خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: ناصر نصیری، طراح و گرافیست در بخش دوم گفتگویش با خبرنگار مهر درباره وضعیت کتاب‌آرایی در ایران گفت: بسیاری از ناشران اصلا اهمیتی به گرافیک نمی‌دهند؛ چرا که اصلا فرق کار خوب و بد را نمی‌دانند. تعدادی از ناشرهای ما تخصصی نیستند و از سر اتفاق یا داشتن روابط و بسیاری مولفه‌های دیگر مجوز گرفته‌اند و کسب و کاری راه انداخته‌اند.
وی ادامه داد: اگر انصاف داشته باشیم ما در همین تهران که نبض تپنده نشر کتاب ایران است، ناشرهایی که تولیدکننده کتابهای ارزشمند باشند، به تعداد انگشت‌های دست بیشتر نداریم و تنها این تعداد کم هستند که برای ساختن جلد، ماکت و لی‌اوت کتاب‌هایشان به طراحان خوب سفارش می‌دهند به ویژه ناشران کتابهای دانشگاهی که بیشترین حجم تولید کتاب در کشور را دارند تیشه به ریشه گرافیک کتاب زده‌اند و می‌زنند.
ناشران دانشگاهی به طراحی و کتاب‌آرایی بی‌توجه هستند
این شاعر با اشاره به تجربه فعالیتش در بخش ناشران دانشگاهی بیان کرد: من سال‌ها با این قشر کار کرده‌ام و گوشم پر از این حرف‌هاست که مطالب ما مورد نیاز دانشجویان است و آنها این کتاب را اگر کپی هم باشد، می‌خرند پس نیازی نیست که خیلی برای طراحی و کیفیت چاپ هزینه کنیم.
این مدرس هنر در دانشگاه در پاسخ به این پرسش که با توجه به 15 سال تجربه کار جدی و حرفه ای در این حوزه آسیب‌های جدی عرصه طراحی گرافیک کتاب را در چه می‌دانید؟ تصریح کرد: چندین دلیل زنجیره‌وار این حوزه را به قهقرا می‌برد که بزرگترین‌شان نبود حمایت دولت از طراحان گرافیک تحصیل‌کرده و کارآزموده و نهادهایی مثل انجمن طراحان گرافیک است. اگر یک سندیکا در کشور باشد که اجازه کار به هر کسی را ندهد و تولیدهای بخش فرهنگی و کتاب تحت کنترل کارشناسان این امر به وجود بیاید در عرض چند سال چه اتفاق خوبی می‌افتد.
نصیری افزود: برخی ناشران با حقوق و دستمزد پایین آشنایان خود را استخدام کرده‌اند و تمامِ کارها را به او سپرده‌اند؛ لیتوگرافی‌ها هم همین‌طور. وقتی کسی نباشد که کنترل کند، وضع همین می‌شود. طراحان گرافیک آشپز غذای چشم مردم هستند و در حال حاضر هیچ نهادی به طور جدی در پی کنترل این غذای بسیار با اهمیت نیست و مسمومیت عمومی فرهنگ ِ بصری یک ملت بزرگ را از هم فرو می پاشد.
به گفته وی، پس از دولت ناشر‌ها و سپس گرافیست‌ها هستند که در این حوزه مسئولیت خود را به درستی انجام نداده‌اند.
وی درباره نقش گرافیست‌ها توضیح داد: گرافیست‌ها می‌توانند با ارائه کارهای خوب و دفاع منطقی و کمک به فهم ناشر‌ها در جای خود تاثیرگذار باشند و حرف آخر را هم مردم می‌زنند. در این حوزه و تمام حوزه‌ها این مردم هستند که باید حرف آخر را بزنند، اما متاسفانه مردمی که این همه خوراک مسموم خورده‌اند، دیگر برایشان فرقی نمی‌کند کتابی که در دست‌شان است لباس درست و درمانی دارد یا خیر؟ از سوی دیگر متاسفانه من بارها دیده‌ام و خودم تجربه کرده‌ام که ناشرهای صاحب نام برای جذب مخاطب عام حاضر شده‌اند بدون اجازه، در طراحی استادان پیشکسوت هم دست ببرند و کار را به بدترین شکل منتشر کنند.
وضع در بخش کتابهای ادبی و هنری بهتر است
نصیری در پاسخ به این سئوال که آیا طراحی روی جلد کتابهای ادبی - هنری متناسب با موضوع و ژانر آنها است؟ گفت: این بخش‌ها هم فرق چندانی با بقیه بخش‌ها نمی‌کند؛ با این تفاوت که در این حوزه بعضا کارهای خوب و ارزشمند تولید و منتشر می‌شود. حوزه ادبیات ناشرهای خوبی دارد و در بین آثار آنها کارهای طراح‌ها خوب دیده می‌شود؛ مثل نشر مروارید، نشر چشمه، نشر آهنگ دیگر، نشر نی و بعضی ناشرهای دیگر که حضور ذهن ندارم. در حوزه کتابهای هنری هم ما ناشر خوبی مثل موسسه چاپ و نشر نظر را داریم که واقعا باعث دلگرمی است، اما متاسفانه باز هم تعداد ناشران سطح پایین به قدری زیاد است که سلیقه عموم را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وی برای ارتقای جایگاه طراحی‌گرافیک کتاب پیشنهاد کرد: همان‌طور که اشاره شد و بزرگان نیز سال‌های سال است که تلاش می‌کنند، باید سندیکایی به وجود بیاید که اجازه کار به هر کسی ندهد و کار دست طراح‌های واقعی سپرده شود که در این حالت شان یک طراح در جامعه حفظ می‌شود، آثار درخوری در دفاتر مجاز تولید می‌شود و به تبع آن گرافیک واقعی با حفظ جایگاه فرهنگی و ارزشمند خودش وارد زندگی مردم می‌شود، همچنین تعهد داشتن طراح‌ها به کار خودشان از دیگر مسائلی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
این برگزیده رقابت‌های طراحی و گرافیک اضافه کرد: از سوی دیگر لازم است ناشر‌ها به ایده‌های طراح‌ها احترام بگذارند و در آنها دست نبرند. جالب است من فقط در ایران دیده‌ام که برخی ناشر‌ها هر کاری که می‌خواهند با اثر طراح می‌کنند با این توجیه که اثر مال من است چون آن را خریده‌ام. ما واقعا جایی نداریم که از حقوق طراح‌ها دفاع کند و تا چنین نهادی ایجاد نشود بخش اعظم مشکلات پابرجا خواهد بود.
نصیری در پاسخ به این پرسش که با توجه به این که در سابقه تمدنی ما کتاب‌آرایی یا به تعبیر امروزی‌ها طراحی گرافیک قدمت زیادی دارد آیا این چیزی که به عنوان طراحی گرافیک کتاب در فضای نشر است در شان فرهنگی ما و میزان آثار تولیدی ما هست یا خیر؟ متذکر شد: خیر. ما نسبت به گذشته رشد که نکرده‌ایم هیچ؛ بلکه داشته‌هایمان را هم فراموش کرده‌ایم. طراحان خوب ما خیلی کم‌اند چون فرصتی نبوده برای این کارها و طراح‌ها هم رفته‌اند سراغ حوزه‌های دیگر و این حوزه توسط فعالان زیرپله‌ای اداره شده است.
کار را به دست کاردان بسپاریم
وی تاکید کرد: میزان تولیدهای درست و سالم در مقایسه با حجم کتابهای خوب منتشر شده در سال قابل مقایسه نیست. چرا این همه امکان تولید کتاب در هر بخش و سطحی نباید به دست فارغ التحصیلان و طراح‌ها سپرده شود تا آنها تجربه کنند و آینده را بسازند؟ چرا هرکسی تا نرم‌افزار وُرد و فتوشاپ و این‌دیزاین یاد می‌گیرد تبدیل به قطبی در تولید کتابهای مورد نیاز مردم می‌شود؟ از سوی دیگر با همین چهره‌های زشت و بی‌حساب و کتاب، نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب هم برگزار می‌کنیم تا همه بیایند و ببینند که ما با چه آثاری تولید و عرضه می‌کنیم.
این گرافیست در پایان و در جواب به این سئوال که آیا ضرورتی دارد نهاد‌های صنفی مانند انجمن طراحان گرافیک برای طراحی گرافیک کتاب نقش فعال‌تری داشته باشند؟ گفت: من سال‌ها است عضو انجمن هستم و در نشست‌ها و گردهمایی‌های آن حضور داشته‌ام و با اساتید هم رابطه دارم و می‌دانم که انجمن سال‌هاست تلاش می‌کند که چنین اتفاقی بیفتد، ولی نمی‌شود که نمی‌شود و دلیل آن را هم خدا می‌داند.
نظر شما