به گزارش خبرنگار مهر، سری دوم از سلسله سخنرانیها و درسگفتارهایی در فلسفه دین با عنوان " دین و نظریه تکامل" صبح یکشنبه 29 خرداد ماه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
دکتر رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان علوم در این نشست به بررسی موضوع نقد نظریه تکامل در میان متفکران ایرانی پرداخت و گفت: در فرهنگستان علوم درباره ورود و مسیر علوم جدید در ایران مطالعه‌ای انجام شده و نتیجه آن این است که این مسیر، ناهماهنگ و نامنظم است و اگر بخواهیم حکم کلی در مورد آن بدهیم نمی‌توان گفت مسیر پیش رونده‌ای است.
وی افزود: آشنایی ما با نظریات تکامل از همان زمان داروین آغاز شد. 11 سال پس از کتاب اصل انواع داروین، میزا تقی خان انصاری استاد دارالفنون در کتاب جانورنامه صفحات معدودی را به نظریه داروین اختصاص داد. در مورد درستی یا نادرستی نظر ایشان نمی‌توان اظهار نظر کرد.
داوری تصریح کرد: 11 سال بعد از کتاب جانورنامه، مرحوم سید جمال الدین اسدآبادی مقاله‌ای را به نگارش درآورد و در آن در رد مذهب نیچری سخن راند. او معتقد بود که سر این طایفه نیچری، داروین است. باید توجه داشت که اشتباهی که اسدآبادی مرتکب شد این بود که نظریات داروین و لامارک را با یکدیگر آمیخت و این در حالی است که این دو دیدگاههای متفاوتی دارند. این مقاله نفوذ زیادی داشت و لحن آن ایدئولوژیک و تند بود.
این استاد فلسفه یادآور شد: پس از 30 سال شخصی به نام حائری زاده که ظاهراً همان میرزا علی اکبر هزارجریبی است در اثر خود مطالبی را از مقاله سید جمال نقل می‌کند. سید جمال و هزار جریبی عضو گروهی هستند که میان دین و نظریه‌های تکامل تضاد می‌بیند و در گزارشهای هر دو نیز آشفتگی وجود دارد.
وی افزود: کتاب مرحوم مسجد جامعی با عنوان نقد فلسفه داروین نیز از جمله کتابهایی است که در مورد دیدگاه داروین به نگارش درآمده است. دقیق‌ترین کتاب درباره نظریه داروین، کتاب مرحوم سحابی است. سحابی در این زمینه درس خوانده بود و سعی می‌کرد که روش علمی را رعایت کند.
داوری تصریح کرد: سحابی معتقد بود که میان دین و علم تعارضی وجود ندارد و البته از تکامل هم دفاع نمی‌کرد ولی معتقد بود که باید آنرا خواند.
وی یادآور شد: بر این اساس ما یک سری گزارشهای معلمی- علمی درباره نظریه داروین داریم که علمی بوده و در رد یا اثبات این نظریه نبوده است. از سوی دیگر کتابهایی نیز داریم که در رد ناتورالیسم و ترنسفورمیسم نوشته شده است. کتاب مرحوم عنایت الله دستغیب و اثر میرزا اسد الله خارقانی از این جمله هستند.
داوری در پایان تصریح کرد: کسانی که رد نیچری می‌کردند عقاید آزادی‌خواهانه داشتند. کتاب مسجد جامعی با فقه و اصول به مقابله با روش علمی پرداخته است و از اینرو کتابی جدی است. مقاله سید جمال نیز خواندنی ترین مقاله در این زمینه است.
در ادامه این نشست هادی صمدی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات به بررسی موضوع آیا داروین نظریه خود را اثبات کرد؟، پرداخت و گفت: اولین ایرادهایی که به نظریه داروین وارد شد این بود که این نظریه علمی نیست. اینها معتقد بودند که نیوتن نظریه‌های خود را اثبات کرده ولی داروین چنین کاری نکرده است.
وی افزود: برای نمونه آدام سجویک که استاد داروین بود می‌گفت که نظریه داروین استقرایی نیست. ویلیام بارتون راجرز بنیانگذار دانشگاه MIT می‌گفت که داروین هیچ اثبات نهایی را در کتابش انجام نداده است.
وی تصریح کرد: هیول رئیس ترینیتی کالج نیز معتقد بود که داروین رشته بزرگی از فرضیه‌ها را گرد آورده است؛ هر چند بیشتر آن فرضیه‌های توسط واقعیات اثبات نشده است.
این محقق فلسفه علم یادآور شد: داروین معتقد بود انسان دارای نظریه است و بر اساس این نظریه دست به مطالعه طبیعت می‌زند. این دیدگاه با دیدگاه بیکن که از مشاهده به قانون و سپس به نظریه می‌رسید متفاوت است.
وی در پایان افزود: داروین معتقد بود چون در حال حاضر شواهدی برای ابطال فرضیه انتخاب طبیعی وجود ندارد و می‌تواند پدیده‌ها را توضیح دهد و تبیین کند لذا معقول است. او معتقد نبود که فرضیه او قابل اثبات است و درصدد اثبات نظریه خود نبود.
در این نشست دکتر حسین کلباسی استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی به بررسی موضوع الهیات مسیحی و نظریه تکامل پرداخت و گفت: در لفظ از ادیان یهودیت، مسیحیت و اسلام بعنوان ادیان ابراهیمی نام می‌بریم. یکی از اشتباهاتی که در مطالعه تطبیقی میان این ادیان انجام می‌شود اشتباه روش شناختی است.
وی افزود: در مطالعات تطبیقی باید به مبادی، توجه زیادی داشت. در سنت یهودی- مسیحی و بر مبنای فقرات کتاب مقدس روایتی داریم که از جهت کمی و کیفی با آنچه در قرآن آمده متفاوت است. در سنت یهودی- مسیحی بر اساس کتاب مقدس و در سفر پیدایش مجموعه‌ای از بیانات را داریم که از باب اول کتاب پیدایش شروع می‌شود و به باب دوم ختم می‌شود؛ یعنی چیزی حدود 25 آیه.
کلباسی گفت: این 25 آیه به خلقت آسمان و زمین می‌پردازد و از این میان حدود 10 آیه به خلقت انسان توجه دارد. هم از جهت کیفی و هم از جهت کمی این تعداد آیات قابل مقایسه با آیات قرآن در مورد پیدایش انسان نیست. از لحاظ کیفی نوعی دسته بندی میان آیات قرآن در باب خلقت انسان وجود دارد.
کلباسی با اشاره به اینکه موضوع تعارض علم و دین در مسیحیت پیشینه طولانی دارد گفت: تعارض عقل و وحی از قرن دوم میلادی در سنت مسیحی مطرح شده است. علت اینکه نظریه داروین توانست شوک زیادی به سنت غرب وارد کند این بود که این نظریه با نص کتاب مقدس تعارض پیدا کرد که نه نیوتن، نه اسپنسر و نه هیوم توانستند این شوک و تردید را ایجاد کنند.
این استاد فلسفه تصریح کرد: به اعتقاد برخی، داروین یک دین مدار بوده و در مقام بسط نظریه الحادی نبوده است. البته دیدگاه او دارای نتایجی بوده است. خود داروین در آثارش بنای این را نداشته که نتایج تحقیقات خود را در تقابل با کتاب مقدس قرار دهد.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه تأکید کرد: تاریخ آفرینش و هبوط انسان از جنت نیز با نظریه داروین به چالش کشیده شد.
در ادامه این نشست محمد منصور هاشمی پژوهشگر مسائل دین به بررسی موضوع علمای ایران و نظریه تکامل پرداخت و گفت: یکی از اولین نقدها به نظریه داروین نقد سید جمال است که تصوری عامیانه از این نظریه دارد و معتقد است که نسل انسان از میمون است.
وی تصریح کرد: کتاب سحابی با عنوان "خلقت انسان" اولین تلاش یک دانشمند ایرانی برای مواجهه با این نظریه است. تلاش سحابی این بود که نشان دهد نظریه تکامل با دین و قرآن در تعارض نیست. کتاب او در تعارض با نظریه علامه طباطبایی در المیزان است. علامه معتقد بود که نظریه تکامل در تعارض صریح با اسلام است.
این پژوهشگر در ادامه تأکید کرد: مواجهه علمای ما با این نظریه چندگانه است. اول اینکه این نظریه یک فرضیه است و این فرضیه در زیست شناسی موجه است. اگر این فرضیه درست باشد در این صورت اسلام مانند مسیحیت نیست که با علم مخالف باشد لذا برای آن باید راه حل پیدا کرد.
وی یادآور شد: برای طبقه بندی این مواجهه از دو کتاب یاد می‌کنم. یکی از این آثار کتاب نقد فلسفه داروین اثر نجفی اصفهانی معروف به ابوالمجد است. این کتاب عالمانه‌ترین مواجهه با این نظریه است. این اثر با اینکه در رد نظریه داروین نوشته شده ولی مخالفتی عالمانه است. کتاب دیگر "تنقید نظریه داروین" اثر خرقانی است. این کتاب مبین دیدگاه ایدئولوژیک است.
در ادامه این نشست دکتر علی متولی زاده اردکانی استاد پژوهشگاه ابن سینا جهاد دانشگاهی به بررسی موضوع ژنتیک و تکامل پرداخت و گفت: سه پرسش اساسی در مورد انسان وجود دارد. پرسشهای چه بوده‌ایم، چه گونه‌ایم و به کجا خواهیم رفت سه پرسش اساسی در مورد انسان است. ژنتیک می‌تواند به نحو مطلوبی به دو پرسش اول بپردازد.
وی تصریح کرد: ژنتیک به معنای اصلی، ریشه‌ای، فطری و غریزه‌ای است. از سال 1911 تا 2003 اتفاق خاصی در حوزه ژنتیک نمی‌افتد و مطالعات به سیاق گذشته ادامه می‌یابد. در سال 2003 مجله‌های "Science" و "Nature" در یک پروژه مشترک انجام شده، الفبای حیات را کشف می‌کنند.
وی افزود: بر اساس این الفبا، ژنتیک از توصیف مطالب کلی به سمت جزئیات و الفبای حیات و حوزه مولکولی پیش رفت.
نظر شما