به گزارش خبرنگار مهر، برای درک بهتر روش تخریب سن به مزارع کشاورزی اطراف اراک رفتیم، صورتهای آفتاب سوخته و دستهای پینه بسته کشاورزان حاکی از داغی است که سن بر دل آنها گذاشته و سنبله هایی را که چون کودکی عزیر پرورش دادند، چیزی جز پوست باقی نگذاشته است.
علی نوری یکی از کشاورزان در تشریح نابودی گندم ها توسط سن گفت: روش استراتژیک سن گندم برای بلعیدن گندم ها به این شکل است که قبل از اینکه محتوای سنبله های گندم سفت شود سن به آن نفوذ کرده و آن را می خورد.
این کشاورز گفت: این اتفاق در بهار که گندم به صورت شیره نرم در داخل سبوس تشکیل می شود رخ می دهد و کشاورز در تابستان گندمهای تو خالی برداشت می کند.
کشاورزان برداشت گندمهای تو خالی و به اصطلاح سن زده را جزو تلخ ترین خاطرات خود می دانند.
گندم برکت زمین
گندم از مهمترین غلات و محصولات زراعی زیر کشت با 6.5 میلیون هکتار سطح زیرکشت دیم و آبی در ایران است که از این سطح پارسال 13 میلیون تن محصول برداشت شد.
تولید این محصول به عنوان محصولی استراتژیک در سیاستهای اقتصادی اغلب کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه که از آب، زمین و امکانات تولید برخور دارند، به صورت جدی در دست پیگیری است.
گندمزارهای اراک
در ایران نیز تولید گندم با هدف رسیدن به خودکفایی و قطع واردات در سالهای اخیر عملیاتی شده و با تلاش کشاورزان به مرز خودکفایی رسیده ایم اما حفظ سطح موجود تولید و ارتقاء آن با مشکلات و موانعی روبروست که رفع آن نیازمند اراده و برنامه ریزی مسئولان، سیاستگذاران و کشاورزان است.
جایگاه تخریبگری سن پس از ملخ
در ایران بیش از 70 گونه حشره گیاه خوار شناسایی شده اند که به عنوان مصرف کنندگان اولیه از گندم و جو تغذیه می کنند.
این حشرات گیاه خوار، خود مورد تغذیه حشره خوارانی مثل انگل ، انگل های بالقوه و شکارگران که مصرف کنندگان ثانویة هستند قرار می گیرند.
آفتهای مختلفی محصول استراتژیک گندم را تهدید می کند که ملخ، سیاهک، پوسیدگی جوانه و ریشه و زنگ گندم از جمله این آفات است اما آفت سن گندم مهمترین آفات گندم و جو در ایران و کشورهای منطقه به است.
طول بدن این حشره بین 9 تا 13 میلیمتر و عرض بدن آن بین هفت تا هشت میلیمتر است و رنگ بدن از زرد خاکستری تا قهوهای مایل به سیاه متغیر است و گاهی به رنگ سیاه هم دیده میشود، واندازه تخم آفت معمولا هفت دهم میلیمتر است و به تعداد 14 عدد به طور منظم در دو ردیف هفت تایی روی برگهای گندم یا علف های دیگر تخم گذاری می کند.
برخی از این نوع حشره در زیستگاههای طبیعی در ارتفاعات زندگی و از گیاهان غیر زراعی به ویژه گندم تغذیه می کنند و به زاد و ولد میپردازد، وگروهی دیگر با جثهای بزرگتر، از گندم و جو تغذیه میکنند به ویژه آنهایی که به مزارع گندم آبی حمله ور میشوند.
سن گندم به سه روش، خسارت ایجاد میکند، خسارت سن مادر که در این مرحله با مکیدن شیره ساقه و جوانههای گندم سبب ضعف بوتهها، پیچیدگی و خشک شدن برگها می شود.
خسارت پورههای سن که برای رشد و نموشان از برگ، ساقه و شیره دانههای نرم گندم تغذیه میکند و اوج خسارت سن گندم نیز در مرحله ای است که پوره های رشد یافته به تغذیه از گیاه پرداخته و باعث لاغری و چروکیدگی دانه گندم و پوکی خوشه ها میشود.
سن 50 درصد گندمزارها را تهدید می کند
در صورت بی توجهی در مقابله با آفت سن این آفت به 30 تا 50 درصد مزارع گندم خسارت وارد می کند.
خسارت ناشی از آفات، بیماریها و علفهای هرز در ایران حدود 30 تا 35 درصد است که 10 تا 12 درصد آن به حشرات زیان آور اختصاص دارد.
مدیریت صحیح 12 تا 14 درصد خسارات را کاهش می دهد
سن گندم به جز مناطق خوزستان، اراضی ساحلی خلیج فارس، دریای عمان ، دریای خزر و کویرهای مرکزی فلات ایران ، این آفت در سایر مناطق کشور وجود دارد.
با مدیریت و کنترل این عوامل می توان 10 تا 12 درصد عملکرد واقعی گندم را افزایش داد و آن را به حداکثر عملکرد قابل دسترس که در شرایط دیم و آبی به ترتیب چهار و 14 تن در هکتار است نزدیک تر کرد.
راه دیگر مبارزه با این آفت مبارزه شیمیایی است که در 25 سال اخیر روند رو به افزایشی داشته است.
سطح مبارزه شیمیایی با سن گندم 75 هزار هکتار در سال 1355 به بیش از دو میلیون هکتار در سال های اخیر رسیده است.
تخزیب مراتع مهمترین عامل گسترش سن گندم
تخریب مراتع و توسعه دیم زار ها به ویژه در غرب کشور از مهمترین دلایل گسترش مناطق انتشار و طغیان سن گندم در سال های اخیر بوده به طوریکه در سال های اخیر40 تا50 درصد سهم مبارزه شیمیایی با سن گندم در اراضی دیم استانهای غربی کشور که تخریب مراتع در آنها شدید بوده است، صورت گرفته است.
اکنون این آفت در گندمزارهای استانهای فارس، همدان، کرمانشاه، مرکزی، کردستان، اصفهان، لرستان و تهران رخنه کرده و آن تهدید می کند.
استان مرکزی مستعد حضور سن
این استان با توجه به قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک ایران، از مناطق مستعد کشت گندم در کشور است اما هجوم آفت سن هر سال علاوه بر کاهش تولید به کشاورزان هم خسارت وارد می کند.
سطح زیرکشت گندم آبی و دیم در استان مرکزی حدود 210 هزار هکتار است و این استان با تولید 550 هزار تن محصول، پارسال رتبه نهم تولید گندم کشور را کسب کرد.
امسال نیز سطح زیر کشت گندم در استان مرکزی در مقایسه با سال زراعی گذشته تغییری نکرده و با وجود برنامه ریزی سازمان جهاد کشاورزی استان برای افزایش تولید بیشتر و تلاش مستمر کشاورزان، تولید گندم، امسال کاهش خواهد داشت.
120 هکتار از مزارع آلوده به سن شدند
به گفته مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت: در سال زراعی جاری 120 هکتار از مزارع استان به آفت سن مبتلا شده که اگر به موقع با این آفت مقابله نشود خسارات سنگینی به کشاورزان و تولید استان وارد خواهد شد.
غلامحسین خدرایی افزود: به علت کاهش و پراکندگی بارندگی پائیزه، تولید امسال 100 هزار تن نسبت به سال قبل کاهش داشته و مجموع تولید گندم استان به 450 هزار تن خواهد رسید اما هجوم آفات هم می تواند بر کاهش تولیدات استان تاثیرگذار باشد.
سمپاشی به موقع علاج درد
کارشناسان معتقدند مبارزه به موقع با این آفت در بهار می تواند خسارات را کم کند.
آنان معتقدند گرچه مبارزه به سن اکنون شیمیایی است و باید به سمت مبارزه بیولوژیک برود و لی همین مبارزه شیمیایی اگر به موقع انجام شود مفید است.
مسلم مجد آبادی مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی هم راه مقابله با این آفت را سمپاشی به موقع دانست و گفت: 200 سمپاش بخش خصوصی و500 دستگاه سمپاش بخش دولتی به صورت رایگان در حال مقابله با این آفت هستند و تاکنون در سطحی بیش از 50 هزار هکتار ، عملیات مبارزه با سن اجرا شده که این سطح دو برابر عملکرد پارسال است.
گندمهای سن زده خریداری می شود
بر اساس اعلام مسئولین غله، معافیتی برای خرید گندمهای سن زده کشاورزان وجود ندارد.
گرچه به نظر می رسد این خبر برای کشاورزان باید خوشایند باشد اما این اتفاق نیفتاد.
کشاورزان قیمت خرید هرکیلوگرم گندم به بهای 3600 ریال را مناسب و پاسخگوی هزینه های تولید نمی دانند و با توجه به هزینه سم، کود، تامین آب، برداشت و دستمزد کارگران قیمت واقعی هر کیلوگرم گندم را حداقل هشت هزار ریال می دانند.
با افزایش هر یک درصد آفت سن گندم قیمت خرید تضمینی این محصول 100 ریال کاهش می یابد.
سال گذشته خرید گندم سن زده تا سقف دو درصد اعمال شد، و امسال دولت و شرکت بازرگانی تعهد دارد با توجه به اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها گندم با کیفیت تحویل کارخانه ها دهد تا در پی آن نان مرغوب در اختیار مردم قرار گیرد.
با توجه به آغاز برداشت محصول گندم در ماههای آینده، ضرورت مبارزه با سن زدگی این محصول برای تولید گندم مناسب ضروری است و جهاد کشاورزی و کشاورزان باید در این زمینه بیشتر تلاش کنند.
خسارت هفت میلیارد ریالی سن به کشاورزان
سال گذشته از مجموع 450 هزار تن گندم مازاد بر نیاز خریداری شده از کشاورزان استان، حدود 25 هزار تن سن زده بود که گندم آنها ارزانتر خریداری و بابت کاهش خرید محصول سن زده، هفت میلیارد ریال خسارت به کشاورزان استان وارد شد.
امسال گندم های سن زده از کشاورزان خریداری می شود و تولید کنندگان هیچگونه دغدغه برای فروش محصولشان نخواهند داشت.
مبارزه بیولوژیک، اساسی و سالم ترین راهکار
کنترل آفت سن سه روش، زراعی، بیولوژیک و شیمایی دارد که موثرترین و سلم ترین راهکار مبارزه بیولوزیک است.
کنترل زراعی شامل شامل مجموعه اقداماتی است که میتواند از طغیانهای جدی سن گندم بدون نیاز به کاربرد آفتکش جلوگیری کند و غالبا نقش پیشگیری دارند. برداشت زود هنگام، زود کاشتن و یا کاشت واریتههای مقاومتر، وجین کردن کامل علفهای هرز در تمام طول فصل ، تناوب کشت با محصولاتی غیر از غلات ، بهزراعی در کشت غلات که باعث میشود گیاه بهترین رشد و نمو را داشته و در نتیجه زودتر برداشت شود.
اما کنترل بیولوژیکی، به دلیل اثرات فوری و آشکار بسیاری از آفتکشهای در دسترس، استراتژی مبارزه بیولوژیک در مقایسه با مزایای روشهای شیمیایی کاملا مورد غفلت قرار گرفته است.
کنترل شیمیایی هم به صورت کلی همه آفتکشها اثر مرگ و میر لازم روی سن گندم را دارند ولی کاربرد آفت کشها همیشه باعث کاهش جمعیت سن گندم نمیشود.
از سمهایی که برای کنترل این آفت استفاده میشود میتوان پیرتروئیدهای مصنوعی مانند دلتامترین به دلیل سمیت کم برای پستانداران بکار گرفته میشود و نیز از آفتکشهای متداول دیگر میتوان هیدروکربنهای کلره و ارگانوفسفاتها مرگ و میر بالا برای سن گندم دارند.
باید دقت شود که اگر کاربرد سموم در زمان مناسب از نظر شرایط آب و هوایی صورت نگیرد اثرات لازم را نخواهد داشت و سم پاشی باید تکرار شود. بطور کلی حشرات کوچکتر خیلی راحتتر توسط یک حشره کش کشته میشوند. باید توجه کرد که سنهای بالغ زمستان گذران در صورت داشتن تراکم بالا باید قبل از جفتگیری کنترل شوند.
سموم شیمیایی گران است
از دیگر مشکلات کشاورزان استان مرکزی در هنگام فروش گندم ، پائین بودن قیمت خرید است چرا که این در حالی است که به گفته آنها دولت بذر مورد نیاز برای کشت گندم را به بهای هر کیلوگرم چهارهزار ریال در اختیارشان قرار می دهد.
آنان معتقدند با این وضع نمی شود به موقع مبارزه کرد و حاصل زحماتشان تخریب می شود.
با آزادسازی قیمت ها، و افزایش قیمت برخی کالاها، افزایش هزینه زندگی و چند برابر شدن قیمت برخی نهاده های مورد نیاز کشت، مانند سموم دفع آفات که به گفته کشاورزان حدود 10 برابر افزایش یافته، و افزایش قیمت خرید گندم از3300 ریال به 3600 ریال در سال جاری پاسخگوی نیاز و مورد قبول کشاورزان نیست.
همچنین نظارت بر نحوه خرید گندم در سیلوها و مراکز خرید از دیگرخواسته های اصلی کشاورزان است و انها معتقدند محصولاتشان به صورت سلیقه ای و بدون ضابطه، خریداری و درصدهای افت و سن زدگی به صورت واقعی کارشناسی نمی شود.
ضرورت التیام دستهای پینه بسته کشاورزان
سن گندم اختصاص به استان مرکزی ندارد و علاج این درد می تواند خوسحالی دل بسیاری از کشاورزان ر ا به همراه داشته باشد و التیامی باشد بر دست های پینه بسته.
کشاورزان براین باورند وجود برنامه ای منسجم برای مبارزه با آفت سن و تعیین بودجه های لازم می تواند خسارت های گندم را کم کند که با این روش بودجه های تخصیص یافته جبران می شود.
کاهش و رفع این معضل تولید گندم را دو برابر می کند که علاوه بر استمرار خودکفایی، زمینه یا برای صادرات این محصول غذایی استراتژیک است.
در یک نگاه کلی، در مجموع پایین بودن آگاهی و دانش علمی و عملی کشاورزان، نارسایی در تامین و توزیع به موقع نهاده های کشاورزی از جمله بذر و کود وسم، بالا بودن میزان ضایعات در مراحل مختلف تولید، محدود بودن منابع آب و یا عدم وجود نظام صحیح آبیاری در غلب مناطق کشور، خسارت آفات، بیماری های گیاهی، علف های هرز و عدم مدیریت صحیح کنترل آنها، عدم مصرف صحیح و بهینة کودهای شیمیایی و یا کمبود و عدم توزیع به موقع آنها، کاربرد غیر اصولی و نا منظم ماشین آلات و ادوات کشاورزی، توسعه نیافتن مکانیزاسیون کشاورزی در بسیاری از نظام های بهره برداری، کمبود وسایل، ابزار و اعتبار در زمینه های مختلف تحقیق، ترویج و آموزش کشاورزی، کمبود سرمایه گذاری در تولید محصولات کشاورزی، نارسایی سیاست ها و برنامه های کشور برای تولید محصولات کشاورزی مهم ترین عوامل تآثیرگذار در کاهش عملکرد گندم کشور است.
نظر شما