نقص اصول تشریفات دیپلماتیک در استانها/ مسئول تشریفات با مدرک دیپلم

به گزارش خبرنگار مهر در تبریز، ارتباطات بین المللی در آذربایجان شرقی طی سال های اخیر گسترش فزاینده ای داشته و این استان به طور مرتب پذیرای میهمانان دیپلماتیک زیادی از سراسر جهان بوده است اما درحالیکه "آداب دیپلماتیک" در عرصه بین الملل یک تخصص و فن محسوب می شود، مسئولان تشریفاتی در این استان طی سالیان گذشته از مدرکی بالاتر از دیپلم فراتر نرفته اند!

در این میان، عدم آشنایی کافی با آداب، اصول و تشریفات روابط بین الملل به ویژه نزد نهادهای دولتی که نقش مهمی در برقراری این ارتباطات ایفا می کنند، گاهی موجب شده است در برقراری ارتباطات مطلوب، اشتباه و سر درگمی رخ دهد.

صاحبنظران با تاکید بر اینکه تشریفات، بخش مهمی از روابط دیپلماتیک است، از آن به عنوان تسهیل کننده کار دیپلمات ها یاد کرده و معتقدند که تشریفات به ملاقات ها، مذاکرات، ضیافت ها، مسافرت ها و دید و بازدیدها جنبه رسمی می دهد.

به اعقاد کارشناسان، تشریفات در بطن دیپلماسی جای دارد و چنان به هم آمیخته شده اند که نمی‌توان آن‌ها را از هم جدا کرد، بر همین اساس گفته می‌شود که "تشریفات همه‌جا با دیپلماسی همراه است."

این در حالی است که بر خلاف تصور شتاب زده و سطحی نگرانه عده ای، تشریفات که از آن به عنوان رکن مهم در روابط دیپلماتیک و بین الملل یاد می شود به معنی تجملات و فرآیندهای زاید و اشرافی نیست بلکه بر اساس دیدگاه های کارشناسی، این هنر مهم و اثر گذار که مجموعه ای از اقدامات معنادار و جدی را در بر می گیرد حلقه تکمیل کننده ارتباط و حاوی پیام های فرهنگی و تمدنی است.

کارشناسان بر این باورند که صرف نظر از معنای واژگانی تشریفات، این هنر ابزاری در دستان دیپلماتهاست تا با ارتقای سلطه خود بر آداب، توفیقاتشان را افزایش دهند.

صاحبنظران می گویند، از آنجا که احترام به دیگران عامل حفظ ارتباط و تعامل و عدم نمایش آن نوعی بی احترامی به حساب می آید، رعایت آداب در روابط بین الملل یک ضرورت اجتناب ناپذیر است.

تشریفات؛ هنر نهم

علی محمد بیدارمغز، رئیس پیشین تشریفات نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل و مدرس تشریفات بین‌المللی از تشریفات به عنوان "هنر نهم" یاد کرد و گفت: تشریفات به مجموعه ای از آداب و ترتیباتی گفته می شود که پیش از شروع دیدارها و مذاکرات، شرکت در مراسم رسمی، ایراد سخنرانی ها و درجریان و پس از آن ها باید مورد توجه قرار گیرد.

وی تصریح کرد: مسایل تشریفات مسایلی مربوط به شئون دولت ها و مقامات است و به دلیل حاکمیت برابر کشورها باید به صورت متقابل انجام شود لذا همه کشورها سعی بلیغ دارند که تشریفات و آداب متعارف را درخصوص مقامات سایر کشورها به عمل آورند تا به دلیل عمل متقابل، شأن آنها مخدوش نشود.

رئیس پیشین تشریفات نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل اظهار داشت: گسترش روابط با کشورها و افزایش سطح ارتباطات با جامعه جهانی ایجاب می کند، کارگزاران دستگاه دیپلماسی و سیاستمداران به قانونمندی حاکم بر روابط بین‌الملل به خصوص در بعد رفتاری اشراف داشته و در مناسبات خود حداقل آداب و آئینی را که امروز تحت عنوان کد رفتار بین‌المللی مطرح است، رعایت کنند.

بیدار مغز افزود: کد رفتار بین‌المللی و آداب و آیین تشریفات منحصر به روابط بین دولت ها و سازمان‌های بین‌المللی نیست بلکه در جوامع کوچکتر و در مناسبت های خصوصی و روابط فردی نیز کاربرد دارد ضمن اینکه رعایت این اصول به مفهوم چشم پوشی از آداب و رسوم ملی و مذهبی نیست بلکه مراد، تلفیقی از سنن دینی، آداب و رسوم پسندیده ملی و تشریفات متعارف بین‌المللی است.

وی از تشریفات مرسوم در کشورمان به عنوان "تشریفات برتر" یاد کرد و افزود: در این ترتیبات که مبتنی بر حسن سلوک و اخلاقیات متعالی اسلامی و منطبق با فرمایشات رسول الله(ص) و ائمه اطهار (س) است، شأن انسان و شئون کشورمان مرکز توجه و عنایت است و ما با رفتار خود در روابط بین المللی، نمونه یک تشریفات متعالی را به نمایش می گذاریم. 

این مدرس تشریفات بین المللی، با تاکید بر اینکه قانون نخست تشریفات این است که میزبان، همه آداب میزبانی را به جای آورد و میهمان حرمت صاحبخانه نگه دارد، گفت: براساس آماری که درخارج از ایران به دست آمده، 25درصد ازمذاکرات درمیان بازرگانان به دلیل عدم رعایت آداب تشریفات بهم می خورد.

لزوم رعایت اصول تشریفات در سطوح محلی

احمد یحیایی ایله ای، دکترای ارتباطات و مدرس مدیریت تشریفات هم تشریفات را "چهره آشکار دیپلماسی" دانست و افزود: رفتار دیپلماتیک بدون توجه و اجرای اصول تشریفات، معنادار نیست.

وی آشنایی و رعایت قوانین بین المللی را یکی از اصول تشریفات خواند و افزود: احترام به فرهنگ ملت میهمان یا میزبان، احترام و توجه به نیازها و علایق میهمان یا میزبان، تاکید بر مثبت نگری و ابراز نکات مثبت مذاکرات و رعایت کامل نظم و انضباط از دیگر اصول تشریفات است.

یحیایی ایله ای، با بیان اینکه اصول تشریفات مبنای اسلامی و ایرانی قویی دارد، خاطرنشان کرد: متاسفانه در سطح استان ها کمتر به رعایت اصول میهمانداری و تشریفات توجه می شود زیرا یک برداشت غلط از تشریفات جا افتاده است که تشریفات را معادل تجملات می دانند و باور عمومی بر این است که تشریفات، ما را از اصل و اصول دور می کند در حالیکه مهمترین قانون تشریفات احترام تمام عیار به میهمان است.

وی افزود: اصول تشریفات در همه سطوح از جمله سطوح محلی هم باید رعایت شود زیرا میهمان همیشه میمهان است با این تفاوت که فقط در سطوح ملی و بین المللی حساسیت بیشتر است.

یحیایی ایله ای، تاکید کرد: قواعد برای همه طراحی شده است ضمن اینکه این قواعد به گونه ای طراحی شده که همگان بتوانند از آن استفاده کنند.

این مدرس مدیریت تشریفات گفت: وقتی مقام مسئولی به عنوان نماینده کشورمان در میز مذاکرات حضور می یابد نماینده خودش نیست بلکه این مقام مسئول نماینده یک ملت است حتی اگر او، مدیرعامل یک شرکت خصوصی باشد.

وی، طردشدن را مهم ترین پیامد بی توجهی به اصول تشریفات دانست و اضافه کرد:یک مقام مسئول حتی در سطح محلی نمی تواند در جهانی که رفتارها و قواعد بین المللی دارد رفتار شخصی و محلی داشته باشد زیرا در این شرایط طرد می شود.

این عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد، آموزش را یکی از عناصر اصلی ارتقای وضعیت موجود در زمینه تشریفات خواند و اظهار داشت: با آموزش تشریفات می توان وضعیت را بهتر از گذشته کرد.

وی تغییر نگرش را گام نخست در راه بهبود وضعیت موجود تشریفات در سطح محلی دانست و گفت:در مرحله بعد باید از افراد متخصص برای تشریفات استفاده کرد و سپس آموزش های کاربردی و تخصصی را توسعه داد.

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه امروز خیلی از افرادی که به عنوان تیم تشریفاتی مقامات به سفرهای بین المللی عزیمت می کنند و یا در قالب تیم تشریفات، از میهمانان خارجی پذیرایی می کنند حتی زبان انگلیسی بلد نیستند و یا زبان فرهنگ ملل را نمی شناسند.

یحیایی ایله ای، افزود: گاهی هم دیده شده که تیم های تشریفات مقامات، نخستین زبان مذاکرات را که نظم است رعایت نمی کنند و جای تعجب دارد که خیلی از این افراد خود را بی نیاز از آموزش و راهنمایی می دانند.

این مدرس مدیریت تشریفات، میزان مشکلات در سطوح محلی را بسیار بیشتر دانست و خاطرنشان کرد: متاسفانه در استانداری ها، فرمانداری ها و سایر نهادهای دولتی رفتار با میهمانان خارجی، رفتار ارباب و رعیتی است!

***

به هرحال دیپلماسی فنی است که تشریفات، جزئی از آن است و نه تنها همه دیپلمات ها بلکه مسئولان ارشد محلی نیز باید آن را بیاموزند تا با رعایت آن در صحنه های بین المللی، با قاطعیت بیشتری به سمت موفقیت حرکت کنند.

رعایت جایگاه مسئولان حتی در سطوح پایین تر نیز موضوعی است که در بسیاری مواقع به فراموشی سپرده شده است.

به عنوان مثال، در دیدار استاندار آذربایجان شرقی با مدیران کل و روسای سازمان های این استان نیز چنین اصولی رعایت نمی شود.

به گفته کارشناسان، اصول بکارگرفته در استقبال، پذیرایی و بدرقه میهمانان در دیدارهای محلی نیز تشابه زیادی به تشریفات مربوط به مذاکرات با دیپلمات های خارجی دارد بطوریکه هر مدیر و رئیسی سطح مشخصی در چارت سازمانی دارد و نباید این مهم مورد غفلت قرار گیرد.

.....................................

گزارش: حامد عاطفی فر