نرم‌افزار بررسی کتاب به روز می‌شود / ما هم بری از خطا نیستیم

خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و ادب: روند بررسی درخواست‌ها برای صدور مجوز و در واقع تاخیری بودن آن، سرفصل انتقادات نویسندگان، مترجمان و سایر پدیدآورندگان آثار و البته ناشران آنها به وزارت ارشاد و اداره کتاب آن است. این شرایط گرچه همواره برقرار است، در برخی مواقع خود را به اصلی‌ترین لایه‌ها می‌رساند که جدیدترین نمونه آن بحث‌ها پیرامون متوقف شدن مجوز نشر به کتاب‌های انتشارات «نیستان» وابسته به سیدمهدی شجاعی است. وزیر ارشاد این مسئله را رد کرد اما سیدعلی شجاعی قائم‌مقام این موسسه انتشاراتی رسماً اعلام کرد آثار «نیستان» به دستور شخص معاون فرهنگی وزیر ارشاد در محاق توقف بررسی برای صدور مجوز نشر افتاده است. این موضوع بهانه‌ای شد تا با محمد اللهیاری فومنی مدیرکل اداره کتاب وزارت ارشاد درباره دلایل اصلی تاخیر در صدور مجوز کتاب‌های ناشران و برنامه‌های این اداره برای کاهش این قبیل مشکلات گفتگو کنیم که در زیر از نظر می‌آید.

ماجرای طولانی شدن زمان صدور مجوز انتشار کتاب برای ناشران این روزها دوباره خود را نشان داده است. ناشران بسیاری هستند که از این موضوع گله‌مندند که نمونه آن موسسه انتشارتی «نیستان» است. وعده‌های معاونت فرهنگی هم در این رابطه که پیش از این خبر از صدور دو هفته‌ای مجوز می‌داد، هنوز محقق نشده است. علت این موضوع چیست؟

در رابطه با موسسه انتشارات «نیستان» لااقل من نمی‌دانم منشا چنین حرف‌هایی از کجاست. چند روز قبل من مسئولان این موسسه را دیدم و با هم صحبت کردیم و همانجا هم پرسیدم که منبع چنین حرف‌هایی چیست؟ این موسسه هم مثل بقیه موسسات آثارش را به اداره کتاب می‌فرستد و روند اجرایی آن آثار برای صدور مجوز طی می‌شود. الان که خدمت شما هستم به طور دقیق نمی‌دانم که کتاب دارند که نیاز به اصلاح دارد یا نه و یا پس از اصلاح، نشر آن بلامانع اعلام شده است یا نه؟ اما قطعاً معاون محترم فرهنگی وزارت ارشاد دستوری درباره عدم صدور مجوز به یک ناشر نداده و طبیعی است که اگر مسئله‌ای هم باشد که من از آن مطلع نباشم، دوستانی هستند که به من اطلاع بدهند و من آن را پیگیری می‌کنم هر چند که در این رابطه پیگیری هم کردم و متوجه شدم چنین موضوعی صحت ندارد. همین چند روز گذشته تعدادی از آثار جدید نشر «نیستان» را هم دیدم که برای دریافت مجوز به اداره کتاب ارسال شده است و اتفاقاً همکاران گروه‌های علمی ما هم دقت داشتند که کتاب‌ها در اولویت رسیدگی قرار بگیرد و به موقع نظر کارشناسی در رابطه با آنها اعلام شود.

اما این ماجرا تنها بخشی از مطالباتی است که این روزها ناشران مدعی آن هستند یعنی تاخیر در زمان صدور مجوز نشر. پیش از این معاونت فرهنگی وعده داده بود که این فرآیند سرعت بگیرد چرا این موضوع محقق نشده است؟

این موضوع برمی‌گردد به نرم‌افزار جامع که از سال 87 در فرآیند صور مجوز کتاب به کار گرفته می‌شود. تلاش ما بر این بوده که این نرم‌افزار دائم به روز شود و ناشران بتواند به کمک آن رفت و آمدهای اداری خود را به حداقل برسانند. یکی از این امکانات ایجاد امکان ارسال اثر از دفتر کار ناشران است که نیاز برای حضور فیزیکی آنها را کاهش می‌دهد. این فرآیند برای ناشران دانشگاهی کودک و نوجوان و نیز ناشران آموزشی هم‌اکنون در حال اجرایی و عملیاتی شدن است و سعی داریم اشکالات آن به زودی از بین رود و استفاده از آن عمومی شود. یکی دیگر از مشکلاتی که آئین نامه اهداف سیاست‌ها و ظوابط نشر کتاب دارد مربوط به کتاب‌هایی است که نیاز اصلاح در آن توسط گروه‌های کارشناسی تشخیص داده می‌شود. برخی از این اصلاحات به یک جمله و سطر برمی‌گردد در این مورد آئین نامه پیش بینی کرده که می‌توان اصلاح را به ناشر اعلام کرد و همزمان کار صدور مجوز را انجام داد.

این طرح کِی عملیاتی می‌شود؟

با معاون محترم فرهنگی وزارت ارشاد در این رابطه صحبت کرده‌ایم و ایشان هم استقبال کرده‌اند اما عملی شدنش معطوف به فراهم شدن امکانات در نرم‌افزار است و اینکه قابلیت اجرایی شدن در آن به وجود بیاید و حتی ناشران بتوانند از همان دفتر کار خودشان اصلاحات را روی اثر انجام دهند و در حقیقت مراجعه ناشران در این صورت کمتر وقت فیزیکی از آنها می‌گیرد. البته در برخی مواقع ممکن است کارشناسان اصلاحی را خواستار باشند که نویسنده و یا مترجم نسبت به آن توجیه نباشد که برای آن لازم است جلسات حضوری گذاشته شود و نویسنده و کارشناس همدیگر را از نزدیک ببینند و صحبت کنند و گاهی هم ممکن است اصلاحی که مد نظر کارشناس بوده، انجام نشود که این موضوع کار را طولانی می‌کند. اما بررسی اثر پیش از انتشار در هر صورت یک فرآیند است که ما سعی می‌کنیم آن را به حداقل برسانیم اما ممکن است تعداد معدودی کتاب به دلایل مشخصی زمان بررسی‌شان طول بکشد منظورم این است که نمی‌شود برای همه کتاب‌ها نسخه واحدی را پیچید. آنچه الان در حال مشاهده هستیم انجام کار بر اساس روند عادی آن است و اگر مواردی هست که اینگونه به نظر نمی‌رسد، من برای پاسخگویی در خدمت دوستانی هستم که این مدعا را دارند.

می‌پذیرید در یک سال گذشته تعداد آثاری که کلاً غیر قابل چاپ شناخته شده‌اند، بیشتر شده است؟

ببینید! آنچه ملاک ارزیابی آثار است آئین‌نامه اهداف ضوابط و سیاستگذاری‌های نشر است. در آنجا حدود قانونی نشر در محدوده‌های مختلف برشمرده شده است و تلاش همکاران ما هم عمل به آن است. اینکه می‌گویید کتاب‌های بیشتری مشمول دریافت اصلاحات می‌شوند به خاطر این است که رویه ما این است که اصلاحات کتاب‌ها سریع برطرف شود تا مجوز صادر شود. اگر کتابی غیرقابل انتشار عنوان شود که دیگر نمی‌توان منتشرش کرد. اطلاق این عنوان هم کار سختی نیست اما تلاش ما این است در کنار قانون عیب‌ها را مطرح کنیم و کمک کنیم تا این ایرادات مرتفع شود. این مسئله برای ما صرفه مادی هم حتی ندارد اما از نظر قانونی به آن پایبندیم و مسئولیم تا جایی که امکان دارد به آن پایند باشیم. شما اگر تعداد آثار چاپ نخست را در کشور نگاه کنید و روند افزایشی آن را دنبال کنید که ماحصل فعالیت همکاران من است، به نظرم متوجه می‌شوید که ماجر این نیست که تعداد زیادی اثر غیرقابل چاپ شناخته شده‌اند. چه بسا اگر بنشینیم و منطقی با توجه به امکانات موجود به قضایا نگاه کنیم، تایید می‌کنند که همکاران من تا چه اندازه در حال فعالیت هستند و البته مبری از خطا هم نیستند. ممکن است اشکالاتی هم باشد اما مهم این است که همه ما این انگیزه را داریم که مشکلات را به حداقل برسانیم.

آقای الهیاری همکارن شما در  بررسی کتاب چگونه انتخاب می‌شوند؟ چه تعدادی هستند؟

مدیریت‌های اجرایی معمولاً تغییر می‌کند اما گروه‌های اجرایی معمولاً باسابقه‌تر هستند و در سال‌های مختلف تجربه کسب کرده‌اند. الان عمده همکاران ما در گروه‌های کارشناسی بر مبنای رده‌بندی دیئویی در حال کار هستند. در هر گروهی یک سرگروه وجود دارد که عضو هیئت علمی دانشگاه است و بالادست آن هم دبیر علمی وجود دارد و قانون پیش بینی کرده اگر در موضوعی دچار اختلاف شدیم، از نظرات کارشناسی هیئت نظارت استفاده کنیم که آنها هم متشکل از اصحاب فرهنگی حوزه کتاب هستند.

انتخاب این افراد کارشناس با اداره کتاب است؟

این افراد از سال‌های گذشته در این هیئت‌ها هستند و بر اساس ضوابط معین شده که شورای فرهنگ عمومی نیز به این هیئت‌ها کمک کند و اگر فرد صلاحیت داری را می‌شناسد، معرفی کند. اما آنچه مسلم است این است که این افراد وقتی در کنار هم قرار بگیرند، فرآیند صدور مجوز به خوبی صورت خواهد گرفت.