سرانه نان هر ایرانی؛ 104 کیلوگرم در سال

به گزارش خبرنگار مهر، داوود چراغی عضو هیئت علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی وزارت بازرگانی در یادداشتی به بررسی وضعیت قیمت و مصرف نان قبل و بعد از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها پرداخته است.

نان در الگوی تغذیه و مصرف عموم مردم ایران از گذشته همواره نقش و اهمیت زیادی داشته است. براین اساس نیز دولت در تحول اقتصادی اقدام به تغییر روش پرداخت یارانه نان نمود. بدین شکل با پرداخت نقدی مبلغی برای تهیه نان به صورت ماهانه، توزیع آرد یارانه‌ای به واحدهای تولید و عرضه نان را قطع نمود.

بر این ‌اساس قیمت آرد توزیعی به واحدهای تولیدی افزایش و به ‌صورت مصوب و دستوری قیمت توزیع انواع نان نیز مشخص و اعلام شد. در این ارتباط مسوولان دولتی متولی نظام تهیه، تدارک و توزیع نان نیز اعلام کردند که باتوجه به تغییر شیوه پرداخت یارانه و افزایش قیمت نان، به‌ زودی بازار این کالا رقابتی خواهد شد و کیفیت نان‌های تولیدی افزایش خواهد یافت. بر این اساس نیز قیمت‌های انواع نان افزایش و اعلام‌ شد. همچنین برای هر نفر در ابتدا چهار هزار تومان یارانه نان و در مرحله بعد پنج هزار تومان در نظر گرفته و پرداخت شد.

قیمت انواع نان با آرد آزاد پیش از هدفمندی یارانه‌ها

قیمت انواع نان پس از هدفمندی

قیمت انواع نان بعد از افزایش مجدد

لازم به ذکر است بعد از اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها؛ قیمت عرضه نان در شهرهای مختلف مصوب و تمام واحدهای نانوایی ملزم به تولید و عرضه نان به این قیمت‌ها و مشخصات شدند. این دستورالعمل در تمام واحدها حتی واحدهایی که قبلا به‌صورت آزاد اقدام به تهیه آرد و عرضه نان می‌کردند، نیز اجباری‌ شد.

در این ارتباط در اوایل زمستان 1389 مدت کمی بعد از اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها، در همایشی که برای افزایش کیفیت نان در وزارت بازرگانی برگزار شد، اعلام شد بعد از حداکثر شش ماه از افزایش قیمت نان، تولید و عرضه انواع نان با کیفیت مطلوب صورت خواهد گرفت.

آمار مقدار مصرف نان و مقایسه آن در سال‌های قبل و بعد از تغییر شیوه پرداخت یارانه‌ها ارائه شده است. با نگاهی گذرا بر آمار این جدول، مشخص است که مقدار مصرف نان  کاهش محسوسی داشته که بیشتر مربوط به کاهش ضایعات و همچنین قاچاق این کالابه سایر کشورها بوده است. بدین ترتیب اجرای این طرح در کاهش ضایعات و قاچاق موفق بوده و بعد از این نیزبا بهبود بیشتر شیوه تولید و نگهداری نان، مقدار مصرف نان، کاهش بیشتری خواهد یافت. اما آنچه در این طرح کمتر در آن موفق بوده، مربوط به عدم افزایش کیفیت نان تولیدی و نارضایتی خریداران از این مسئله است. ضمن آنکه وعده مسئولین برای افزایش کیفیت نان باگذشت شش ماه از اجرای این طرح، تحقق نیافته است.

در هر حال باوجود کاهش ضایعات و قاچاق گندم، آرد ونان، هنوز نظام تهیه، تدارک و توزیع نان کشور فاصله زیادی با وضعیت مطلوب دارد. در این بین باید توجه داشت اگرچه اصلاح و تنظیم بازار نان کشور فرآیندی زمان‌بر است. اما این امر در صورتی انجام‌می‌گیرد که دولت پیش‌نیازها و اقدامات لازم برای تحقق آن را به مرور آماده کرده باشد.

در نتیجه تنها زمانی باید انتظار افزایش رقابت و بهبود کیفیت و کاهش قیمت نان را داشته باشیم که حداقل پیش نیازها برای شکل‌گیری فضای رقابتی در تولید و عرضه نان آماده شده باشد. لازم به‌ذکر است عوامل زیادی بر گسترش فضای رقابتی در تولید و عرضه نان موثرند که برخی از آنها مهم‌ترند. در نتیجه لازم است  ابتدا عمده‌ترین این عوامل شناسایی و با اتخاذ سیاست‌ها و اقدامات لازم، زمینه اصلاح آنها و بهبود کیفیت تولید انواع نان در کشور میسر شد.

از جمله مهمترین این عوامل که بر افزایش فضای رقابتی در تولید و عرضه نان تاثیر زیادی دارد؛ تسهیل امکان شروع فعالیت بنگاه‌های تولید و عرضه نان در فرآیند نظام تهیه، تدارک و عرضه نان است. بدین شکل که نانوایی‌های جدید به راحتی اقدام به سرمایه‌گذاری در تولید و عرضه نان به خصوص با توجه به استفاده از فن‌آوری‌های نوین نمایند.

البته باید این امر همواره تحت کنترل، نظارت و بازرسی نهادهای نظارتی مربوطه، برای رعایت کلیه استانداردهای نرم افزاری و سخت افزاری صورت پذیرد. اما متاسفانه  دریافت پروانه کسب برای شروع فعالیت تولید نان نیاز به رعایت حدود حریم صنفی مشخص و همچنین همراه سخت گیری‌های زیادی است. براین اساس یکی از پیش نیازهای اساسی برای شکل‌گیری رقابت در تولید انواع نان، وجودندارد. در نتیجه نمی‌توان انتظار افزایش کیفیت نان را در شرایطی که رقابت برای کسب درآمد و سود بیشتر در واحدهای دایر موجود نمی‌باشد، داشت.

یکی دیگر از پیش شرط‌های لازم برای افرایش رقابت در تولید نان مربوط به امکان عرضه محصولات تولیدی به قیمت مناسب است. بدین ترتیب که در فرآیند تولید و عرضه نان بنگاه‌ها باتوجه به استفاده از مواد اولیه مرغوبتر، تخصص ماشین‌آلات مدرنتر و بهتر که برای تولید نان بکار می‌گیرند، بتوانند اقدام به قیمت‌گذاری و عرضه تولیدات‌شان به آن قیمت نمایند. ضمن آنکه باید توجه داشت، فرآیند تولید نان مرغوب و با کیفیت، زمانبر است.

درنتیجه جلوگیری از عرضه نان تولیدی به قیمت مناسب، موجب می‌شود، واحدهای تولیدی در زمان سریع‌تری فرآیند عمل‌آوری خمیر و نان را انجام دهند و در نهایت کیفیت نان تولیدی کاهش می‌یابد. براین اساس اقدام دولت در لحاظ قیمت ثابت و مشخص، در شرایطی که رقیبی نیز بنگاه را تهدید نمی‌نماید، عاملی در کاهش کیفیت نان شده است. بدین ترتیب حتی اگر نانوایی اقدام به تولید بهتر، با به‌کارگیری مواد اولیه و امکانات بهتری نماید، به نسبت سایر بنگاه‌های مشابه باید هزینه بیشتری نمایند.

درنتیجه برعکس شرایط مطلوب، در حال حاضر با افزایش کیفیت نان تولیدی این واحدها، مجبور به پرداخت هزینه بیشتری و در نتیجه سود کمتر می‌باشند. بدین ترتیب تصمیم‌گیران نظام تهیه، تدارک و عرضه نان طوری سیاستگذاری نموده‌اند، که درآمد متوسط واحدهای نانوایی تقریبا مشابه و ثابت باشد، در این بین واحدهایی که اقدام به صرف هزینه و زمان بیشتری برای تولید و عرضه نان مرغوبتر می‌کند، مجبور به کسب درآمد و سود کمتر هستند.

براین اساس نباید انتظار شکل‌گیری رقابت در تولید و عرضه نان را با این تصمیم‌گیری‌ها داشت. در نتیجه در نظر گرفتن قیمت مصوب مشخص برای تمام واحدهای تولید نان در شرایطی که تعداد بنگاه‌ها نیز محدود است، رقابت در تولید و عرضه نان است.

از جمله پیشنهادهای دیگر برای افزایش رقابت در بنگاه‌های تولید و عرضه نان، رتبه‌بندی نانوایی‌هاست به‌گونه‌ای که نانوایی‌ها با توجه به قرارگیری در رتبه‌های بالاتر باتوجه به امکانات سخت‌افزاری و نرم افزاری بکار گرفته شده وتخصص و سابقه کار، بتوانند نان را به قیمت بالاتری عرضه‌ کنند.