ه گزارش خبرنگار مهر در اراک، فرهنگ و معنویت یار دیرین مردم ایران بوده و همین علاقه آیین های مختلفی به مناسبتهای مختلف و بازیهای محلی زیادی را ایجاد کرده که اغلب منجر به جمع شدن گروهی در کنار هم و شادی و همدلی آنها شود.
بزرگترین آیین ایرانی نوروز است که در پیوندی دیرینه با علقه های مذهبی سالهاست میهمان خانه ها و دل های ایرانیان است و توجه جهانی را به فرهنگمندی ایرانیان معطوف کرده است.
در طول سال آیین های و بازی های محلی زیادی در نقاط مختلف کشور برپا می شود در جایگاه خود دارای اهمیت و بررسی است.
استان مرکزی که از قلب عراق عجم سر برافراشته مانند سایر نقاط وقومیت های ایرانی گنجینه ای از این آیین ها و بازی هاست.
آیین دو هزار ساله بیل گردانی، جشن کار و تلاش
جشن بیل گردانی به عنوان نمادی از تلاش و همدلی همه ساله در بهار و در آستانه فصل آبیاری مزارع با حضور خود جوش گروههای مختلف مردم در شهر نیم ور محلات استان مرکزی برگزار می شود.
این جشن با قدمت حدود دوهزار ساله به عنوان نمادی برای تشکر الهه آب بوده و ریشه در فرهنگ آب و آبیاری و نمادی برای نشان‌دادن زور و پهلوانی به دشمنان بوده و به اعتقاد مردم منطقه نیمور این بازی آیینی، به برکت و زیادی آب کمک می‌کند.
مردم منطقه برای حفظ این رسم معنوی هر سال در مواقعی که مسیر جوی های آب توسط گل و لای و یا رشد گیاهان و علفهای هرز در ماه اسفند و اوایل فصل بهار مسدود می شده و آبرسانی به مزارع این شهر به کندی انجام می گرفته، با اعلام بزرگان شهر، مردم با کمک یکدیگر به پاکسازی حریم جوی می‌پردازند.
حضور پهلوانان در جشن بیل گردانی
پس ازلایروبی جویهای آب، بیل گردانان شامل ورزشکاران منطقه به نوبت، هفت بیل مخصوص اسبار باغ را در دو دسته چهار و سه تایی به یکدیگر بسته و بیل گردانان این بیلها را با مهارت و قدرت در دو جهت مخالف به صورت ضربدری بالای می چرخانند.
ورزشکاران یا بیل گردانان باید دو دسته بیل به وزن 32 کیلو گرم را بین پنج تا 30 بار بالای سر خود بچرخانند و در این هنگام با دعا و نیت به حرکت در آمدن هفت آسمان و نزول رحمت الهی قدرتمندی خود را برای مردم این منطقه به نمایش می گذارند
این جشن چندین روز طول می‌کشد، و قبل از شروع مراسم بیل گردانی، لایروبان همراه با بیل‌های خود رژه رفتن تا محل برگزاری جشن که بر روی سکویی مخصوصی در مرکز نیمور است، انجام میدادند.
ثبت بیل گردانی به عنوان اثر ملی
جشن بیل گردانی هم اکنون از جمله ورزشهای بومی محلی استان مرکزی و امسال به عنوان اثر معنوی استان در میراث معنوی کشور ثبت شده است.
این مراسم سنتی که نوعی ورزش باستانی و پهلوانی نیز محسوب می شود در شهر نیمور برگزار می شود . این مراسم در میدان اصلی نیمور برگزار می شود.
جشن ازدواج در استان
این قبیل جشن ها اغلب به صورت جشن عروسی و خواستگاری در مراحل مختلف برگزار می شود. شیوه برگزاری این نوع مراسم در قیاس با سایر نقاط کشور تفاوتهایی دارد، به ویژه در مناطق روستایی که شامل خواستگاری، شیرینی خوران، عقدکنان، حنابندان و شب عروسی است.
در گذشته در کنار برگزاری عروسی برخی بازیهای محلی اجرا می شده که اکنون به مرور زمان این نوع شادی جای خود را به سرگرمی های نادرست و شادی های زودگذر داده است.
قالیشویان
بخشی از مشهد اردهال در دلیجان قرار دارد و بر اساس روایات معتبر حضرت سلطان علی فرزند بلافصل امام پنجم (ع) که در اوایل قرن دوم هجری به دعوت اهالی فین ، قم و کاشان به این سرزمین مسافرت کرده بود در مشهد اردهال به شهادت رسیده است.
گفته می شود در روز واقعه خون مطهر این شهید نقش های ترنج و محراب قالی را رنگین کرده است و از این رو پس از گذشت بیش از یک هزارو سیصد سال، مردم منطقه همه ساله با برگزاری مراسم قالیشویان یاد آن امامزاده را گرامی می دارند.
این مراسم در دومین جمعه مهرماه برگزار می شود.
آیین تیرگان، جشن گندم وشکرگذاری از خداوند
در روز جشن تیرگان، مردم از تمام منطقه فراهان و شهرهای اطراف مانند آشتیان، تفرش، اراک، و استان های همجوار در این محل اجتماع کرده و برای خیر و برکت محصولات کشاورزی خود مراسم دعا و نیایش برگزار می کنند.
جاذبه اصلی و مهم مراسم این روز در محوطه بیرون امامزاده است که مردم شهرهای ایران مانند همدان، ملایر، قم و تهران تولیدات خود شامل سوغات، عطاری و گیاهان دارویی، انواع گل و گیاه، ابزار کشاورزی و صنایع دستی را به معرض فروش می گذارند.
جشن تیرگان از زمان‌های ایران باستان در روز سیزدهم تیر برگزار می شد، ولی سالهاست که در زلف آباد با گذشت زمان های طولانی و با ترکیبی از آداب و رسوم محلی و مراسم مذهبی مانند تعزیه‌خوانی شکل مخصوص به خود گرفته است و همچنان تا به امروز اجرا می شود.
تاریخ این جشن به دلیل اینکه روز آغاز فصل تابستان، فصلی پرکار برای کشاورزان و بلندترین روز سال است و همچنین شروع برداشت گندم به عنوان مهم ترین محصول کشاورزان این منطقه می باشد، به یکم تیر ماه تغییر یافته است.
برگزاری آیین باستانی در کنار امامزاده
مردم آیین خود را در کنار امامزاده روستای زلف آباد برگزار می کنند که نشان دهنده بعد معنوی این جشن است.
تاریخچه دیگری که برای مراسم اول تابستان نقل می کنند این است که در اول تابستان خسرو پرویز از فراهان می گذشته و برای رفع خستگی در کنار جویی فرود آمد، تا آبی خورده و دست و رویی بشوید، در این هنگام یک حوری ظاهر شده و شروع به آب پاشیدن به سوی خسرو می‌کند، خسرو هم خوشحال از این اتفاق شروع به این کار می کند.
اکنون پس از سال ها مراسم آب پاشانک در جشن تیرگان برگزار می شود.
مراسم ویژه محلی اهو اهو
این سنت در روستای خورهه در شامگاه چهاردهمین ماه رمضان - شب تولد حضرت امام حسن (ع) برگزار می شود . با تاریک شدن هوا ، نوجوانان و کودکان به دسته هایی تقسیم می شوند و به در خانه ها می روند و اشعاری می خوانند.
یکی از افراد گروه که از همه بزرگتر است با صدا ی بلند شعری می خواند و دیگران در پایان آن با صدای بلند اهواهومی گویند.
این گروه معمولا به در منازلی می روند که فرزند پسر کوچکی داشته باشد حال اگر نام فررزند کوچک یک خانواده مثلا امیر باشد، این ابیات به صورت زیر خوانده می شود: امیر خـوان شمائیـد اهواهو ، از قلعه در نیائیـد اهواهو، کـه مردم دشمنت اند اهواهو ، به قصد کشتنت اند اهواهو
در پایان اشعار معمولا پسر کوچک خانواده مقداری آجیل و تنقلات برای گروه مورد نظر می آورد . اگر صاحب خانه دیر آجیل بیاورد دوباره اشعار فوق خوانده می شود .
بازیهای محلی استان مرکزی
بازی های محلی بخش دیگری از فرهنگ عامه استان است. برخی بر این باورند بازی هنری است ناشی از فرهنگ و آداب وسنن هر جامعه است. اگر بخواهیم به این مقوله، عمیق بنگریم بازی همه نظرات وتعاریف فوق را دربرمی‌گیرد.
در کشور پهناور ایران که از تنوع اقلیمی و قوم و قبیله ای خاصی برخوردار است، انواع بازی وسرگرمی رواج داشته و دارد. این بازیها درمراسم عروسی ، قبل و بعد از آغاز کاشت و برداشت محصولات کشاورزی،شب نشینی‌ها و… اجرا می‌شود.
اینکه بازیها از چه زمانی ومکانی آغاز شده‌اند اطلاع دقیقی در دست نیست ولی از نوشته‌ها، کتیبه‌ها و نقوش غارها و دیوارها چنین استنباط می‌شود که بازیها درحقیقت نوعی سخن گفتن، انتقال اطلاعات و معلومات،ایجاد و حفظ آمادگی جسمانی برای جنگ‌ها،ایجاد سرور ونشاط، شکرگذاری به درگاه خداوند بوده‌است.
نکته جالب در بازی های محلی توج به مکان، زمان، سن، شرایط زندگی، وجنسیت است که تدوام آن را در پی داشته است.
شناسایی 160 بازی محلی استان
تاکنون 160 بازی محلی استان شناسایی شده است و در طول سال به مناسبت های مختلف به صورت مسابقه برگزار می شود.
در میان این بازی های می توان به بازی "الک دولک"، "حمام کمرمک"، " کمربندبازی"، " قیش بازی"، "زو(کبدی)" ، " لنگی (الختر) "، " کلاه پران"، " کوشک"، " کوشک ملاقی"، " دوغ دوغ "، " چوب گل "، " گورو خوشو"، " خورس پران " و " خروس گیران" اشاره کرد که هم اکنون نیز جاری و ساری است.
"توماقه " شال بازی"، " بیل گردانی"، " دست به چاله"، " بدو"، "هفت سنگ"، " جو در غوبیل"، " سوار سوار پیاده سوار"، " کشتی محلی"، "دستمال بازی" و " چوب بازی" را از دیگر بازیهای بومی این استان است.
این بازیها در فصلهای مختلف سال و بیشتر توسط روستائیان برای پرورش روح و جسم اجرا می شود.
سخن آخر
دیدن برخی بازی های و جشن های خارجی در رسانه ها در کنار داشتن سابقه ای دیرین در آیین ها و بازی های ریشه دار فرهنگی و معنوی این سئوال را در ذهن ایجاد می کند چرا توجه بیشتری به این بازی ها و ایین ها نمی شود.
در دوران که انواع بازیهای خارجی و آیین های خود ساخته مادی گرا و مخرب تلاش جای خود را در میان ملت ها باز کند توجه بیشتر به این رسوم می تواند منعکس کننده تبعات تهاجم فرهنگی به سازندگان دروغین باشد.
جا دارد متولیان امر با برنامه ریزی بیشتر و دقیقتر برای حفظ و اشاعه آیینهای و بازیهای سنتی اقدام کرده و اجازه ندهند بازیهای خشن و بی روح کامپیوتری و قرن 21 جایگزین آنها شود.
نظر شما