عسگرپور در گفتگو با مهر: سینمای ایران مدیون بنیانگذار انقلاب اسلامی است

* خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ و هنر: امام خمینی (ره) در پیشرفت سینمای ایران بعد از انقلاب نقش مهمی داشته اند. شما به عنوان یک سینماگر و مدیرسینمایی در دهه های مختلف آیا به خاطر دارید ایشان اظهار نظر مشخص و معینی درباره سینما عنوان کرده باشند؟

 

- محمد مهدی عسگرپور: وقتی به تاریخ رجوع می کنیم، ایشان یک جمله معروف دارند. وقت ورودشان به کشور عنوان کردند که "ما با سینما مخالفت نیستیم ما با فحشا مخالف هستیم". اگر شما دقت بکنید ایشان اظهارنظرهای پی در پی درباره سینما نداشتند. بیشتر یک مشی و رفتار را دنبال می کردند و این رفتارها در حوزه مختلف کشور من جمله حوزه فرهنگ و سینما سایه خود را انداخته بود.

 

انقلاب اسلامی جزء معدود انقلاب هایی بود که به شدت با رهبری خود در دنیا معروف است زیرا متکی به رهبری خودش بوده است. اینگونه نبوده که با گروه چند نفره روبرو باشیم که در رهبریت نظام نقش داشتند. بلکه به شدت رهبری انقلاب وابسته به یک فرد بوده است. به همین اعتبار نقطه نظرات ایشان در حوزه های مختلف بدون اینکه زیاد شعار داده شده باشند یا سخنرانی متعدد شده باشند سایه خودش را انداخته است.

 

*اما با وجود این موضوع در سینمای ایران در همان دهه های اول انقلاب که همزمان با جنگ تحمیلی بود آثار درخشانی تولید و حتی جهانی شد.

 

- بله؛ سینمای ایران به سرعت بعد از انقلاب جهانی می شود. درست در زمانی این اتفاق شکل می گیرد که ما درگیر جنگ می شویم. کشوری که تازه انقلاب کرده و انقلاب آن هم اسلامی و رهبر آن نیز دینی است و به سرعت هم درگیر جنگ می شود.

با وجود این موضوع طبق فرمول های رایج جهانی نباید در حوزه فرهنگ خیلی موفق باشد و یا حرف زیادی برای گفتن داشته باشد اما این اتفاق دقیقا بر عکس می افتد. حرفهای بسیار بزرگی در حوزه فرهنگ من جمله سینما زده می شود که ما را به سرعت بزرگ و جهانی می کند. این ظرفیت بزرگ و تکرار نشدنی در تاریخ باعث می شود که یک نسل جدید در سینما بوجود بیاید و البته نسل قبل هم بهترین کارهای خود را در همین دوره انجام می دهند. این نسل جدید به گونه ای رفتار می کنند و فیلم هایی ساخته می شود که موجبات افتخارات ما در دنیا می شود.

 

اگر حوزه سینما را از فرهنگ بگیریم آنچه از منظر بیرون از مرزها نسبت به کشور ما ممکن بود وجود داشته باشد، جنگ و حوزه های سیاست است. اما سینما خیلی از این معادلات را بر هم می زند. به هر حال ما با فردی که بنیان گذار انقلاب اسلامی است روبرو هستیم که به اعتراف خیلی ها یکی از موثرترین شخصیت های چند صد سال گذشته دنیا هستند. ایشان یک مرجع دینی عالی قدر هستند. بنیان گذار انقلاب به شدت اهل ذوق، شعر و فرهنگ بودند و طبع به شدت لطیفی داشتند. این مجموعه تاثیر خودش را کاملا مستقیم بر روی سینما می گذارند و دیگر شاید لازم نبوده که شخصا صحبت ها و یا سخنرانی هایی درباره سینما داشته باشند.

 

* گویا ایشان نظراتی را درباره برخی فیلمسازان در زمان خود و یا آثارشان مطرح کردند؟

 

- بله؛ درباره فیلم "گاو" صحبت هایی کرده اند و یا درباره مجموعه "پاییز صحرا" تا جایی که یادم است موضوعی را عنوان کردند. اگر هم ایشان درباره فیلم خاصی صحبت می کردند بیشتر به این دلیل بود که نظر ایشان را درباره فیلمی درخواست می کردند.

 

اگر عنوان می شد که امام خمینی (ره) درباره "پاییز صحرا" اظهار نظر کردند این بدین معنی نبوده است که ایشان به یکسری افراد توجه و یا به آنها علاقه مند بودند. خیلی ها حالت تهاجمی نسبت به این سریال داشتند و امام عنوان کردند که اشکال ندارد. اما در مورد فیلم "گاو" داریوش مهرجویی ایشان اظهار نظر مثبت داشتند و از آن به عنوان یک فیلم موثر یاد کردند.

 

ایشان نه تنها درباره سینما بلکه درباره حوزه های دیگر مثل کتاب، فیلم  و یا اثر خاصی مصداقی برخورد نمی کردند. دنیای شخصی خودشان را خیلی خوب حفظ کرده بودند و به عنوان رهبر یک انقلاب که جهانی نیز محسوب می شود و اثرات آن را ما همچنان می بینیم بیشتر زمینه را برای بروز استعدادها فراهم می کردند.

 

ایشان نگاه پدرانه ای نسبت به همه حوزه ها داشتند که حتی مخالفین ایشان هم با احترام از بنیان گذار انقلاب یاد می کردند این یک موقعیت منحصر به فرد است. من فکر می کنم سینمای ایران به شدت مدیون ایشان است.

 

اگر امروز سرمان را در سینمای دنیا بالا می گیریم و خیلی مواقع جزء چند کشور مطرح از ما یاد می شود به شدت مدیون همین مرد بزرگ هستیم که یک موقعیت کاملا منحصر به فرد برای سینما بعد انقلاب ایجاد کردند که کاملا قابل مقایسه با قبل انقلاب نیست. چند نسل ارزشمند را همین سینما به وجود آورد.

 

* فکر نمی کنید سینمای ایران در حال حاضر یا در دهه های اخیر از این آرمانها و ارزش ها فاصله گرفته است؟

 

-باید ببینیم از چه زاویه ای نگاه می کنیم. آن تب و لرزی که امروز با آن مواجه هستیم در حوزه های مختلف، شاید کمترین آن در سینما باشد. ما در حوزه های سیاسی، اجتماعی و خیلی حوزه های دیگر و حتی اقتصادی دچار تب و لرزهای زیاد شدیم.

انقلاب ها بعد از یک دوره آرمان گرایانه با واقعیت ها روبرو می شوند و این موضوع که دچار سرخوردگی شوند خیلی زیاد اتفاق افتاده است. در تقسیم بندیهای جامعه شناسانه دوره های آرمان گرایانه و تبدیل آن به واقع گرایانه خیلی مقطع مهمی است.

 

ولی من فکر می کنم یکی از مشکلات ما این بود که این آمادگی را کمتر در خودمان ایجاد کردیم که وقتی با واقعیت ها روبرو می شویم چگونه باید رفتار کنیم و این آرمان ها چگونه باید با واقعیت های امروز دنیا تطبیق پیدا کند. فکر می کنم بسیاری از این تب و لرزها شامل همین عدم تطبیق است یا آماده نشدن با واقعیت ها است. باید این دوره را هم تجربه کنیم.

 

* شما فکر می کنید چه راهکاری می تواند ما را دوباره به همان سینمای پرافتخار برگرداند که مدنظر بینان گذار انقلاب بوده است؟

 

- نگاه امروزی به سینمای کشور ما ممکن است ما را دچار خطا کند. اگر به گذشته و یا دوره 30 سال گذشته توجه کنیم و یا اگر به افتخارات 15-10 سال بعد از انقلاب خودمان دقت نکنیم، انگار اندوخته های گذشتمان را فراموش کرده ایم و درباره چیزی صحبت می کنیم که همین حالا به وجود آمده است.

 

سینما خیلی می توانست به این دوره تبدیل آرمان گرایی به واقع گرایی کمک کند. یکی از مشکلات این بود که استفاده از همین امکان کمتر فراهم شد که سینما در بحث جامعه شناسی شرکت کند و نقش فعال ایجاد کند. همان طور که در دنیا چنین اتفاقی رخ داد.

 

*منظور شما همین سال‌های اخیر است؟

 

- بله؛  این همان 15 سال گذشته است. سینما می توانست کمک زیادی به فهم این موضوع برای ایجاد ارتباط منطقی بین آرمان ها و واقعیت ها در جامعه به وجود آورد. اما نگاه کمی سطحی و مدیریت های نامناسب که توسط برخی افراد در بعضی دوره‌ها ایجاد شد و ممکن بود شانیت و امکانش را نداشته باشد، باعث شد این امکان از سینما گرفته شد و سینما کارکرد روزمره تلویزیونی کمی دولتی و عقب افتاده پیدا کرد. این امکان همچنان برای سینما از نظر من فراهم و سرمایه ها موجود است.

 

* پس نیاز به یک تحلیل درست تاریخی از سینمای بعد از انقلاب داریم؟

 

بله؛ به خاطر خیلی از موضوعات امروز که شاید دل آزرده شده باشیم نباید این گذشته 30 ساله را فراموش کنیم. باید از اندوخته هایمان درست استفاده کنیم و در واقع باید یک نگاه منصفانه و تحلیل گرایانه به 30 سال گذشته داشته باشیم.

---------------

 

 گفتگو: بیتا موسوی