایط بومی و معیشتی کشور همخوانی و مطابقت ندارد، گفته است: در این زمینه از تعاریف سازمان جهانی کار استفاده می شود چون ما نمی توانیم از خودمان تعریف جدیدی را جعل کنیم.

وی همچنین مثالی از قابل شغل دانستن 1 تا 2 ساعت کار در هفته زده است به نحوی که وی انجام کار توسط یک پزشک و یا یک نفر وکیل را به مدت زمان ذکر شده، در حدی می داند که بتواند معیشت وی را در یکماه تامین کند در حالی که منظور اصلی انتقاد جامعه کار و تولید از چنین تعریفی رسیدگی به مسائل پزشکان و وکلا نیست چرا که بسیاری از مشمولان قانون کار کارگرانی هستند که مجبورند برای تامین معیشت خود به مراتب خیلی بیشتر از 1 تا 2 ساعت در هفته کار کنند.

تعریف بومی از کار و بیکار

البته شیخ الاسلامی این نوید را نیز داده است که برای مطابقت دادن واقعیت ها و همخوانی تعاریف بیکار و شاغل در کشور اخیرا رئیس جمهور در جلسه شورای عالی اشتغال عنوان کرده است که تعاریف جدیدی از شاغل و بیکار بر اساس شرایط بومی و فضای واقعی کشور تهیه و ارائه شود.

اگر چنین تعریفی تهیه و نهایی شود به احتمال زیاد جابجایی قابل توجهی نیز در تعداد بیکاران اتفاق خواهد افتاد چرا که مطمئنا دیگر 1 ساعت کار در هفته اشتغال محسوب نمی شود و دلیل اصلی آن نیز این است که با این میزان کار کردن نمی توان معیشت خانوار و حتی 1 نفر را نیز تامین کرد.

ذکر این نکته نیز الزامی است که اگر چنین تعریفی ارائه شد و پس از آن مرکز آمار ایران نیز ملزم به استفاده از استانداردهای تعاریف بومی به جای استانداردهای جهانی شد، آنگاه در بخش شاغلان و بیکاران جابجایی هایی اتفاق خواهد افتاد و در غیر اینصورت رویه تعیین نرخ بیکاری و همان 1 تا 2 ساعت کار در هفته به قوت خود باقی خواهد ماند.

حمید حاج اسماعیلی در گفتگو با مهر و در زمینه تعاریف حقوق کار و انتقاداتی که همیشه دامن گیر چنین تعاریفی بوده است، گفت: هرچقدر که رعایت 3 جانبه گرایی در بازار کار بین کارگران، کارفرمایان و دولت موردتاکید سازمان جهانی کار است و شرکا سعی به دسترسی به آن را دارند، در مورد تعاریف مربوط به شاغل و بیکار نقد وجود دارد.

تعریف خط فقر

نماینده سابق کارگران در هیئت حل اختلاف، اظهار داشت: در کشور ما حداقل این سئوال وجود دارد که کدام واقعیت امروز معیشتی جامعه می گوید با 1 ساعت کار در هفته می توان معیشت را تامین کرد؟ اگر بخواهیم پزشک را به عنوان نمونه مطرح کنیم که باید بگویم آنها مشمول قانون کار نیستند.

حاج اسماعیلی با تاکید بر اینکه نیروی کار در کشور ما رفتارهای مشخص و مخصوص به خود را دارد، بیان داشت: در حال حاضر اکثریت افراد با یک شغل تامین نمی شوند که البته ممکن است برخی به عنوان متخصصین در حوزه کارگری به صورت میلیونی نیز حقوق و مزایا دریافت کنند.

وی ادامه داد: یکی از مراجعی که باید قبل کند شغل جدید اتفاق افتاده است تامین اجتماعی و آمارهای بیمه ای است. در این رابطه لازم است تا برای معیشت خانوار یک استانداردهایی تعریف و به کار گرفته شود.

مشاور کانون عالی انجمن های صنفی کارگری کشور افزود: در کنار مراجعه به آمار بیمه شدگان لازم است تا خط فقر نیز به روشنی تعریف و ارائه شود تا وضعیت شاغل و اشتغال ناقص در کنار بیکار مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد.

حقوق 200 هزار تومانی

به گفته حاج اسماعیلی، رفاه و نسبی و درآمدهای خانوار کارگری و شاغلان نیز موضوع دیگری است که نیاز به توجهات ویژه ای دارد. هم اکنون در بسیاری از بنگاه ها و کارگاه های کوچک نیروهای شاغل کمتر از 200 هزار تومان در ماه دریافتی دارند که حتی این گروه ها را نیز نمی توان شاغل محسوب کرد.

وی با اشاره به اینکه اگر یک ساعت کار مبنای اشتغال افراد است پس همه آنهایی که در بازار دلالی، کاذب، زیرزمینی و غیررسمی فعالیت دارند شاغل هستند در صورتی که شاغل باید به کسی اطلاق شود که در چارچوب های رسمی و با ملاحظات مختلف اشتغال به کار داشته باشد.

نماینده سابق کارگران در هیئت حل اختلاف، اظهار داشت: هم اکنون می توان گفت بیش از 80 درصد کارگران کشور که مشمول قانون کار هستند در هفته نیاز به بیش از 60 ساعت کار دارند تا بتوانند معیشت خود را تامین کنند در غیر اینصورت آنها با مشکلاتی در تامین هزینه های خود مواجه خواهند بود.