به گزارش خبرنگار مهر در رشت، آیت الله احسان بخش سال 1309ه ش در دهستان لیفشاگرد از توابع تولمات در 17 کیلومتری غرب شهرستان رشت، در میان خانواده ای متدین و کشاورز دیده به جهان گشود.
پدرش مردی متدین، شب زنده دار و علاقه مند به روحانیت بود که در امر کشاورزی و دامداری، پرورش کرم ابریشم و تا حدودی سماکی فعالیت می کرد.
آیت الله احسانبخش درباره اوصاف پدر بزرگوارش چنین می نویسد: "یکی از کسانی که در شکل گیری و رشد شخصیت علمی و اخلاقی من نقش مؤثر داشت، پدر بزرگوارم بود. او یک مرد روستایی بود، تا حدودی سواد خواندن و نوشتن داشت، دعا و قرآن را به خوبی آموخته بود، به روحانیت عقیده زیادی داشت، قرآن و زیارت عاشورا را در هر روز صبح با صدای جذاب و گیرا می خواند و مقید بود که شب ها با اهل خانواده در منزل، نماز جماعت بر پا کند و مرا با تشویق وادار ساخت که با صدای بلند و رسا هر شب اذان بگویم و در دوران خفقان رضاخانی صبح های چهارشنبه هر هفته در منزل، مجلس روضه خوانی منعقد می کرد و سه نفر از بهترین روحانیون به نامهای شیخ محمد علی تولمی، شیخ جواد کلده ای و سید علی مصباح را که دو نفر اخیر بعدها از سوی عمال رضاخان عمامه شان را برداشتند و آنان را به روستا تبعید کردند، دعوت می کرد و این روضه تا ظهر ادامه داشت و همراه با صرف ناهار بود، آنان علاوه بر روضه خوانی، احکام و مسائل روزمره را به اهل خانواده مان تعلیم می دادند."
آیت الله احسانبخش قرآن و خواندن و نوشتن را در مکتب خانه شیخ عزت الله به خوبی فرا گرفت و توانست دوره ابتدایی را در تولم شهر به اتمام برساند و آنگاه برای ادامه تحصیل رهسپار شهرستان رشت شد.
پدر مرا به خواندن درس طلبگی تشویق کرد
ایشان درباره چگونگی ورود به حوزه علمیه این گونه می نویسد: "پدرم مبتلا به یک بیماری سختی شد که امید نجات و شفای آن نمی رفت، ولی وی با توسل از این بیماری هولناک نجات یافت، در شهریور سال 1323 شمسی به مدت چهارماه به زیارت عتبات عالیات مشرف شد و پس از ورود به نجف اشرف، به زیارت حضرت آیت الله حاج سید ابوالحسن اصفهانی بزرگ، مرجع تقلید شیعیان رفت و ضمن پرداخت وجوهات شرعی با آن بزرگوار ملاقات کرد و این برخورد روحانی و معنوی که دارای کشش و جاذبه ای بس عمیق بود، یک انقلاب و دگرگونی عجیبی را در او باعث شد، به طوری که پس از ورود به ایران، مرا به خواندن درس طلبگی تشویق کرد و من هم با علاقه مندی آن را پذیرفتم، آنگاه پدرم مرا به مدرسه مهدویه رشت خدمت حضرت آیت الله حاج سید مهدی رودباری (ره) معرفی کرد و من در همان روز که روز چهارشنبه 14 جمادی الثانی 1324 شمسی بود، مشغول تحصیل مقدمات علوم دینی شدم."
علاقه، هوش سرشار، استعداد ذاتی و حافظه قوی او باعث شد که مراحل مقدماتی را نزد برجسته ترین اساتید آن روز که همگی شایستگی مرجعیت و تدریس دروس خارج فقه و اصول را در حوزه های بزرگی چون نجف داشتند و هر کدام از استوانه های علمی و معنوی به شمار می آمدند، به خوبی آموخت.
ازاساتید ایشان می توان به حضرات آیات شیخ علی علم الهدی، سید حسن بحرالعلوم، شیخ محمد کاظم صادقی، سید مهدی رودباری، شیخ محمد وحید خورگامی و غیره را نام برد.
وی در این باره می نویسد: " درسها را در نزد اساتید نامبرده رشت که امروز در تعجب هستم که این شخصیت ها چگونه این کتابهای ابتدایی (مقدمات) را تدریس می کردند، فرا گرفتم."
حضرت آیت الله احسانبخش ضمن ستودن موقعیت علمی و معنوی و سیاسی اساتید برجسته خویش در حوزه علمیه رشت، خاطره جالبی را از آیت الله محمد تقی بهجت فومنی نقل می کند: " در سال 1325 شمسی، حضرت آیت الله بهجت ( دامت برکاته) که از نجف اشرف برای صله ارحام به گیلان آمده و چند ماهی را در فومن اقامت کردند، روزی به رشت تشریف آورده و وارد مدرسه مهدویه شد، در حالیکه بنده با مرحوم شیخ عنایت نصرالهی شرح جامی را مباحثه می کردیم، ایشان از ما پرسیدند که این کتاب را در نزد چه کسی می خوانید؟ ما گفتیم: در نزد آیت الله شیخ محمد کاظم صادقی، سری تکان داد و گفت: کسی که شایستگی تدریس خارج و لیاقت مرجعیت را دارد، حال امروز برای شما شرح جامی می گوید، قدر این نعمت بزرگ الهی را داشته باشید."
معظم له پس از سه سال تحصیل و به اتمام رساندن مقدمات علوم دینی در سال 1327 شمسی وارد حوزه علمیه قم شد و دروس متوسطه و عالی را نزد اساتیدی مثل شهید صدوقی، لاکانی، مرعشی نجفی، شیخ مهدی مازندرانی، بتولی گیلانی، فقیهی گیلانی، سلطانی طباطبایی، مجاهدی تبریزی، علامه طباطبایی، اشراقی، میرزا ابوالفضل زاهدی قمی، فکور یزدی، آقا رضا صدر فرا گرفت.
سال 1331 شمسی وارد درس خارج فقه و اصول امام خمینی (ره) در قم شد
در سال 1331 شمسی با اتمام سطوح عالیه و موفقیت در امتحانات، وارد درس خارج فقه و اصول حضرات آیات عظام بروجردی، امام خمینی (ره) و سید مرتضی مرتضوی لنگرودی شد که تا سال 1340 شمسی ادامه داشت و با موفقیت توانست مبانی علمی خود را استوار سازد.
آیت الله احسانبخش از جمله دانش آموختگان برجسته حوزوی است که علاوه بر تکمیل معلومات حوزوی برای فراگیری دانش جدید وارد دانشگاه و موفق به اخذ سه لیسانس از دانشگاه تهران شد.
وی از افراد معدودی بود که بعد از اتمام تحصیلات دانشگاهی، جذب ادارات دولتی نشد، ایشان خود در این باره می نویسد: " پس از فراغت از دانشکده باز چون گذشته در حوزه علمیه قم مشغول به تحصیل شدم، من و آیت الله دکتر سید عبدالله ضیائی لنگرودی (ره) روزی به محضر حضرت آیت الله سید احمد خوانساری مشرف شدیم و نظر ایشان را درباره استخدام و جذب یک روحانی تحصیل کرده در ادارات و دستگاههای دولتی در زمانی که تبلیغات بهائیت و دیگر گروههای الحادی در کشور بیداد می کرد، استفسار کردیم، ایشان این آیه شریفه قرآن را خواندند و ساکت شدند: " ولاترکنوا الی الذین ظلموا فتمسکم النار ."
ایشان استخدام در دستگاههای دولتی آن زمان را تکیه به ظالم می دانستند و بنابراین من و دکتر ضیائی از جذب و استخدام در ادارات و دستگاههای دولتی منصرف شدیم.
مبارزات سیاسی آیت الله احسانبخش از سال 1329 شمسی آغاز شد و تا پیروزی انقلاب تداوم یافت، مبارزات وی در آگاهی بخشیدن به دانش آموزان و فرهنگیان در مدارس دین و دانش و آشنا ساختن آنان با افکار و اعلامیه های حضرت امام منجر شد تا مدارس دین و دانش به عنوان کانون مبارزات و تظاهرات مردمی در سطح شهر مطرح شود، به طوری که تمام تظاهرات خیابانی مردم شهرستان رشت از دبیرستان دین و دانش آغاز و با سخنرانی معظم له به پایان می رسید.
وی با ایجاد گروه فرهنگی ابوریحان که اعضای آن را فرهنگیان خوشنام گیلان تشکیل می دادند، اعلامیه های حضرت امام را شبانه فتوکپی و با هماهنگی در سطح استان پخش می کردند.
مبارزات سیاسی در سطح عموم مردم که با سخنرانی های افشاگرانه ایشان از مظالم رژیم در مسجد چینی چیان رشت که محل برگزاری نماز جماعت ایشان بود، بارها منجر به احضار، دستگیری، زندانی، ممنوع المنبر و ممنوع الخروج شدن ایشان شد و گاهی ایشان با دخالت آیت الله ضیابری از عواقب خطرناک سخنرانی نجات می یافت که شرح مبارزات، فعالیتها، سخنرانیها، ارتباط با امام و سایر شخصیتهای انقلاب، صدور اعلامیه و امضاء انفرادی و جمعی، همراه با علماء رشت و ... در کتب اسناد انقلاب اسلامی چاپ شده و بیش از 150 صفحه آن در خاطرات صادق به چاپ رسیده است.
منزل و مدارس وی بارها مورد تعرض وحشیانه ساواک قرار گرفت و خسارات فراوانی را بر او تحمیل کرد، او در پیشاپیش راهپیمایی ها، حضوری جدی و فعال داشت و البته در به ثمر رسیدن انقلاب در گیلان شخصیت های بزرگی همانند آیات سید حسن بحرالعلوم، سید محمود ضیابری، مرحوم لاهوتی، شهید ربانی املشی، مرحوم دکتر ضیایی و برخی از شخصیت های فعلی همانند آیات محمدی گیلانی، محفوظی، قربانی و غیره نقش مؤثری ایفا کردند.
آیت الله احسانبخش در مراسم استقبال حضرت امام در فرودگاه مهر آباد تهران حضور داشت
آیت الله احسانبخش با 70 نفر از روحانیون گیلان به منظور فشار بر دولت غیرقانونی شاه که از ورود حضرت امام به ایران ممانعت می کرد، به تهران آمد و به جمع علماء و روحانیون سراسر کشور که در دانشگاه تهران تحصن کرده بودند، پیوست و نیز در مراسم استقبال حضرت امام در فرودگاه حضور داشت.
آیت الله احسانبخش بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در تامین امنیت شهرها و خدمات رسانی به مردم استان، پاک سازی ادارات و سازمانها از لوث وجود عناصر ضد انقلاب، خنثی سازی توطئه ها و فتنه های منافقین که از همه جا به جنگلهای گیلان و مازندران روآورده بودند، نقش بسیار ارزشمندی داشت، مردم گیلان هیچگاه یاد و خاطره این روحانی فداکار و مدافع واقعی امام و انقلاب را فراموش نخواهند کرد.
مردم شهر انزلی در زمانی که ضدانقلابها و نیروهای چپ و لیبرال، شهر را به تصرف کامل خویش درآورده بودند و وحشیانه اقدام به آتش زدن اموال آنها می کردند، فراموش نخواهند کرد که چگونه آیت الله احسانبخش به همراه یگان نیروی دریایی به کمک آنان شتافت و محاصره را شکست و ضد انقلاب را با خفت و خواری از شهر بیرون راند.
مردم مسلمان شیعه و سنی تالش که بر اثر دستهای ناپاک و تفرقه انگیز ضدانقلاب به مقابله باهمدیگر برخاسته بودند، فراموش نخواهند کرد که معظم له به میان آنان رفت و با سخنرانی های آتشین خود، وحدت و همدلی و برادری را بین آنان استوار ساخت و آنان را از تفرقه و درگیری برحذر داشت.
آیت الله احسانبخش، دانشگاه گیلان را که به تصرف ضدانقلاب و منافقین درآمده بود با تظاهرات با شکوه مردم رشت و استان و با همکاری استاندار شهید علی انصاری و دادستان انقلاب اسلامی شهید حاج ابوالحسن کریمی و برخی از چهره های سرشناس روحانی استان، طی یک درگیری خونین از تصرف آنان خارج ساخت و با حرکت به سوی خیابانهای شهر تمام مراکز تبلیغی و مطبوعاتی آنان را نابود و منهدم ساخت.
و زمانی که منافقین در جنگلهای سرسبز شمال دست به تحرکات ناجوانمردانه همچون ترور فرزندان سپاهی و نیروهای مؤثر انقلاب در سراسر گیلان و حتی غرب مازندران می زدند و نیز در مطبوعات خویش با صراحت نوشته بودند که هیچ نیرو و قدرتی قادر نیست آنان را از جنگل بیرون کند، آیت الله احسانبخش با شناسایی مراکز تردد آنان در جنگل به وسیله نیروهای بومی مانند چوپانان جنگلی در اندک زمانی با الهام از امداد الهی و با کمکهای نیروهای فداکار نظام، آنان را از جنگلهای شمال بیرون راند و خواب راحت را از چشمان آنان ربود.
منافقین که از سوی آیت الله احسانبخش لطمات جبران ناپذیری دیده بودند و به خوبی واقف بودند که نبض حرکت انقلاب در خطه گیلان در وجود ایشان است، در صدد انتقام جویی برآمدند و ناجوانمردانه وی را در روز پنج شنبه 26 فروردین ماه سال 1361 شمسی بعد از اقامه نماز ظهر و عصر در مسجد کاسه فروشان ترور کردند که ایشان به سختی مجروح شد.
خبر ترور فورا به بیت امام گزارش شد و به دستور حضرت امام وی برای معالجه به بیمارستان شهید مصطفی خمینی منتقل شد.
وی تا سال رحلت (1380 شمسی) در ایران و خارج به خاطر عوارض ناشی از ترور، 14 بار عمل جراحی شد. اما منافق معدوم که با ضربات محافظان وی از پای در آمد، در بازدید از بدنش معلوم شد که پر از تله های انفجاری 12 لول دینامیت و چهار عدد نارنجک بوده و قصد شهادت معظم له را داشته است که وی به مشیت الهی زنده ماند.
حضرت آیت الله احسانبخش با لباس مبدل در اقصی نقاط گیلان حضور می یافت
حضرت آیت الله احسانبخش علی رغم معلولیت، دست از فعالیت شبانه روزی خویش برنداشت و اکتفاء به آمار و ارقام مسئولان نمی کرد، بارها با لباس مبدل در اقصی نقاط گیلان حضور می یافت و مشکلات مردم را از نزدیک مشاهده و برای رفع آن مسئولان استان را بسیج می کرد.
وی علاوه بر تدریس طلاب در مدرسه رشت، اقدام به ساختن دومدرسه علمیه پسرانه و دخترانه با امکانات رفاهی به صورت مجزا کرد و علاوه بر آن همواره در روز، بیش از پنج ساعت تعهد داشت که مطالعه کند.
مجموع این مطالعات منجر به چاپ بیش از 57 اثر علمی، دینی و سیاسی شد که مهمترین اثر چاپ شده آیت الله احسانبخش" مجموعه 35 جلدی آثار الصادقین " است که احادیث بیش از 360 اثر نفیس شیعه و سنی با 50 هزار حدیث به همراه ترجمه را به صورت الفبایی در بر دارد.
آیت الله صافی گلپایگانی ارزش این اثرنفیس را در ردیف آثار شیخ طوسی قلمداد کرد.
و اما در کنار خدمات علمی، وی مبادرت به ساختن دهها باب مدرسه، مسجد، کتابخانه، پل، جاده، پمپ بنزین، دارالایتام و منازل برای فقراء کرد که مهمترین آثار باقیات الصالحات ایشان احداث مصلی بزرگ امام خمینی (ره) در زمینی به مساحت چهار هکتار در شهر رشت است که دهها باب مجتمع مسکونی، تجاری، صنعتی، چندین هکتار زمین مزروعی به عنوان پشتوانه این اثر بزرگ وقف شده است.
معظم له می نویسد: " در طول دفاع مقدس تقریبا هیچ عملیاتی نبود که من در آن حضور نداشته باشم." و حتی در برخی از موارد در خطوط مقدم جبهه به دیدن رزمندگان اسلام می رفت و به آنان روحیه می داد و نیز نقش ایشان در جمع آوری کمکهای مردمی در پشت جبهه بسیار حائز اهمیت بود.
مردم قهرمان ایران هیچ گاه کاروانهای بزرگ هزار، هزار و 250، و هزار و 500 کامیون کمکهای مردمی استان گیلان به جبهه های جنگ را از یاد نخواهد برد که طرح و راه اندازی و جمع آوری این کاروانها، از ابتکارات آیت الله احسانبخش بود.
آیت الله احسانبخش هیچگاه از خط ولایت وامام و رهبری خارج نشد و با تمام وجود به سردار قافله ایمان و انقلاب عشق می ورزید.
دلم می خواهد مقام معظم رهبری را در استان گیلان زیارت کنم
دوستان و نزدیکان وی نقل می کنند: " که معظم له بر اثر عوارض ناشی از ترور کلیه هایش از کار افتاده بود و هفته ای پنج بار دیالیز می شد، بارها در جمع دوستان خود فرموده بود: من رفتنی ام و آرزویی ندارم الا اینکه دلم می خواهد مقام معظم رهبری را در استان گیلان زیارت کنم. این تنها آرزوی من است." خداوند آرزوی دیرینه این مرید وفادار را برآورده ساخت و مقام معظم رهبری در اردیبهشت ماه سال 1380 شمسی به دیدار مردم گیلان رفت و یک سال و اندی بعد از تشریف فرمایی، معظم له با قلبی آرام و مطمئن به لقاء الله پیوست.
سرانجام این مبلغ سختکوش اسلام در شب 14 خرداد ماه سال 1380 شمسی در سالگرد رحلت استاد و مرادش امام خمینی (ره) به ملکوت اعلی پیوست، در پی رحلت این عالم ربانی سه روز در استان گیلان عزای عمومی اعلام شد.
مقام معظم رهبری و سران سه قوه و شخصیت های کشوری و لشکری پیامهای تسلیت صادر کردند و پیکر پاک این روحانی خدوم و خستگی ناپذیر با تشیع جنازه کم نظیر مردم استان و با نماز آیت الله محمدی گیلانی در جوار مصلی بزرگ امام خمینی (ره) رشت به خاک سپرده شد.
آیت الله احسانبخش علاوه بر خدمات اجتماعی، فرهنگی، علمی و سیاسی نشان مدال 70 درصدی جانبازی را با کمال افتخار بر سینه داشت.
نظر شما