کوهستان الوند؛ گنجینه ای ناشناخته در همدان

به گزارش خبرنگار مهر، همدان شهری باستانی و در ردیف معدود شهرهای جهان از این حیث است و بنا به تاریخ نخستین تمدن و فرهنگ شهرنشینی در آن به وجود آمده است.

همدان گنجینه ای بزرگ از فرهنگ مردمی گذشته را در دل خود دارد و باورها، پندارها، فرهنگ عامه و حتی فرهنگ اساطیری بسیار در طول سده ها در این منطقه بهم آمیخته و تنیده است.

در این میان کوهستان الوند از جمله نقاطی است که بسیاری از باورها و پندارهای مردمی را در خود دارد.

کوهستان الوند که همدان را همچون دیواری به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می کند دارای 9 قله است که هریک نامی را به خود اختصاص داده است.

یخچال بلندترین قله ثبت شده در کوهستان الوند

قله الوند در قسمت غربی و قله یخچال در جنوب شهر با ارتفاع سه هزار و 700 متر به عنوان بلندترین قله الوند ثبت شده است.

باورها و پندرهای مردمی در خصوص الوند همدان به قصه ها، خاطره ها، اعتقادات مردمی و داستان های اسطوره ای که به صورت شفاهی سینه به سینه منتقل شده، بازمی گردد به طوری که برخی از آنها در صفحات کتاب های تاریخ نگاران ثبت شده است.

در قسمت شمال شرقی تخت نادر، محوطه زیر قله الوند از تکیه دادن چند سنگ بزرگ و کوچک به یکدیگر غار کوچکی تشکیل شده و در میانه غار قطعه سنگی کوچک و سکو مانند وجود دارد که به این مجموعه "گهواره مریم" گفته می شود.

گهواره مریم در باورهای مردم همدان مقدس است

در باور و پندار مردم به ویژه روستائیان درون دره های الوند چنین است که اگر مادری صاحب فرزند نشود یا بچه هایش در نوزادی بمیرند به گهواره مریم متوسل می شود و نذر و نیاز می کند تا اگر مرادش برآورده شد در سال بعد به تعهدش عمل کند.

معمولا نذر و تعهد مادران ذبح قربانی در محوطه "حوض نبی" و به جا آوردن چند رکعت نماز در" گهواره مریم" است.

این پندار و باور بر این قصه متکی است که مادری همراه کاروان با بچه نوزادش به زیارت شاه الوند می رود، در اثر گرمای تابستان بچه اش به حالت بیهوشی و مرگ می افتد و او سراسیمه متوجه تخت نادر می شود.

در بین راه حس می کند بچه اش تلف شده و ناراحت و گریان بچه را به غار می برد و به دعا و التماس به درگاه خدا می پردازد.

در فضای خنک غار بچه به حال طبیعی برمی گردد و از آن روز به بعد نام آن غار" گهواره مریم" می شود.

چشمه حوض نبی کوهستان الوند در تمام ایام سال جریان دارد

در خصوص چشمه حوض نبی نیز چنین عنوان شده که از شکاف سنگ خارایی در ارتفاع سه هزار و 200 متری الوند، آبی زلال، خنک و بسیار گوارا در تمام مدت سال در جریان است.

به این چشمه و محوطه سازی برای استراحت کاروان ها حوض نبی گفته می شود، شاید این نام به خاطر آن باشد که در زیر چکاد الوند به روایتی زیارتگاه"سام بن نوح" قرار دارد.

عکس تزیینی است

فاصله چشمه تا چکاد الوند کمتر از 300 متر است و محوطه حوض نبی مشرف به صفحه تخت نادر و شمال قله قرار دارد.

از سوی دیگر باید به این نکته اشاره کرد که الوند زیارتگاهی است که از گذشته مورد توجه بوده و هرساله گروهی در فصل تابستان از روستاهای اطراف به زیارت" شاه الوند" می روند و حداقل یک شبانه روز در فضای حوض نبی به نیایش می پردازند.

شاه الوند گردشگران را به سمت خود می کشاند

به طور واضح زیارتگاهی که ویژه بازدید زائران باشد در الوند وجود ندارد بلکه حضور در حوض نبی، نوشیدن آب از چشمه"بهشت آب"، صعود به قله و دیدن طلوع خورشید، بازدید از غار عابد، گهواره مریم و خانه عابد در مجموع زیارت شاه الوند نامیده می شود.

اهالی چند روستا در اطراف همدان بر خود واجب می دانند که در فاصله 15 شهریور تا 15 مهر در حوض نبی شبی را بگذرانند.

آب بهشت از الوند همدان سرازیر می شود

"چشمه بهشت آب" یکی دیگر از نقاط مورد احترام و توجه مردم همدان است که دقیقا در جهت عکس حوض نبی یعنی در سینه کش جنوبی قله الوند قرار دارد.

عقیده براینست که آب این چشمه از بهشت موعود جاری است و سخن حضرت امام صادق(ع) دلیلی بر این اعتقاد است.

سه جغرافیانویس قدیم در نوشته های خود مطلب مربوط به امام جعفر صادق(ع) را آورده و تایید کرده اند.

ابن فقیه همدانی در روایت حدیث آبها این خبر را از امام ابوعبدالله صادق(ع) گذارده که یکی از مردم همدان بر آن حضرت وارد شد و امام از او پرسید از کجا هستی؟ پاسخ داد از کوهستان. پرسید کدام شهر، پاسخ داد همدان. گفت:"کوه آنجا را که به آن راوند(اروند) گویند می شناسی؟" گوید آری اما نام آن اروند است پس فرمود"آری در آنجا چشمه ای از چشمه های بهشت هست"(ان فی جبل اروند عینا من عیون الجنه).

آرامگاه" سام بن نوح" در کوهستان الوند قرار دارد

غار عابد و دروازه الوند همدان نیز از دیگر مکان های دیدنی کوهستان الوند است که روایاتی درخصوص آنها بیان شده است.

گفته می شود که در زیر سنگ بزرگ قله محفظه ای فرو رفته وجود دارد که آرامگاه" سام بن نوح" در آنجا قرار گرفته است.

همیشه چند شمع نیمه سوخته و آثار شمع های سوخته در این مکان وجود دارد به دلیلی که عقیده بر اینست همدان را سام، اصفهان را حام و بغداد را یافث فرزندان حضورت نوح ساخته اند.

دره نشینان الوند "شاه الوند" سوگند می خورند

آنچه مشهود است اینکه بزرگترین سوگند دره نشینان الوند عبارت "به این شاه الوند" است و سلام و تعظیم خورشید بر الوند این باور را محکم کرده است.

از گذشته های دور این باور در بین مردم همدان وجود داشته که خورشید به الوند تعظیم می کند به نحوی که هرگاه خورشید از مشرق طلوع می کند به قله احترام می گذارد و این احترام را با چندین بار بالا و پایین شدن در لحظات طلوع نشان می دهد.

آنان که در شب هنگام در حوض نبی بوده اند نیم ساعت پیش از سر برآوردن خورشید در قله به انتظار می نشینند و در هنگام طلوع، گوی آتشین خورشید چون طبقی بزرگ و گداخته از افق ظاهر می شود.

رگه های تاریکی در برابر آن گوی گداخته تیره می شوند و دایره بزرگ هر لحظه روشن تر و طلایی تر می شود.

لحظات طلوع خورشید بیننده را دقایقی محو زیبایی خود می کند و آنانکه شاهد این منظره زیبا و بدیع هستند مکرر صلوات می فرستند و این عادت از گذشته های دور بوده و هست.

مارهای الوند هرگز کسی را نگزیده و نیش نمی زنند

باور ایلات و عشایر چادرنشین الوند نیز جالب است، آنها بر این باورند که مارهای الوند هرگز کسی را نگزیده و نیش نمی زنند و اگر کسی آنها را اذیت کند در زیر سنگ یا بوته ای خزیده و پنهان می شوند.

ایلات الوندنشین بر این باورند که مارهای الوند در آخر عمر خود به کنار چاهی در الوند می روند و خود را در آن می اندازند به طوری که هرگز کسی مار مرده ای در الوند نمی بیند.

در دنباله کوههای شرقی الوند امامزاده طاهر دیده می شود که برخلاف همه امامزاده ها در آنجا اثری از قبر دیده نمی شود و فضای داخلی مانند یک اتاق که در آن نوزادی متولد شده آرایش شده است.

روستانشینان خاکو و کیشین امامزاده طاهر را مستجاب الدعوه می دانند

گهواره بچه و سایر وسایل مادر نوزاد در این مکان وجود دارد و روستانشینان خاکو و کیشین بر این باورند که هر مادری که صاحب بچه نشود اگر در این مکان به نماز و نیایش بپردازد و نذر کند صاحب فرزند خواهد شد.

وجود دیوارهای فروریخته حصار با طاقهای قوسی و آب چشمه ای که از کنار آن می گذرد نمادی از معابد ایران باستان را بازگو می کند.

در خصوص کوهستان الوند روایات متعدد دیگری نیز وجود دارد که روایت خروج کیخسرو کیانی از الوند، زندگی پیر کمر بسته در دره های جنوبی آن و هزار چشمه بودن الوند هریک گزارشی مفصل است.

الوند میخ زمین شهر و اطراف آن است

اما آنچه عنوانش جالب به نظر می رسد اینکه مردم همدان و روستاهای نزدیک به کوهستان الوند بر این اعتقاد دارد که منطقه همدان را زلزله هرگز ویران نمی کند چراکه الوند میخ زمین شهر و اطراف آن است.

شهر همدان بر روی قطعه سنگی بزرگ و قطور و یکپارچه که از یک جهت به الوند اتصال دارد قرار گرفته و زمین لرزه ها در برابر این سنگینی توان لرزشهای ویرانگر را ندارند که این باور تا حد زیادی درست و علمی است.

کوهستان الوند همدان به عنوان گنجینه ای ارزشمند اواخر سال گذشته در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.