گزارش مشروح مهر از اختتامیه جشنواره قصه‌نویسی کودک و نوجوان

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم اختتامیه چهارمین جشنواره داستان‌نویسی و تصویرسازی حوزه ادبیات کودک و نوجوان انتشارات علمی فرهنگی، عصر دوشنبه 30 خرداد با حضور سید محمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی زارعی نجف‌دری مدیر عامل موسسه انتشارات علمی فرهنگی، بهاالدین خرمشاهی، هوشنگ مرادی کرمانی و نویسندگان و تصویرگران عرصه ادبیات کودک و نوجوان در محل این انتشارات برگزار شد.

زارعی نجف‌دری در این برنامه با توجه به کم بودن فضای سالن برگزاری برنامه گفت: جا داشت این مراسم را در یک سالن مناسب برگزار می‌کردیم ولی به نظرمان رسید نویسندگان و تصویرگران آشنایی بیشتری با مجموعه انتشارات علمی فرهنگی پیدا کنند. بنابراین برنامه را این‌جا برگزار کردیم. این جشنواره دوسالانه است و بعد از دور سوم که برگزار شد، فراخوان دور چهارم منتشر شد که آثار خوبی در این دوره هم در بخش نوشتاری و هم تصویرگری به دست ما رسید.

وی افزود: قرار بود این مراسم اوایل اردیبهشت ماه برگزار شود که آن زمان مصادف با کشتار وحشیانه جوانان بحرینی و لیبیایی شد. بنابراین برگزاری مراسم اختتامیه را به احترام مظلومیت این جوانان به تعویق انداختیم و بخش «راویان مظلومیت کودکان لیبی و بحرین» را به جشنواره اضافه کردیم.

مدیرعامل موسسه انتشارات علمی فرهنگی ادامه داد: برون‌داد این جشنواره علاوه بر جوایز برگزیدگان، انتشار 20 داستان اول است. یکی از فلسفه‌های شکل‌گیری این جشنواره، برقراری ارتباط میان نوجوانان و نویسندگان است چون فاصله نسلی کاملا میان نویسنده و مخاطب مشهود است همه دست‌اندرکاران رسالت دارند تا این فاصله را کم کرده و از بین ببرند. هدف دیگر از برگزاری جشنواره، کشف استعدادها در داستان‌نویسی و تصویرگری است. یکی از اولویت‌ها هم بازتولید ادبیات کهن فارسی است.

زارعی نجف‌دری گفت: یکی از عواملی که در انتخاب آثار برگزیده به آن توجه شده، ساده‌نویسی و عدم تکلف در اثر است. بی‌تکلفی باعث می‌شود ادبیات کودک و نوجوان به راحتی و روانی روی کاغذ بیاید. اگر ناشران و فعالان نشر در ایران خود را به استانداردهای بین‌المللی نزدیک‌تر کنند، افق‌های روشنی پیش روی این عرصه دیده می‌شود.

وی در پایان گفت: این انتشارات در سال 32 دایر شد و امسال در آستانه 60 سالگی‌اش هستیم. دوستان ما که امسال در جشنواره بولونیا شرکت داشتند، گفتند مدیران جشنواره ادعا کرده‌اند یکی از شرکت‌کنندگان فعال، انتشارات علمی فرهنگی بوده است.

حسینی وزیر ارشاد هم در این برنامه گفت: کار در عرصه کودک و نوجوان بسیار مهم است چون شکل‌گیری شخصیتی در این دوره سنی اتفاق می‌افتد. امروز رسانه‌ها همراه با کتاب، رایانه، قصه‌گویی و ... نقش بی‌بدیلی در این شکل‌گیری شخصیتی دارند. جهان سرمایه‌داری بر اساس اهداف خود کار می‌کند و از رسانه‌ها در جهت مقاصد خود بهره می‌برد. البته این طبیعی است چون هر کسی سعی دارد مرام خود را قالب کند. قطعا ما هم که از فرهنگ غنی ایرانی اسلامی بهره می‌بریم، می‌توانیم آن را به دنیا ارائه کنیم.

وزیر ارشاد افزود: صحبت‌هایی در این برنامه درباره ادبیات جنگ شد. در عین حال که جنگ به ما تحمیل شد ولی رزمندگان عاشقانه جنگیدند و ان‌شاالله درباره آن روزها با عشق هم خواهند نوشت. البته عده‌ای چون با خدا معامله کرده‌اند، تمایلی به نوشتن خاطراتشان ندارند ولی باید نوشتن را به آن‌ها تحمیل کنیم تا حقایق ثبت شود. حتی اگر خودشان دست به قلم نمی‌برند، به روایت بپردازند. جنگ فقط توپ و تانک و موشک‌باران نبود و سرشار از تصاویر انسانی بود.

وی با اشاره به دیگر سخن‌هایی که درباره قصه‌های قرآنی در این برنامه بیان شد، گفت: قرآن که حاوی احسن‌القصص است،‌ یک الگوی داستانی است. ظاهرش دلربا و باطنش عمیق است. سطح آن نازل و سطحی نیست و هر چه آن را بخوانیم، باز مطالب جدید دارد. بعضی پنداشته‌اند قرآن سمبولیک است و داستان‌هایش نمادگرا هستند در حالی‌که چنین تفکری اشتباه است. آنچه مهم است این که در قرآن هر قصه‌ای که به آن پرداخته شده، قصد خاصی دارد.

حسینی ادامه داد: تنها قصه‌ای که مسلسل‌وار در قرآن روایت شده، داستان حضرت یوسف(ع) است و دیگر قصه‌ها به صورت پراکنده و در مقاطع مختلف قرآن نقل شده‌اند. قرآن با اسطوره و افسانه متفاوت است. حتی با آن‌چه نویسندگان رئالیست می‌نویسند، متفاوت است. رئالیسم حوادثی است که امکان وقوعشان وجود دارد. در داستان‌های قرآنی گزینش و اختصار وجود دارد و شاهد موجزگویی و عدم شرح و تفصیل هستیم.

وزیر ارشاد در پایان گفت: قصه و داستان فقط برای شنیدن و به خواب رفتن نیست. بلکه هدف اصلی قصه، انتقال مفاهیم است. مخاطب‌ها طیف‌های مختلفی را تشکیل می‌دهند و همه فرهیخته نیستند بنابراین با زبان داستان، می‌توان مفهوم مورد نظر را منتقل کرد.

مرادی کرمانی در این برنامه گفت: نویسنده جوانی پیش یک ناشر رفت و کتاب قطورش را به او داد و گفت قصد چاپش را دارد. ناشر با سابقه به او گفت «آیا کتابت ارزشش را دارد که کاغذ سفید را به خاطرش سیاه کنم؟» منظور آن ناشر باسابقه این بود که کاغذ سفید را می‌توان فروخت ولی وقتی کاغذ سفید تبدیل به کتاب شد، باید کتاب ارزشمندی باشد تا به فروش برود. باید بپذیریم که در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که باید خواننده کتاب را در آن زیاد کنیم ولی نه به شرط ابتذال. باید بدانیم مردم چقدر کتاب می‌خوانند و از چه کتابی لذت می‌برند.

باید به دل خواننده‌ راه پیدا کنیم

وی افزود: کسانی که می‌گویند برای دل خودشان فیلم می‌سازند یا کتاب می‌نویسند، خلاف واقع می‌گویند. مگر می‌شود فرد اثری تولید کند و نخواهد که مردم آن را ببیند؟ پس چرا تولید می‌کند؟ بنابراین باید راهی پیدا کنیم تا به دل خواننده‌مان راه پیدا کنیم. نویسنده باید مواردی که در دل یا ذهن خواننده است و دوست دارد گفته بشود را با موقعیت‌شناسی، در پیله داستان بپیچد تا مخاطب از خواندنش لذت ببرد و بگوید بالاخره یکی پیدا شد حرف ما را بزند.

نویسنده « قصه‌های مجید» گفت: داستان‌ها و اسطوره‌های قدیمی امتحان خود را پس داده‌اند و مفاهیمی که در آن‌ها وجود دارد، هنوز بکر و دست‌نخورده است. اما در این روزگار میان دو نسل فاصله افتاده است. قدیم اولین معلمان زبان فارسی، مادربزرگ‌ها بودند. بعد پدران و مادران و سپس کوچه و خیابان. اما امروز دیگر مادربزرگ‌ها نقشی در آموزش زبان فارسی ندارند و کودکان ما شعر و ادبیات فارسی را به صورت دسته‌دوم یاد می‌گیرند. بچه‌های امروز فارسی پخته‌شده و آماده شده را می‌شنوند و همان الگو را دنبال می‌کنند. دیگر حرف مادربزرگ‌ها شنیده نمی‌شود.

دولت‌آبادی حرف دل من را زده بود

مرادی کرمانی گفت: یک جایزه ادبی در مشهد وجود دارد با عنوان «جایزه داستان‌های ایرانی» که طی برگزاری آن همه داستان‌های جوان‌های شرکت‌کننده را چاپ کردند. من هر چه این داستان‌ها را می‌خواندم دیدم گیرایی ندارد و من را جذب نمی‌کند. دیدم محمود دولت‌آبادی مقدمه‌ای بر کتاب چاپ شده نوشته که در آن حرف دل من را زده بود. دولت‌آبادی نوشته بود گویی همه این داستان‌ها را یک نفر نوشته است.

وی گفت: امروز کلاس‌های داستان‌نویسی چگونه نوشتن را آموزش می‌دهند اما نمی‌گویند چه بنویسیم و حقیقتا چه چیز نوشتن، چیزی نیست که بتوان آموزشش داد.

بهاالدین خرمشاهی در این مراسم با محوریت قرآن و داستان‌هایش گفت: قرآن بیش از 40 داستان دارد که 20 تا 25 داستان آن داستان پیامبران از آدم تا خاتم است. بدون هیچ قصد تعریف از کتابم، از کتاب کوچک «قرآن‌شناخت» نام می‌برم که یک کتاب مرجع است و شخصیت‌های مثبت و منفی قرآن در آن معرفی شده‌اند ولی ناشر به جای پول برای این کتاب و یک کتاب دیگر به من دو سری 250 تایی کتاب دارد و همواره همسرم به من می‌گوید بحران جای کتاب داریم.

چرا نباید آثاری مانند «خدا و شیطان » داشته باشیم؟

وی افزود: جوان‌ها هم درباره قرآن و داستان‌هایش کارهای خوبی چاپ کرده‌اند اما هنوز جای کار زیادی در زمینه مقاله‌نویسی وجود دارد. آیا مقاله‌ای وجود دارد که بهشت را تصویر کرده‌ باشد؟ جوان امروز که مرتب اسم قرآن و شخصیت‌هایش را می‌شنود، به عنوان مثال درباره شخصیت جبرئیل سوال دارد، سوال او را چه کسی باید پاسخ بدهد؟ چرا نویسندگان خارجی آثاری مانند «خدا و شیطان» داشته باشند ولی ما چنین نگارش‌هایی نداشته باشیم؟

خرمشاهی گفت: اگر زمان داشتم درباره سبک قرآن صحبت می‌کردم ولی این موضوع مجال زیادی می‌طلبد. چون مفصل است و نمی‌توان درباره آن اپیزودیک سخن گفت. کسی که می‌خواهد در قرآن پژوهش کند، باید از دو فهرست استفاده کند. اول فهرست عبدالباقی و دوم فهرست محمود روحانی است. کتاب دیگر هم «فرهنگ موضوعی قرآن» است. چه توهمی هنگام چاپ این کتاب داشتم. با خود فکر می‌کردم مردم مسلمان و قرآن‌خوان، به دلیل داشتن قرآن در خانه حتما یک نسخه هم از این کتاب خواهند خرید. با خود فکر می‌کردم 2 میلیون نسخه از آن فروش می‌رود ولی این فکر یک توهم بود.

این محقق در بخش دیگری از سخنانش گفت: یکی از داستان‌های قرآن، داستان ذوالقرنین است که همان کوروش خودمان است. من در این باره تحقیق کرده و مقاله‌ای نوشته‌ام که ثابت می‌کند ذوالقرنین همان کوروش کبیر است. سال‌ها پیش که مقاله‌ای در یکی از مجلات فرهنگی چاپ کردم، اشاره کردم که می‌توان به قصه‌های قرآن از زوایای دیگری هم نگاه کرد و سخت محاکمه شدم. بالاخره برداشت‌ها و قرائت‌ها آزاد است. در آن مقاله گفته بودم که می‌توان به زلیخا به جای این که به عنوان یک زن بدکاره و فاسد نگاه کرد، به عنوان یک بانوی محتشم نگاه کرد که اسیر عشق غلامش شده است.

آقای لاریجانی گفت به موتوری‌ها بگویید بروند

وی ادامه داد: پس از انتشار آن مقاله اعتراض‌هایی شد که من خطاب به معترضان گفتم من قرآن پژوهم. شما هم یا قرآن پژوه هستید یا علاقه‌مند به قرآن. در آن زمان وزیر وقت ارشاد، آقای لاریجانی بود که گفته بود مقاله خرمشاهی را بیاورید بخوانم. ایشان در ساختمانی بود که موتورسوارانی برای اعتراض به مقاله من در مقابلش تجمع کرده بودند. آقای لاریجانی بعد از خواندن مقاله به حراست گفت بروید و به این آقایان موتور سوار، به تعبیر خودم و به قول آمریکایی‌ها Angry Young Man ها بگویید بروند. که این ماجرا به این ترتیب به خیر گذشت.

خرمشاهی افزود: چگالی مضامین در قرآن، شگفت‌آور است. به خاطر حس مذهبی شما را به مطالعه قرآن توصیه نمی‌کنم بلکه به این دلیل می‌گویم قرآن بخوانید چون حاوی بهترین داستان‌هاست. فرقی که داستان‌های قرآن با داستان‌های بشری دارند در این است که تصویر دارند ولی تخیل ندارند.

در ادامه احمد اکبرپور نویسنده داستان «اگر من خلبان بودم » به بیان سخنانی درباره ادبیات جنگ و کودکان پرداخت. همچنین نگارخانه ایوان شامل آثار برگزیده بخش تصویرگری جشنواره، با حضور وزیر ارشاد افتتاح شد.

جوایز برگزیدگان این جشنواره با حضور سید محمد حسینی وزیر ارشاد، علی زارعی نجف‌دری مدیر عامل موسسه انتشارات علمی فرهنگی، بهاالدین خرمشاهی و هوشنگ مرادی کرمانی اهدا شد. 

اسامی برگزیدگان مسابقات داستان نویسی، وبلاگ نویسی و کودکان بحرین و لیبی با نوع جوایز به شرح زیر است:

فاطمه سرمشقی با اثر «وقتی کشاورز خواب بود» به عنوان نفر اول، محمد رودگر با اثر «صدایی سوار بر باد» نفر دوم، اعظم بزرگی با اثر «اینجا مرده‌ها را خاک نمی‌کنند» نفر سوم معرفی شدند.

همچنین آرش پورشعبان با اثر «مورچه و درخت سیب» عباس قدیر محسنی با اثر «عباسعلی / سرزمین‌ دزدهای یک چشم»، مژگان بابامرندی، نام اثر «راه‌های شوسه و کفش‌های گلی»، شهربانو بهجت، نام اثر «راز آب سیاه جادو»، پیمانه جمشیدی، نام اثر «همبازی قدیمی»، وجیهه علی‌اکبری سامانی، نام اثر «بادبادک‌ها»، سعیده موسوی‌زاده با اثر «یک پرس موش»، مجید شفیعی با اثر «امیرکبیر مدرسه ما بود ـ زندگی نعناست، روح پنبه‌ای»، علی ناصری با اثر «مرادی بود خنده نداشت»، مانا مداح با اثر «بدرقه»، محمد گلی با اثر «شما غار بیچاره‌ی مرا ندیدید؟»، فرزانه رحمانی با اثر «یک چیزی زیر تختم است»، صبا سلمان‌زاده با اثر «یک قاچ هندوانه نارس»، حمیدرضا توکلی با اثر «آشیانه‌ای که پرید»، سمیرا قیومی با اثر «خنده‌های تربچه‌ای»، مرجان دورودی با داستان «جا مانده» و غزاله بیگدلو با داستان «مداد بنفش» به عنوان نویسندگان قابل تقدیر معرفی شدند.

سعیده محمدزکی گودرزی با داستان «آن سوتر از تپه‌ها» برگزیده مسابقه داستان‌نویسی کودکان بحرین و لیبی شد ومجید دهقان با اثر «طلسم قنات زارچ» برگزیده مسابقه وبلاگ‌نویسی معرفی شد.

برگزیدگان مسابقه تصویرگری نیز فرناز کودک‌جهانی، نرگس محمدی و راحله برخورداری به عنوان نفر اول تا سوم بودند.

مهشید راقمی، مختار رحمانی‌تنها، پگاه کاظمی، روجا باقریان، سارا نارستان، تهمینه خواجوی، آنیتا هاشمی‌مقدم، مریم طباطبایی، ملیحه عینعلی، معصومه میرزایی، آمنه رضایی، مجتبی عصیانی، عاطفه شفیعی‌راد، بنفشه احمدزاده، ساناز شفقی،‌  سولماز جوشقانی، سمیه علیپور، ثنا حبیبی‌راد، مائده یاغچی، ستاره معتضدی نیز در بخش تصویرگری تقدیر شدند. 

همچنین هاله دارابی و عاطفه ملکی‌جو، نیز برگزیده بخش ویژه‌ تک‌فریم‌ها اعلام شدند.