۱۱ تیر ۱۳۹۰، ۹:۱۶

اختصاصی مهر/

تمدن فراموش شده بر بلندای شهر/ کهن ترین قلعه کرمان در تصرف معتادان

کرمان - خبرگزاری مهر: قلعه دختر که بر بلندای شهر کرمان قرار گرفته است به دلیل بی توجهی ها در مقابل چشم همگان در حال فرسایش و تخریب است و این در حالی است که هیچ طرح مرمت و بازسازی در این بنای تاریخی که در افسانه های مردم جایگاه ویژه دارد صورت نگرفته است.

به گزارش خبرنگار مهر، دیار کریمان که یکی از غنی ترین استانهای تاریخی کشور محسوب می شود شاهد تمدنهای گوناگون در دورانهای مختلف تاریخی بوده است که هر یک آثار بی نظیری را در استان خلق کرده اند اما به دلیل کم توجهی و البته کمبود شدید بودجه بسیاری از این بناها در حال فرسایش و نابودی هستند.

آنچه که قابل توجه است بناهایی در کرمان مورد بی توجهی هستند که در مناطق دور افتاده استان قرار دارند اما در کمال تعجب یکی از زیباترین و غنی ترین مناطق تاریخی و گردشگری کرمان که هر روز مردم کرمان شاهد برج و باروی آن نیز هستند شامل این مجموعه های تاریخی درحال نابودی می شود و تاکنون هم هیچ برنامه مدونی برای مرمت و بازسازی این بنا صورت نگرفته است.

معتادان و اراذل و اوباش تنها ساکنان قلعه دختر و قلعه اردشیر

وضعیت نابسامان قلعه دختر و قلعه اردشیر در کرمان آنقدر تاسف برانگیز است که با وجود قدمت و ریشه دواندن در افسانه های مردم کرمان در هیچ یک از تورهای گردشگری جایی ندارد و تنها افرادی که ساکنان گاه و بیگاه این قلعه ها هستند افراد ولگرد و معتاد هستند که بهترین مکان را برای خود قلعه ای فراموش شده یافته اند.

قلعه دختر و قلعه اردشیر بر فراز کوهی مرتفع در مرکز شهر کرمان قرار گرفته اند و هر روز هزاران نفر اطراف این قلعه ها در حال رفت و آمد هستند اما کسی به فرسایش و وضعیت نابسامان این مجموعه های منحصر بفرد تاریخی توجه نکرده است.

یکی دیگر از مشکلات این مجموعه عدم رعایت حریم این بنای تاریخی است بطوریکه بسیاری از منازل مسکونی در مجاورت این مجموعه ساخته شده اند و از سوی دیگر به نظر می رسد در ساخت مجموعه تفریحی در اطراف این قلعه ها نیز کوچکترین توجهی بر حفظ حریم تاریخی و ساخت و ساز مطابق با معماری کهن قلعه نشده است.

هر ناظری که از دور به این قلعه بنگرد تنها چیزی در این قلعه که نظر بیینده را جلب می کند وجود یک دکل بزرگ مخابراتی در این مکان است که در کنار قلعه ساخته شده و باز تعجب آور تر اینکه گویی مسئولان میراث فرهنگی هیچ گاه تصور اینکه به حریم این قلعه تجاوز شده است را در ذهن خود راه نداده اند.

قلعه دختر کرمان که به آتشکده آناهیتا نیز شهرت یافته است بر فراز کوههای شرقی شهر کرمان قدیمی ترین بنای تاریخی پیش از اسلام و متعلق به دوره ساسانی ها در این شهر است که امروز خشت و گل رسی این بنا در حال فرسایش باد و باران و همچنین دست درازی انسانها قرار گرفته است.

ایزد بانوی آب و باروری خفته بر آغوش خاک

این مکان در گذشته بسیار دور و قبل از ظهور اسلام مکانی برای پرستش آناهیتای باستانی یا همان ایزدبانوی آب و باروری بوده است که هم اکنون در آغوش خاک و ویرانه ها است.

قلعه دختر یا آتشکده آناهیتا (ناهید) که به قلعه کهنه نیز مشهور است، بر فراز تپه‌های مرتفع شرقی شهر کرمان قرار دارد و از دوران پیش از ورود اسلام به ایران به جای مانده‌است.

مصالح بکار رفته در این قلعه تنها خشت خام و گل رس است بقایای قلعه دختر دورنمای گذشته دراز این شهر و نام آن (آتشکده آناهیتا) یادآور پرستش آناهیتای باستانی، ایزدبانوی آب و باروری است.

این قلعه بنا به گمانه زنی های مورخان 220 سال پیس از میلاد مسیح ساخته شده است و شهری آباد و مرکز ولایت کرمان با نام گواشیر و یا کارمانیا بوده است و حداقل زمان اردشیر بابکان را درک کرده است.

کیخسرو کرمان و مکران را به رستم بخشید همچنین نشانی‌هایی از فرمانروایی بهمن بر این خطه می‌دهند در زمان هخامنشیان کوروش آن را تبعید گاه نبونید قرار داد سپس حکومت اشکانیان را شکست داد و فرزند خود را که او هم اردشیر نام داشت به حکومت کرمان گماشت گویند کرمان آخرین پناهگاه یزدگرد سوم پادشاه ساسانی بوده‌است

بنا به گفته یکی از کتب تاریخی کرمان "در روایات اساطیری آمده‌است که کیخسرو کرمان و مکران را به رستم بخشید همچنین نشانی‌هایی از فرمانروایی بهمن بر این خطه می‌دهند آنگاه روایت تاریخی این سرزمین آغاز می‌شود.

اینکه در زمان هخامنشیان کوروش آن را تبعید گاه نبونید (پادشاه مغلوب شده بابِل) قرار داد سپس حکومت اشکانیان را شکست داد و فرزند خود را که او هم اردشیر نام داشت به حکومت کرمان گماشت گویند کرمان آخرین پناهگاه یزدگرد سوم پادشاه ساسانی بوده‌است".

ساختمانهای این قلعه روی هم به دو قسمت مجزا تقسیم می شود قسمتی که بر فراز قلعه نسبتا مرتفع جنوب شرقی قرار دارد و سابقا قلعه کوه نامیده می شده کاملا به علت وضعیت طبیعی از قلعه مجزاست قسمت دوم بر تپه کوتاهتری قرار دارد و به قلعه دختر موسوم است .

قسمتی از این قلاع به نام قلعه اردشیر شهرت دارد قلعه اردشیر در بالای تپه مرتفعی واقع شده که با سطح جلگه، قریب پانصد فوت ارتفاع دارد دیوارهای قلعه از خشتهای بسیار ضخیم ساخته شده است در قلاع دختر کرمان با این که جست و جوهای زیاد به عمل آمده آثار تاریخی مهمی به دست نیامده است.

ساختمانهای عمده قلعه از قبیل قصر و عبادتگاه و غیر آن بیشتر در فاصله بین همین دو قلعه دیده می شود.

استفاده از خاک قلعه به عنوان کود

متأسفانه چون خاک این قلعه برای کود مناسب است از سالهای دور اهالی خاک و خشت آن را می کنند و به مزارع می برند و از این راه لطمه بزرگی به این بناها وارد شده است و فقط جاهایی که رفتن چارپا ممکن نیست از دستبرد محفوظ مانده است از قطعات کاشی که ساکس در محوطه قلعه دیده، بر می آید که برخی از ساختمانهای آن علاوه بر جنبه نظامی، جنبه بزمی نیز داشته و هنر ذوق در تزئین آن دخالت کرده است.

در رشته جنوبی قلعه اردشیر صخره ای نسبتا بلند دیده می شود که از اواسط صخره پلکانی برای رسیدن به قله آن تراشیده اند که ۱۳۴ پله دارد و "ساکس" مستشرق شهیر، احتمال داده است که این محل نقاره خانه قلعه بوده و چون پلکانها نو هستند به نظر می رسد که در همین اواخر تراشیده شده باشند.

خرابه هایی که در دامنه همین قلعه ها قرار دارد از هجوم افغانیها به بعد رو به خرابی رفته و امروز فقط بقایایی از آن به نظر می رسد.

فردوسی قلعه را به هفتواد نسبت می دهد

افسانه ها ساختمان قلعه را به اردشیر بابکان نسبت می دهند و فردوسی در شاهنامه بنای قلعه را به کسی قبل از اردشیر به نام هفتواد نسبت می دهد.

در زمان سلجوقیان نیز "قلعه دختر" پناهگاه کرمانیان محسوب می شده و در تاریخ افضل آمده است یکی از قلاع کوچک موسوم به "گوهریه بوده" و برجهای قلعه نیز نامی مخصوص به خود داشته که از آن نام "برج فیروزه" به ما رسیده است.

لزوم مرمت و بازسازی قلعه دختر و قلعه اردشیر

این مطالب به استاد کتب تاریخی کرمان بیان شد که نشان دهنده سابقه تاریخی این بنای کهن دارد که پس از سالها هم اکنون جولانگاه اراذل و اوباش و معتادان شده است متاسفانه روشن کردن آتش و کند و کاری های این افراد به بسیاری از قسمتهای بنا صدمه زده است.

مجموعه پارک انقلاب نیز که یکی از مراکز تجمع اراذل و اوباش و معتادان در کرمان است در مجاورت این بنا قرار گرفته است و مجموعه این مسائل مشکلاتی را نیز برای ساکنان این منطقه ایجاد کرده است.

یکی از ساکنان این منطقه در گفتگو با مهر اظهارداشت: بناهای تاریخی این منطقه از شهر کرمان به دلیل قرار گرفتن در دامنه کوه و مرتفع بودن از انظار دور هستند و قرار گرفتن پارکی نیز در مجاورت این مجموعه موجب شده است در اکثر مواقع شاهد تجمع دستجمعی معتادان باشیم.

وی ادامه داد: این مسئله مشکلاتی را برای ساکنان ایجاد کرده است که بارها نیز طی نامه هایی به مسئولان بروز چنین وضعیتی را کرده ایم اما تاکنون اقدامی نشده است.

تجمع اراذل و اوباش و حضور معتادان در اطراف قلعه اردشیر مهمترین دلیل ناامنی و از رونق افتادن مجموعه تاریخی و تفریحی قلعه اردشیر است

یک شهروند کرمانی

این شهروند کرمانی با اشاره به وسعت پارک و عدم نظارت صحیح بر اداره این مرکز تفریحی و فرهنگی گفت: کمتر خانواده ای به دلیل وضعیت ناهنجار این مجموعه برای تفریح به این مجموعه مراجعه می کند این درحالی است که طرحهای گسترش پارک نیز درحال انجام است و هر روز شاهد آزاد سازی محوطه اطراف پارک برای گسترش آن هستیم.

وی ادامه داد: از سوی دیگر آزاد کردن حریف پارک با کندی پیش می رود و همین مسئله موجب شده است این مکانها نیز که تخلیه شده است موجب بد منظره شدن منطقه و ایجاد محلی برای تجمع افراد ولگرد شود ضمن اینکه این محل به مکان مناسبی نیز برای حشرات موزی نیز تبدیل شده است.

وی خواستار استقرار نیروهای انتظامی در این منطقه و پاکسازی قلعه های تاریخی و پارک اطراف ان از وجود اراذل و اوباش و معتادان شد.

وضعیت قلعه دختر و قلعه ادشیر به عنوان نخستین سکونت گاه بشری کرمان تاسف بار است

محمد عظیم زاده، کارشناس باستانشناسی نیز در گفتگو با مهر اظهارداشت: بدون شک این بناها از کهن ترین ابنیه تاریخی شهر کرمان محسوب می شوند و با این وجود جز چند مورد کوتاه و مقطعی هیچ مطالعه باستانشناسی بر روی این قلعه ها صورت نگرفته است.

وی گفت: بنا به اکتشافات صورت گرفته هم اکنون این بناها جز اولین مراکز جمعیتی کرمان محسوب می شود که در گذشته شاهد حوادث تاریخی متعددی نیز بوده است.

عظیم زاده افزود: هم اکنون این مجموعه تاریخی دچار فرسودگی بسیار شدید شده است و قسمتهایی از مجموعه نیز در حال ریزش و تخریب است اما اقدامی در راستای استحکام سازی و تثبیت مجموعه صورت نگرفته است.

این کارشناس اضافه کرد: این مجموعه بر روی دو کوه مرتفع و کم ارتفاع قرار دارد که اولی به دلیل ارتفاع زیاد از دسترس مردم دور مانده است اما متاسفانه هم اکنون یک دکل مخابراتی بر روی این مجموعه نصب شده که ضمن صدمه به منظر مجموعه ناهماهنگی خاصی را نیز ایجاد کرده است.

قلعه دختر بر روی دو کوه مرتفع و کم ارتفاع قرار دارد که اولی به دلیل ارتفاع زیاد از دسترس مردم دور مانده است اما متاسفانه هم اکنون یک دکل مخابراتی بر روی این مجموعه نصب شده که ضمن صدمه به منظر مجموعه ناهماهنگی خاصی را نیز ایجاد کرده است

کارشناس باستانشناسی

وی ادامه داد: در مجموعه کم ارتفاع تر نیز که در مجاورت پارک انقلاب قرار گرفته عوامل مختلفی به جز عوامل طبیعی درحال تخریب مجموعه هستند و کسی نیز برای حفاظت از آن اقدام عملی نکرده است.

وی گفت: ساخت سازهای ناشی از احداث پارک در نزدیکی مجموعه، وجود اراذل و اوباش و تخریب مجموعه توسط این افراد و همچنین ناامن کردن مجموعه برای بازدید گردشگران از جمله مشکلات قلعه دخترو قلعه اردشیر است.

معاون فنی میراث فرهنگی کرمان در خصوص وضعیت کنونی این مجموعه تاریخی با تائید بروز برخی فرسایشها در گذشته بر روی این بنای تاریخی گفت: این مجموعه تاریخی به دلیل عوامل مختلف از جمله عوامل طبیعی به شدت فرسوده شده اند.

وی ادامه داد: اما این بنا که متعلق به قبل از اسلام است همچنان پا برجامانده است.

تخمینی که در خصوص قدمت این بناها زده می شود مربوط به دوران ساسانی است اما هنوز مطالعه دقیقی در این خصوص صورت نگرفته است

معاون میراث فرهنگی کرمان

محسن موحدی ادامه داد: تخمینی که در خصوص قدمت این بناها زده می شود مربوط به دوران ساسانی است اما هنوز مطالعه دقیقی در این خصوص صورت نگرفته است.

این مسئول افزود: هر گونه ساخت و ساز در طرحهای تفریحی باید با هماهنگی کامل با میراث فرهنگی باشد زیرا حفظ حریم مجموعه تاریخی الزامی است.

موحدی ادامه داد: حریم این مجموعه نیز از قبل طی اقدامات انجام گرفته مشخص شده است و به دستگاههای مربوط اعلام شده است و از شهرداری نیز می خواهیم در ساخت و سازهای این حریم رعایت شود.

عضو شورای شهر کرمان با اشاره به پتانسیل بالای گردشگری قلعه دختر و قلعه اردشیر کرمان گفت: با اجرای طرحهای ساماندهی قلعه های کرمان این مکانها آینده اقتصادی کرمان را تامین می کنند.